در تاریخ انقلاب اسلامی و دوران هشت سال دفاع مقدس، ایران اسلامی شاهد وقایع و خاطرات تلخ و شیرین بسیاری بوده است، اما ملت بزرگ و قهرمان ایران هیچگاه خاطره شیرین آزادی بیش از ۳۷ هزار آزاده سرفراز را از اسارتگاه های رژیم بعث صدام از یاد نخواهد برد.
۳۴ سال پیش در چنین روزی، ایران اسلامی پس از هشت سال دفاع مقدس در مقابل تجاوز دشمن بعثی، وصل یاران و بازگشت پرستوهای صبور، مقاوم و عاشق امام روح الله(ره) به آغوش پر مهر وطن را جشن گرفت.
در روز ۲۶ مرداد ماه ۱۳۶۹ مردم ایران میزبان آزادگان، این پیشگامان ایثار و فداکاری که عمیق ترین و بزرگ ترین رشادت ها را معنا بخشیدند، بودند و از آنان با اشک شوق استقبال کردند.
همان اسوه های صبر و شکیبایی که سال های عمر خود را در زندان ها و زیر شکنجه های رژیم بعثی صدام سپری کرده اند توانستند با تاسی از صبر و پایداری پیامبر اکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) سال ها سختی و رنج را تحمل کردند و تبدیل به الگوهای مقاومت، ایثار و استقامت شدند و همچنین این مجاهدین ذخایر معنوی برای نسل جوان هستند.
آزادگان توانستند در سال‌های زجر و شکنجه، درد و بیماری جسمی، روح و روان خود را توفنده و مقاوم حفظ و تقوا و مردانگی خود را مضاعف کنند تا در بازگشت به میهن در صحنه‌های مختلف جامعه، سرمشق و نمونه‌ای برای همگان باشند.
آن روز فراموش نشدنی است، همان روزی که مادران چشم انتظار و پدران یعقوب وار به وصال عزیزان خود نایل آمدند و شهیدان زنده چون چلچله ها یک یک از شاخه های آسمان بر زمین نشستند و در لابه لای دست ها، اشک ها و آغوش های گرم دوستان و هموطنان قدرشناسی که ایستادگی و مقاومت حیرت انگیز آنان را در مقطع اسارت را نمادی از عمق شناخت و دامنه علایق دینی و انقلابی آنان برای دفاع از کیان اسلام و نظام و تبعیت از فرمان ولی فقیه زمان، امام و مقتدایشان می دانستند، جای گرفتند.
صلابت آزادگان، نشانه ایستادگی ملتی بزرگ است که در طول تمام این سال ها در برابر انواع و اقسام دشمنی‌ها و توطئه‌ها سر خم نکرده و خورشید ولایت را چراغ راه سعادت خویش قرار داده اند.
در آن روز سراسر خاطره و شکوه نگاه های منتظر استقبال کنندگان در چهره های پرستوهای از راه رسیده، سرگردان بود و ناگاه در یک لحظه گل خنده می شکفت و دست ها شتاب آلود بر سرها و چهره ها خیمه می زد و اشک شوق از چشم های نگران باریدن می گرفت.
۲۶ مرداد ۱۳۶۹ مرزهای زمان شکست، دیگر فرصتی برای تفکر نبود، فقط عشق بود که جولان می داد، چه بسیار کودکانی که درآن روز برای نخستین بار چشمانشان به دیدار پدران روشن شد.
چه بسیار مادران و پدرانی که پس از هشت سال خون دل خوردن، بر چهره های رنج کشیده فرزند خود بوسه زدند و در دریای احساس غوطه ور شدند و مثل این بود که خداوند دوباره فرزندی به آنان عطا کرده است، فرزندی که ارمغانی از غیب به همراه داشت و چه زنانی که در غیاب همسرانشان با صبر و استقامت خود ماندند تا تداعی کننده شکیبایی حضرت زینب(س) باشند.
آن روز همه بودند، هلهله شادی از هر سو به گوش می رسید، یکی به شکرانه آزادی بر زمین سجده کرد و خاک وطن را بویید، دیگری پیراهن برادر شهیدش را با خود داشت و آن دیگری نیز چشم بر آسمان وطن دوخت و همراه باد در گوش آسمان با خدا نجوا کرد و بر شهید نشدن خود غبطه خورد.
۲۶ مرداد ۱۳۶۹ در اوج ناباوری و هیجان سپری شد و بعد از گذشت ۳۴ سال هنوز در جای جای میهن اسلامی خاطره آن روز همچنان زنده است.
شهرستان قشم با ۱۵۰ هزار نفر جمعیت ۲۲ شهید(۲۰ شهید دفاع مقدس، یک شهید سلامت و یک شهید مدافع امنیت) و ۱۱ آزاده را تقدیم انقلاب کرده است که از این تعداد سه نفر از آنان هشت سال تمام در اسارت نیروهای بعثی صدام بودند و یکی از آنها جزو آن ۲۳ نوجوان رزمنده و معروف اسرای جنگی عملیات بیت‌المقدس است.
این شهرستان همچنین میزبان پیکرهای پاک ۱۰ شهید گمنام دفاع مقدس پنج شهید در یادمان شهدای گمنام شهر قشم، یک شهید گمنام در جزیره لارک، یک شهید گمنام در جزیره هنگام و سه شهید گمنام در شهر بندری درگهان در کنار آب های فیروزه ای خلیج فارس و سرزمین آب و آفتاب است.
۲۴ مرداد ۱۳۶۹، صدام حسین در نامه ای به هاشمی رفسنجانی رییس جمهوری وقت ایران، از پذیرش عهدنامه ۱۹۷۵ الجزیره و عقب نشینی از مرزهای ایران و آزادی اسیران خبر داد.
به دنبال این موضوع در ۲۶ مرداد نخستین گروه از آزادگان ایرانی به میهن بازگشتند.
ستاد رسیدگی به امور آزادگان که ۲ روز پیش از نامه صدام تشکیل شده بود، تبادل ۴۰ هزار آزاده ایرانی را با همین تعداد اسیران عراقی صورت داد و بیش از ۲۷۰ واحد ستادی در کشور برپا کرد تا به آزادگان خدمت های گوناگون ارایه دهد.
۲۳ نفر، گروهی از رزمندگان نوجوان ایرانی بودند که در جریان جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۱ به اسارت نیروهای عراقی درآمدند.
این گروه کم سن و سال بین ۱۳ تا ۱۷ سال سن داشتند و بیشتر از تیپ ثارالله کرمان اعزام شده بودند و در اردیبهشت ۱۳۶۱ در مرحله مقدماتی عملیات بیت‌المقدس در مناطق مختلف جبهه اسیر شدند.
جزیره قشم با وسعت یک هزار و ۵۰۰ کیلومتر مربع از تنگه هرمز به موازات ساحل جنوبی ایران به طول ۱۳۵ کیلومتر و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر از توابع هرمزگان است و ۳۰۰ کیلومتر خط ساحلی دارد.
شهرستان قشم شامل جزیره های قشم، هنگام و لارک با حدود ۱۵۰ هزار نفر جمعیت از تنگه هرمز به موازات ساحل استان هرمزگان به طول ۱۵۰ و عرض میانگین ۱۱ کیلومتر در میان آب های خلیج فارس گسترده شده است.