به گزارش خبرنگار ایرنا، تویسرکان به علت موقعیت جغرافیایی و قرار گرفتن در بین کوه الوند و رشته کوه زاگرس به دره ای سرسبز با آب و هوایی مطبوع تبدیل شده و در این میان آنچه که به جلوه و زیبایی آن افزوده درختان سربه فلاک کشیده گردو است و این طلای سبز، تویسرکان را به بهشت غرب ایران تبدیل کرده است.
این شهرستان به خاطر فراوانی درختان گردو و کیفیت بالای این محصول شهره است شهری که حتی شمار زیادی از درختان بین بلوارهای آن درختان گردو هستند.
مهد طلای سبز ایران با برخورداری از هشت هزار و ۳۰۰ هکتار باغ گردو و تولید این محصول در مقیاس جهانی پایتخت گردوی ایران نام گرفته است و بسیاری از هموطنان با شنیدن نام گردو به یاد تویسرکان می افتند.
گردو برای تویسرکان تنها یک محصول کشاورزی نیست بلکه ظرفیتی برای بهره وری در حوزه گردشگری به شمار می رود که می تواند نماد معرفی تاریخ، فرهنگ و پیشینه غنی این شهرستان باشد.
با ورود به آخرین ماه تابستان، باغ های گردو میزبان خانواده ها است که دوشادوش هم مشغول گردو تکانی می شوند و تا جمع آوری، خشک کردن و عرضه در بازار مهر را به پایان می رسانند.
تلاش و تکاپو برای برداشت محصول گردو تا آغازین فصل پاییز و برگریزان درختان ادامه دارد و باغداران با در دست داشتن چوب هایی بلند راهی باغ ها برای صید «طلای سبز» می شوند.
حضور در فضای سرسبز و دلنشین باغ های گردو با درختان سر به فلک کشیده هر چند برای خانواده های دلچسب است اما این دورهمی ها برای برداشت محصول یکسال تلاش با دلهره و نگرانی سقوط از درخت نیز همراه است چرا که در دفتر خاطرات پاییز برخی از خانواده ها، برگ ریزان و کوچ عزیزی به دیار باقی ثبت شده که هر ساله با رسیدن فصل برداشت طلای سبز این خاطرات دوباره تداعی و نگرانی آنها برای از دست دادن عزیز دیگری را دو چندان می کند.
گردو تکانی با ۷۱ مصدوم و یک فوتی
بر اساس آمار ارائه شده از سوی رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی همدان به خبرنگار ایرنا، سال ۱۴۰۲ یک نفر با آغاز برداشت محصول گردو در استان بر اثر سقوط از درخت فوت و ۷۱ نفر هم مصدوم و به مرکز درمانی اعزام شدند.
محمدرضا شکوهی گفت: ۴۱ نفر از مصدومان دچار تروما (ضربه) و آسیب ستون فقرات، ۱۶ نفر آسیب و تروما قفسه سینه و گردن، ۱۲ نفر تروما و آسیب دست و پا و ۲ نفر از مصدومان دچار ضایعه نخاعی شدند که این آمار در سال ۱۴۰۱ یک فوتی و ۸۴ مجروح بود.
وی سقوط از درخت گردو را از حوادث پرتکرار ماه‌های شهریور و مهر دانست و بیان کرد: با توجه به فراوانی درختان گردو در تویسرکان شمار حوادث در این شهرستان بیشتر از سایر نقاط است.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی همدان اظهار کرد: یکی از مهمترین دلایل مجروح و مصدوم شدن ناشی از سقوط از درخت باغی گردو، ارتفاع بسیار بالا و عمودی درختان این محصول است که فرآیند بالا رفتن از آنها، حفظ تعادل و در عین حال تکاندن گردوها را به یک کار بسیار مشکل تبدیل کرده است.
شکوهی گفت: بخش عمده و قابل توجهی از درختان گردو از ارتفاعی نامتناسب با استانداردهای امروز جهانی در باغداری نوین برخوردار هستند که مردم را مجبور به بالا رفتن از درخت و به دنبال آن بروز برخی حوادث ناگوار می کند.
وی افزود: عموم باغداران برای به حداقل رساندن آسیب های ناشی از سقوط از درختان گردو باید از به کارگیری افراد مسن در فرآیند برداشت گردو اجتناب کنند همچنین باید از افراد دارای بیماری زمینه ای مانند دیابت و تشنج یا معتادان برای گردو تکانی استفاده نشود.
رئیس اورژانس پیش بیمارستانی و مدیر حوادث دانشگاه علوم پزشکی همدان اضافه کرد: گاهی ابتدایی ترین نکات ایمنی مانند خودداری از بالا رفتن از درختان گردو به هنگام وزش بادهای شدید نیز رعایت نمی‌شود.
شکوهی گفت: راهکارهای کوتاه و بلند مدتی برای به حداقل رساندن خسارات ناشی از حوادث مربوط به برداشت گردو وجود دارد که اجرا و اثر گذاری آنها به تعامل و همکاری همگانی نیاز دارد.
وی افزود: طرح سرشاخه کاری درختان گردو موجب می شود تا درختان گردو رشد عمودی نداشته باشند و در این شرایط گردو تکان ها نیازی به صعود به ارتفاعات بالا برای برداشت گردو ندارند.
وی افزود: طرح سرشاخه کاری درختان گردو موجب می شود تا درختان گردو رشد عمودی نداشته باشند و در این شرایط گردو تکان ها نیازی به صعود به ارتفاعات بالا برای برداشت گردو ندارند.
شکوهی اضافه کرد: همچنین فرآیند سرشاخه کاری درختان گردو باعث می شود تاج این درختان به گونه ای شکل بگیرد که هم امکان چیدن گردو از پایین درخت فراهم شود و هم بتوان با استفاده از دستگاه های نوین برداشت گردو مانند "شیکر" اقدام به برداشت گردو کرد.
کاهش حوادث گردو با سرشاخه کاری
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: سرشاخه کاری و اصلاح نژاد گردو مزایای زیادی برای باغداران به همراه دارد که یکی از آنها کاهش حوادث سقوط از این درخت است که به گفته مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان ۶ سال گذشته تاکنون ۲۵۰ هزار پیوندک استفاده شده است.
«سجاد محمد اصغری» افزود: جهاد کشاورزی به منظور ترغیب باغداران تویسرکان به اجرای طرح سرشاخه کاری، پیوندک را رایگان در اختیار آنها قرار می دهد با این وجود استقبال کم است.
وی علت پایین بودن آمار سرشاخه کاری را ناشی از استقبال نکردن باغداران دانست و گفت: بیشتر این افراد برای درختانی که محصول کمی می دهند، تاج پوش آن مشکل یا ارتفاع بسیار زیادی دارد که از پیوندک استفاده می کنند.
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان اضافه کرد: به منظور کاهش حوادث ناشی از گردو تکانی ۱۰ کارگاه آموزرشی در روستاهایی که بیشترین باغ ها و محصول گردو را دارند با حضور اورژانس و شبکه بهداشت برگزار شده است و قرار است ۱۹ شهریور امسال هم این کارگاه با حضور جمع زیادی از افراد و حضور نماینده بیمه ، بهداشت و اورژانس برگزار شود.
مدیر جهاد کشاورزی تویسرکان اضافه کرد: به منظور کاهش حوادث ناشی از گردو تکانی ۱۰ کارگاه آموزرشی در روستاهایی که بیشترین باغ ها و محصول گردو را دارند با حضور اورژانس و شبکه بهداشت برگزار شده استاصغری ادامه داد: در این کارگاه کشاورزان علاوه بر فراگیری آموزش های لازم در زمینه کمک های اولیه، به بیمه کردن کارگران گردو تکان ترغیب و تشویق می شوند.
دست رد باغداران به تکنولوژی
وی گفت: به طور حتم یکی دیگر از شیوه های کاهش حوادث گردو استفاده از تکنولوژی است اما استقبال در این زمینه به علت قیمت بالای تجهیزات مورد نیاز، اندک و ناچیز است.
مدیرجهاد کشاورزی تویسرکان بیان کرد: بسیاری از باغداران این شهرستان دارای اراضی خُرد با وسعت کم هستند بنابراین خرید تجهیزات گران قیمت برداشت گردو برای آنها مرقون به صرفه نیست
اصغری اضافه کرد: یک دستگاه «شیکر» در اداره جهاد کشاورزی تویسرکان موجود است که به صورت امانت در اختیار مالکان باغ های گردو قرار می گیرد همچنین به علت گرانی این دستکاه تاکنون تنها ۲ باغدار نسبت به خرید شیکر اقدام کردند.
وی ادامه داد: این دستگاه با یک تراکتور ۶ سیلندر وصل شده و در باغ ها استفاده می شود بنابراین با توجه به سخت گذر بودن بسیاری از باغ ها، امکان استفاده از آن در بیشتر باغ ها وجود ندارد.
مدیرجهاد کشاورزی شهرستان تویسرکان بیان کرد: از دیگر شیوه ها استفاده از بالابر یا همان دستگاه تلسکوبی است که ۸۰ درصد هزینه خرید این دستگاه در قالب وام مکانیزاسیون با بهره ۲۳ درصد به باغدار پرداخت می شود.
اصغری افزود: در این روش گردو تکان در محفظه ای قرار گرفته و این دستگاه با استفاده از جک، او را تا ارتفاع ۲۰ متری درخت بالا می برد.
تشکل گردوکاران ایجاد شود
وی گفت: حقوق گردو تکان روزانه بیش از ۲۰ میلیون ریال است بنابراین این میزان حقوق بسیاری از افراد کارنابلد را ترغیب به فعالیت در این حرفه کرده در مقابل بسیاری از باغداران نیز به علت گرانی کارگر، خود بدون داشتن مهارت کافی و آمادگی جسمی دست به گردو تکانی می زنند.
وی راه اندازی تشکلی توسط بخش خصوصی برای ساماندهی گردوتکان ها را امری ضروری دانست و گفت: به دنبال راه اندازی این تشکل نام گردو کاران در سامانه ثبت شده و افراد برای جذب و به کارگیری نیروی کار به این تشکل مراجعه می کنند همچنین نیروی با تجربه، توانمند و مهاهر در اختیار آنها قرار می گیرد.
اصغری ادامه داد: با وجود تلاش برای راه اندازی چنین تشکلی اما کارگران تمایل به این موضوع ندارند و گردو تکان ها بر این باورند با شکل گیری این مجموعه و ثبت نام آنها، بخشی از حقوق آنها تحت عنوان کمیسیون کاریابی، بیمه و مالیات کسر می شود.
آماده باش اورژانس
رییس اورژانس تویسرکان هم در این باره به خبرنگار ایرنا بیان کرد: این شهرستان بیشترین میزان سطح زیر کشت گردو را به خود اختصاص داده بنابراین درصد بالایی از سوانح سقوط از درخت گردو مربوط به تویسرکان است در این راستا با ورود به فصل برداشت گردو، اورژانس در حالت آماده باش قرار می گیرد.
محمدامین مالمیر افزود: کمیته بحران برای پیشگیری از بروز حوادث ناشی از گردو تکانی تشکیل شده که یکی از مصوبات آن بهره گیری از آمبولانس هلال احمر و دیگر خودروهای امدادی برای امدادرسانی سریع به مصدومان به ویژه در مناطق سخت گذر است.
وی اضافه کرد: هماهنگی با بیمارستان ها برای حضور ۲۴ ساعته و آنکال پزشک ارتوپد صورت گرفته همچنین تجهیزات و اقلام مورد نیاز برای مصدومان پیش بینی شده است.
رییس اورژانس تویسرکان اظهار کرد: برگزاری دوره های آموزشی و ارائه آموزش های لازم در زمینه کمک های اولیه، رعایت نکات ایمنی حین بالا رفتن از درخت، باگذاری مطالب آموزشی در فضای مجازی، نصب بنر، پمفلت و دیگر موارد موجب شده که روند حوادث ناشی از گردو تکانی در این شهرستان از سال ۹۸ کاهشی شود.
مالمیر ادامه داد: سال ۱۴۰۰ بر اساس آمارها ۸۲ نفر از درخت گردو سقوط کردند که از این تعداد ۲ نفر فوت و یک نفر دچار ضایعه نخاعی شد این آمار در سال ۱۴۰۱ به ۸۱ مورد سقوط رسید و فوتی نداشتیم همچنین سال گذشته با کاهش ۳۰ درصدی آمار ۵۰ مجروح و بدون فوتی ثبت شد.
ممنوعیت برداشت و فروش گردو در شهریور
وی گفت: یکی از دلایل فراوانی حوادث گردو ، سفت بودن «بند» این محصول در شهریور ماه و نیاز به تکاپو و تلاش بیشتر گردو تکان برای جدا کردن گردو از درخت است در حالیکه با شل شدن «بند» آن در مهرماه به راحتی با کمترین تکان و کوشش می توان گردو را از درخت چید.
رییس اورژانس تویسرکان اضافه کرد: در این راستا دادستان عمومی و انقلاب تویسرکان برداشت گردو از درخت در شهریور ماه را ممنوع اعلام کرد همچنین فروش آن را جرم دانست تا در کنار جلوگیری از آمار حوادث گردو تکانی به دغدغه کشاورزان در زمینه سرقت محصول گردو در صورت برداشت نکردن آنها در شهریور، پاسخ داده باشد.
مالمیر بیان کرد: البته یکی از مصوبات ستاد مدیریت بحران این بود که پلیس گشت زنی منظمی برای پیشگیری از سرقت و فروش محصول گردو باغداران زحمتکش این شهرستان داشته باشد بنابراین برداشت گردو از اول مهر آغاز می شود.
وی کاشت نامنظم درختان گردو و فراهم نبودن امکان استفاده از تجهیزات نوین برای گردو تکانی و حتی امداد رسانی به مصدوم، هرس نکردن شاخه های خشک و قرار دادن پا حین گردو تکانی بر روی این شاخه ها، بالا رفتن از درخت گردو حین خستگی و خودداری از استراحت کافی بین کار، استفاده از افراد دارای بیماری زمینه ای و معتادان برای گردو تکانی و استفاده از افراد بدون تخصص و مهارت را از علل فراوانی حوادث گردو در تویسرکان دانست.
رییس اورژانس تویسرکان افزود: بیشترین میزان سقوط از درخت گردو صبح هنگام و زمان غروب خورشید رخ می دهد چرا که اول صبح کارگران بدون داشتن تمرکز کافی به بالای درخت گردو می روند هنگام غروب هم با وجود خستگی مفرط به کار ادامه داده و سقوط می کند.
مالمیر، استفاده از کفش و لباس مخصوص، آموزش صحیح برداشت گردو، استفاده نکردن از افرادی مبتلا به بیماری های قلبی را مورد تاکید قرار داد و افزود: هر ساله اورژانس نسبت به آموزش کشاورزان روستایی اقدام کرده که امسال با حضور در ۱۵ روستا توصیه ها، هشدارها و آموزش های لازم به باغداران داده شد.
وی بیان کرد: هر ساله پیش از آغاز فصل برداشت گردو جلساتی با عنوان کمیته پیشگیری از حوادث با حضور نهادهای مسئول برگزار می شود که نتیجه این نشست واگذاری دستگاه شیکر توسط جهاد کشاورزی به باغداران، برنامه ریزی برای هرس درختان، ارائه آموزش های مهارتی و درمانی، هماهنگی با اتحادیه گردوکاران برای بیمه کردن درخت و محصول گردو و گردو تکان و استفاده از بالابر مناسب است.
رییس اورژانس تویسرکان ادامه داد: پخش محلول بر روی درخت گردو موجب زودتر رسیدن محصول و شل شدن بند آن شده و موجب می شود هنگام تکاندن درخت گردو به راحتی از شاخه جدا شود.
مالمیر ادامه داد: تاسیس شرکتی برای آموزش بیش از ۵۰ نیروی خبره و توانمند و معرفی افراد به باغداران از دیگر مصوبات آن نشست بود تا بتوان شمار مصدومان احتمالی سقوط از درخت گردو را امسال نیز کاهش داد.
رییس اتاق بازرگانی تویسرکان نیز گفت: سقوط از درخت گردو، ضایعه نخاعی، زمین گیرشدن مادام العمر و مرگ سرنوشت دردناکی است که برخی مواقع باغدار و گردوتکان دچار آن می شوند.
عبدالله قمری افزود: هر چند بهره گری از تکنولوژی های نوین از راهکارهای موثر در کاهش حوادث گردو به شمار می رود اما در همه مکان ها این شیوه جوابگو نیست.
وی درباره چرایی امکان پذیر نبودن استفاده از کمربند توسط گردو تکان توضیح داد: گردو محصولی است که در انتهای شاخه می روید و برای جدا کردن آن از شاخه درخت، گردو تکان باید درجایی قرار بگیرد که بتواند پای خود را محکم نگه داشته و کمربند را ببندد که این امکان پذیر نیست.
رییس سابق انجمن گردوکاران تویسرکان با بیان اینکه کمربند امکان مانور را از گردو تکان می گیرد افزود: درختان گردو تویسرکان در منطقه ای کوهپایه ای قرار دارند بنابراین انتقال دستگاه شیکر به این باغ ها برای تکاندن درخت گردو نیز ناممکن است.
قمری اضافه کرد: درختان گردو در گذشته بدون نظم و رعایت فاصله کاشته شدند بنابراین حتی مکانی برای استقرار دستگاه شیکر کنار درخت وجود ندارد یعنی باغداران به علت کشت بذری، فضای پیرامونی برای نهال پیش بینی نکردند و درخت گردو فقط مثل صنوبر عمودی رو به آسمان رشد کرده است.
وی توضیح داد: درختان گردو یک باغ به علت کشت بذری از گونه های مختلف بوده و فصل و زمان رسیدن محصول هر یک از درختان متفاوت است بنابراین نمی توان برای برداشت محصول چهار درخت گردو که رسیده از دستگاه شیکر استفاده کرد سپس آن را تحویل داده دوباره چند درخت دیگر که محصولش رسید دستگاه را به باغ منتقل و این کار را چند نوبت ادامه داد.
رییس اتاق بازرگانی تویسرکان اظهار کرد: درختان گردو ناهنجار هستند و شبیه هم نیستند بنابراین نمی توان یک شیوه و روش را برای گردو تکانی آموزش و تجویز کرد.
قمری گفت: سرما زدگی و خشکسالی و بروز آفت کرم خراط در درختان گردو موجب سست شدن برخی شاخه های از داخل شده و گردوتکان با این باور که شاخه محکم است با گذاشتن پا بر روی شاخه برای بالا کشیدن از درخت به علت شکستن شاخه سقوط می کند.
وی با بیان اینکه پاشیدن محلول برای سست کردن بند درخت نیز به چند دلیل امکان پذیر نیست گفت: گردو در قسمت انتهایی و بالای شاخه می روید و امکان پاشیدن محلول به آن قسمت از درخت توسط فرد وجود ندارد.
رییس اتاق بازرگانی تویسرکان ادامه داد: همچنین محصول همه درختان در یک زمان نمی رسد و نمی توان از این محلول بر روی تعدادی از درختان استفاده کرده و روی تعدادی هم نپاشید.
قمری سرشاخه کاری را یکی از بهترین راهکارهای جلوگیری از بروز این حادثه دانست و افزود: از گونه های مرغوب برای پیوند گردو و سرشاخه کاری استفاده می شود و با این کار می توان علاوه بر کاهش حوادث در اصلاح نژاد گردو های نامرغوب به مرغوب گام برداشت.
قمری سرشاخه کاری را یکی از بهترین راهکارهای جلوگیری از بروز این حادثه دانست و افزود: از گونه های مرغوب برای پیوند گردو و سرشاخه کاری استفاده می شود و با این کار می توان علاوه بر کاهش حوادث در اصلاح نژاد گردو های نامرغوب به مرغوب گام برداشت.وی اضافه کرد: باغات گردوی تویسرکان سنتی هستند و از روش تکثیری بذری برای توسعه باغات استفاده شده در حالیکه نهال بذری خصوصیات نهال اصلی را ندارد و همه ژن های نهال اصی به نهال بذری منتقل نمی شود.
رییس اتاق بازرگانی تویسرکان ادامه داد: در صورت استفاده از شیوه پیوند، همه خصوصیات درخت گردو به سرشاخه پیوندی منتقل می شود و این قبیل درختان پیوندی مقاوم در برابر سرما نیز هستند.
قمری تاکید کرد: گرایش به سمت اصلاح نژاد گردو با سرشاخه کاری و استفاده از شیوه پیوند، در تجاری سازی این محصول کمک می کند در حالیکه تویسرکان از این بازار جا مانده چرا که باغ ها همچنان به شیوه سنتی مدیریت می شود.
اراضی سطح زیرکشت گردو در شهرستان تویسرکان هشت هزار و ۳۰۰ هکتار است که محصول تولیدی آن با ۲.۵ تن محصول خشک در هر هکتار در مجموع به بیش از ۲۰ هزار تن می رسد.