احسان زهره‌وندی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود: منظر فرهنگی تاریخی کلات نادری شامل دره‌ای در میان صخره‌های صعب‌العبور است که باروی (دیوار) تاریخی کلات مشتمل بر سازه‌های دفاعی همچون برج و دیوارهایی است که در رخنه‌ها و گذرگاه‌های متعدد کلات همچون دژی طبیعی، کشیده شده است.
وی ادامه داد: این دژ طبیعی به دلیل قرارگیری در میان کوه‌های «کپه داغ» همواره مورد توجه مهاجمان و مدافعان بوده و همین موضوع نیز سبب شده است تا ساکنان این منطقه، از دیرباز رخنه‌ها و گذرگاه‌های موجود در این دیوار طبیعی را با ساخت سازه‌های دفاعی مختلف ترمیم کنند و دژی یکپارچه و نفوذناپذیر را به‌وجود آورند.
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی اظهار کرد: به این ترتیب در میان کوه‌های بلندی که کلات را در میان گرفته‌اند، به‌ویژه در جبهه جنوبی و جنوب غربی دیوارهای به نسبت بلند و طولانی از سنگ ساخته شده و به منظور حفاظت و حراست بیشتر و بهتر، در میان آن‌ها نیز برج‌هایی پی ریزی شده است.
وی اظهارکرد: این سازه‌ها در منطقه اگر چه به زمان نادرشاه منتسب می‌شود، اما تحقیقات و پژوهش‌های باستان‌شناختی پیشینه استفاده از آن‌ها را تا دوران ساسانی عقب می‌برد و متون تاریخی نیز گویای این واقعیت هستند که نادر شاه هم به بازپیرایی آن‌ها پرداخته است.
زهره‌وندی گفت: این سازه‌ها صرفا دیوارها را در بر نمی‌گیرد، بلکه برج‌های متعدد در طول بارو را نیز شامل می‌شوند، کلیه این برج‌ها از ساختار و پلانی مشابه برخوردار بوده و دارای فرم استوانه‌ای هستند.
وی اظهار کرد: نکته قابل توجه در موقعیت این برج‌ها آن است که محل احداث آن‌ها به گونه‌ای انتخاب شده که امکان نظارت بر دامنه‌های جنوبی کوه کلات و اشراف بر راه اصلی کلات به درگز میسر است، البته این منظر پیاده‌راه‌ها و راه‌های دسترسی به بارو و تأسیسات وابسته همچون پل‌ها و دربندها را نیز در بر می‌گیرد و از این روی با عنوان مجموعه باروی کلات شناخته می‌شود.
دژ کلات پناهگاه و سدمحکم در برابر حملات
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی گفت: دژ کلات همان‌گونه که سّدی محکم در برابر حملات بوده است، پناهگاهی امن نیز به شمار می‌آمده است، چرا که ویژگی‌های جغرافیایی این دره حاصل‌خیز سبب می‌شد تا اهالی این قلعه برای تأمین معاش خود هیچ نیازی به خارج نداشته باشند.
وی ادامه داد: منظر فرهنگی تاریخی کلات نادری علاوه بر اهمیت تاریخی و معماری، دارای بار غنی فرهنگی واجد توجه است و از نظر ابعاد و اندازه، ساختار و تأثیرگذاری بر تاریخ فرهنگی خطه کلات قابل توجه است.
زهره‌وندی اظهار کرد: در واقع باروی کلات منظر دفاعی این خطه را نشان می‌دهد که در تعامل با انسان و محیط ساخته شده است، استفاده از مصالح بوم‌آورد و هوشمندی در جایگزینی عناصر معماری و مهندسی در ارتباط تنگاتنگ با محیط طبیعی ویژگی منحصر به فرد باروی کلات بوده که در چنین مقیاسی بی‌همتا است.
به گفته وی، اندازه بزرگ و ویژگی‌های طبیعی این منظر سبب شده است تا این دژ تسخیرناپذیر از دیرباز مورد توجه انسان ها قرار گیرد و ساکنان نیز همواره به ترمیم رخنه‌های آن توجهی ویژه داشته باشند.
وی گفت: ثبت ملی این منظر تاریخی فرهنگی در راستای ساماندهی این اثر منحصر به‌فرد ملی که بخش مهمی از وقایع تاریخی ایران را از سر گذرانده و جلوگیری از تخریب این بستر طبیعی آن انجام شده است و می‌تواند پس از مرمت و بازسازی، به یک مقصد گردشگری فرهنگی، تاریخی و طبیعی تبدیل شود.
شهرستان کلات نادری در شمال شهرستان مشهد و در فاصله ۱۴۵ کیلومتر فاصله آن قرار دارد.