به گزارش خبرنگار ایرنا خراسان جنوبی سومین استان پهناور کشور به شمار می‌رود، رتبه اول تولید عناب و زرشک همچنین رتبه دوم تولید زعفران را در کشور دارد و این سه محصول به عنوان محصولات راهبردی استان محسوب می‌شوند که نقش بسزایی در اقتصاد منطقه دارند.
عناب گیاهی درختی است که در متون طب سنتی ایران به نام‌های عناب، شیلانه، سیلانه و طبر خون نامیده می‌شود.
سرخ شدن گونه‌های ریز و درشت عناب‌ها نشان از این دارد که دیگر امروز و فردایی باقی است تا این محصول مزیت دار و داروهای گیاهی خاص خراسان جنوبی از کالی درآمده و آماده برداشت شود.
اواسط تابستان که فرا می‌رسد فصل برداشت عناب در اکثر شهرها و روستاهای خراسان جنوبی آغاز می‌شود؛ عناب محصولی کم‌آب‌بر است که با آب و هوای خشک منطقه خو گرفته و گفته می‌شود نخستین بار در منطقه‌ای به نام هردنگ در جنوب بیرجند کشت شد اما برخی شواهد حاکی است که در دوره هخامنشی بیش از ۲ یا سه هزار سال قبل عناب کشت شده است.
میوه عناب به همراه زرشک و زعفران از محصولات شاخص استان خراسان جنوبی بوده که با آب و هوای منطقه همچنین روستاهای اطراف سازگار است به طوری که مردم در اغلب خانه‌ها درخت عناب می‌کارند و در روستاهای اطراف به ویژه روستاهای شهرستان‌های بیرجند، خوسف، سربیشه و درمیان درخت‌های عناب فراوانی وجود دارد.
تکان دادن و جمع‌آوری محصول عناب در بیشتر روستاهای خراسان جنوبی با آیین خاصی انجام می‌شود، از همین رو مراسم "عناب تکانی" در چند سال گذشته در فهرست میراث فرهنگی ناملموس (معنوی) کشور ثبت شد.
اکنون پنج هزار و ۸۱۱ هکتار از اراضی کشاورزی استان زیر کشت عناب است و با توجه به نهادینه شدن دانش بومی و استفاده بسیار کم از سموم و کودهای شیمیایی، محصولی سالم و ارگانیک تولید می‌شود که خواص دارویی متعدد دارد.
مرغوبیت عناب خراسان جنوبی به گونه‌ای است که ۲ رقم عناب سیوجان و ماژان ثبت ملی شده و مشهور است.
فصل برداشت عناب از اواسط مرداد به صورت تازه خوری در شهرهای گرمسیر آغاز می‌شود و در روستاهای کوهستانی به علت آب و هوای سرد به طور معمول اوایل مهر آغاز برداشت محصول است.
عناب به صورت تازه و خشک شده، میوه و خشکبار همچنین به عنوان گیاه دارویی قابلیت مصرف دارد و اندام‌های مختلف عناب نظیر ریشه، پوست، شاخه، برگ و میوه به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند در طب گیاهی ایران و دیگر کشورها بهره‌برداری دارویی شده است.
۹۷ درصد تولید عناب کشور در خراسان جنوبی
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی درباره وضعیت کشت و برداشت این محصول گفت: خراسان جنوبی با تولید ۹۷ درصد عناب ایران، قطب تولید این محصول در کشور است و ۷۰ درصد عناب تولیدی به خارج استان صادر می‌شود.
محمدحسین اکبری افزود: برداشت عناب از باغ‌های استان در سال زراعی جاری آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود امسال ۹ هزار تن محصول خشک برداشت شود که نسبت به سال گذشته رشد هفت درصدی دارد اما برداشت عناب نسبت به تخمین سال جاری ۲۵ درصد کاهش دارد که دلیل کاهش تولید آن هم سرمای دیررس بهاره و افزایش دما در اواسط تابستان است.
وی سطح زیرکشت عناب در خراسان جنوبی را پنج هزار و ۸۱۱ هکتار اعلام کرد و افزود: تولید این محصول طی سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته و سطح زیرکشت در چند سال اخیر افزایش داشته است.
سرپرست سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی با بیان اینکه ۹ هزار و ۲۵۰ بهره‌بردار عناب در این استان فعالیت دارند گفت: برداشت عناب از اواسط مرداد آغاز می‌شود و تا اواخر شهریور ادامه دارد.
ظرفیت فرآوری ۲ هزار تن عناب در استان
وی ادامه داد: ۲۵ تا ۳۰ درصد عناب به صورت تازه خوری مصرف می‌شود، بازاریابی این محصول به صورت تازه خوری، مورد استقبال زیادی قرار می‌گیرد چراکه از طعم و مزه مطلوبی برخوردار است.
اکبری گفت: چند سال اخیر در زمینه فرآوری این محصول پر خاصیت اقداماتی انجام شده و تولید حبه، دمنوش، شیره و کنسانتره از جمله فرآورده‌هاست.
وی به فعالیت هشت کارگاه فرآوری در خراسان جنوبی به ظرفیت تولید ۲ هزار تن در سال اشاره کرد و افزود: ارزش عناب تولیدی استان ۹۵ هزار میلیارد ریال است و بیشترین سطح کشت به ترتیب با ۲ هزار و ۶۰۷ هکتار در خوسف، هزار و ۲۶۰ هکتار در بیرجند و ۵۸۰ هکتار در سربیشه تولید می‌شود.
پیگیری برای بورسی شدن عناب استان
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی هم گفت: یکی از دغدغه‌های جدی ما از چند سال گذشته راه‌اندازی بورس عناب در استان است که عرضه عناب با گردش مالی چهار همت در بورس پیگیری می‌شود.
مهدی جعفری با بیان اینکه تاکنون انبار بورس عناب در استان راه‌اندازی شده و کاملا شرایط مدنظر بورس را دارد، عنوان کرد: در گذشته مکاتبات لازم برای راه‌اندازی بورس عناب انجام شده، اما آنچه در سازمان بورس مطرح شد این بود که گردش مالی محصول استان پایین است.
وی افزود: با توجه به افزایش سطح زیرکشت عناب، تعداد درختان بارور، بهره‌وری و در نهایت افزایش قیمت عناب نسبت به سال ۱۴۰۱، اکنون از نظر گردش مالی، محصول عناب به رقم مدنظر بورس می‌رسد و اکنون مجدد در حال پیگیری هستیم که محصول عناب استان راهی بورس شود.
وی با اشاره به اینکه مقدمات لازم برای بورسی شدن عناب خراسان جنوبی در استان فراهم شده است گفت: در این جلسه هماهنگی‌های لازم انجام شد تا توجیحات و مکاتبات لازم را آماده کنیم تا بتوانیم به حضور در سازمان بورس، موضوع را نهایی کنیم.
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان جنوبی تصریح کرد: در سال‌های گذشته گردش مالی عناب استان ۲.۵ همت برآورد شده بود که اکنون به چهار همت افزایش یافته است.
وی با بیان اینکه تولید سالانه عناب استان ۱۱ هزار تن است عنوان کرد: سطح زیرکشت عناب استان از چهار هزار و ۸۰۰ هکتار در سال ۱۴۰۱ به پنج هزار و ۸۰۰ هکتار افزایش یافته‌است، در بهترین حال از هر هکتار چهار هزار تن عناب برداشت می‌شود.
خواص عناب
اما مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی درباره خواص این میوه گفت: عناب به دلیل وجود مواد قندی به میزان ۳۶.۷۴ در عناب تازه و ۷۱.۷۷ درصد عناب خشک و نیز مواد پروتئینی و مواد لعابی فراوان از نظر غذایی اهمیت ویژه‌ای دارد و به صورت تازه و خشک مصرف می‌شود.
محسن پویان یادآوری کرد؛ در طب سنتی ایران جوشانده عناب به تنهایی یا مخلوط با گیاهان دیگر استفاده می‌شود و عناب به علت داشتن لعاب زیاد، سینه را نرم می‌کند، جوشانده عناب در آب یا شیر خاصیت ملین دارد و ترانزیت مواد اولیه در لوله گوارشی را تسهیل می‌کند.
وی با اشاره به اینکه مصرف عناب به دفع سموم بدن کمک می‌کند افزود: عناب سرشار از ویتامین c است و این میوه اثر و طعم داروهای محرک را کاهش می‌دهد، در مواد غذایی میوه‌ها و مواد خوراکی دیگر که احتمال ایجاد آلودگی با آفلاتوکسین وجود دارد، عناب می‌تواند نقش حفاظتی قوی را ایفا کند.
این پژوهشگر گیاهان دارویی گفت: میوه عناب از حدود ۲ هزار سال قبل در مصارف دارویی و تغذیه کاربرد داشته و در ایران نیز قبل و بعد از اسلام از عناب به وفور استفاده غذایی و دارویی شده است.
وی اضافه کرد: در طب اسلامی، میوه عناب جایگاه ویژه‌ای دارد و حضرت علی (ع) بر استفاده از عناب در از بین بردن تب تاکید کرده است.
همه اندام‌های عناب در حکم گیاه دارویی
پویان گفت: از اندام‌های مختلف عناب نظیر ریشه، پوست، شاخه، برگ و میوه آن به عنوان یک گیاه دارویی ارزشمند در طب گیاهی ایران و دیگر کشورها بهره‌برداری دارویی شده است، از ریشه عناب می‌توان برای ساخت فرآورده‌ای برای افزایش شیر استفاده کرد.
وی اظهار کرد: هسته عناب برای تسکین درد اثربخش است و از برگ عناب می‌توان در ساخت دارویی برای تقویت مو و ساخت دهان‌شویه برای جلوگیری از گلو درد استفاده کرد، میوه عناب تصفیه کننده خون و برای درمان سرفه و سرماخوردگی موثر است همچنین هسته عناب خاصیت آرام‌بخش دارد و این محصول مقوی عمومی بدن و معده است.
مدیر مجتمع تحقیقات گیاهان دارویی جهاد دانشگاهی خراسان جنوبی گفت: خاصیت ضد قارچی برگ عناب در طب گیاهی و سنتی مطرح بوده و برای رفع تشنگی مفید است همچنین از برگ و میوه عناب برای درمان بیماری‌های پوستی استفاده می‌شود.
وی ادامه داد: عناب درد کلیه و کبد را تسکین می‌دهد، آب عناب خیس کرده یا دم کرده و مخلوط آن با عرق کاسنی برای ناراحتی‌های صفراوی و خونی موثر و مفید است همچنین جوشانده عناب، انجیر، خرما و موز دارویی مفید برای بیماری‌های سینه است که در طب سنتی از آن استفاده می‌شود.
پویان افزود: اگر عناب را کوبیده و در آب سرد خیس کنیم و صبح ناشتا خورده شود برای درمان کلسترول خون مفید است.