به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، حکایت پیاده‌روی اربعین همچنان باقی است؛ چه از نگاه معرفتی و فرهنگی بررسی کنیم و چه از دیدگاه تاریخی، سیاسی یا اقتصادی به آن بنگریم. نخستین گزارش سفر پیاده روی اربعین را با عنوان «پیاده‌روی اربعین با همراه ایرانی یا عراقی؟» به مشکلات مربوط به هزینه‌های تلفن همراه به ویژه رومینگ اختصاص دادم و از زبان برخی زائران انتقادهای مخابراتی را برشمردم.
یکی از زائران می‌گفت «ای کاش همان گونه که در چند سال اخیر برای زیارت کربلا و پیاده‌روی اربعین از گذرنامه زیارتی استفاده می‌کنیم و از طرف دیگر نیازی به پرداخت خروجی نیست و بابت روادید هم هزینه‌ای نمی‌دهیم، رومینگ (سرویس خدمات تماس، پیامک و اینترنت اپراتورهای تلفن همراه ایران در خارج از کشور) و سماح (سامانه مدیریت اربعین حسینی) را هم حذف می‌کردند تا زائران هزینه کمتری برای این سفر معنوی پرداخت کنند».
کسی که زائر کربلا می‌شود یا در مسیر پیاده‌روی اربعین قدم می‌گذارد، تمام مشکلات آن را با جان و دل می‌خرد ولی بهتر است مسئولان و دست اندرکاران چه در مخابرات و حج و زیارت و چه در سایر نهادهای مربوط، امکانات راحتی زائران را تا حد ممکن فراهم کنند، همچون مردم عراق که برای خدمت به زائران امام حسین(ع) سر از پا نمی‌شناسند.
سامانه سماح برای چیست؟
مرتضی آقانوری مسئول کاروان جوادالائمه (ع) که چند سالی است کاروان زیارتی اربعین را از مسجد حضرت فاطمه الزهرا (س) معروف به مسجد ارشاد در شهرری عازم نجف و کربلا می‌کند و امسال تعدا زائرانش به ۵۰۰ نفر رسیده و این تعداد زائر را با ۲۵ دستگاه اتوبوس ویژه (وی‌آی‌پی) راهی عراق کرده، برخی از مشکلات را در موکب کربلا به خبرنگار معارف ایرنا گفت؛ از مسائل مربوط به موکب‌های اربعین گرفته تا سامانه سماح و هزینه‌های سر به فلک کشیده اتوبوس‌های مسافربری.
وی درباره سامانه سماح گفت: ظاهر مساله این است که می‌خواهند با ثبت نام زائران در این سامانه، آماری ارائه دهند و بگویند مثلا تفاوت عبور زائران از مرزهای مهران، شلمچه و ایران به عراق چند نفر بودند ولی باطن آن، گرفتن حق بیمه است در حالی که پول بیمه به کسی نمی‌دهند. هر زائری برای ثبت نام سماح مبلغ ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان پرداخت می‌کند ولی هیچ خدمتی دریافت نمی‌کند. مثلا زائری که در نجف یا کربلا بیمار می شود به کجا باید مراجعه کند؟
ضرورت افزایش شعبه‌های توزیع ارز اربعین
آقانوری با یک حساب سرانگشتی از حجم بالای پول‌هایی که توسط زائران به حساب سامانه سماح ریخته شده گفت: اگر حساب کنیم، مبلغ بسیاری را دریافت می‌شود در حالی که در ایام اربعین هیچ کاروانی را هم راهی کربلا نمی‌کنند. البته در قرارداد سماح آمده است که خدمات درمانی ارائه می‌شود ولی اگر برای زائر اتفاقی افتاد، باید بتوانند پشتیبانی کنند درحالی که سوال این است که کدام مرجع موظف به رسیدگی است. مثلا ما یکی از بیماران را به دکتر کاروان بردیم و حتی خواستیم با هزینه خود، خودرو بگیریم و او را تا مرز راهی ایران کنیم تا مشکلی برای ما ایجاد نشود.
این مسئول کاروان، ثبت نام در سامانه سماح را بهانه ای برای دریافت ارز دانست و گفت: هر زائری که بخواهد ۲۰۰ هزار دینار عراقی دریافت کند، باید در سماح ثبت نام کرده باشد که البته در روزهای اول خوب بود ولی در روزهای بعد برخی زائران به دلیل جمعیت زیاد و کمی شعبه‌های توزیع ارز نتوانستند دینار بگیرند.
دستیار هوشمند اربعین در پیام‌رسان داخلی
البته دستیار هوشمند اربعین در سکوی بله در پاسخ به این سوال که سامانه سماح چه خدماتی به زائران اربعین ارائه می دهد، نوشت «شامل خدمات متنوعی مثل دریافت وام اربعینی، انتخاب نوع اعزام به صورت کاروانی یا شخصی و تعیین مرز خروجی و ورودی است» ولی وقتی خواستار توضیحات بیشتر شدم، نوشت: در زمینه درمانی، خدمات زیر به زائران اربعین ارائه می‌شود:
۱. بیمارستان‌های صحرایی در مسیر پیاده‌روی و در شهرهای نجف و کربلا برای ارائه خدمات درمانی به زائران استقرار دارند.
۲. موکب‌های درمانی در طول مسیر پیاده‌روی برای ارائه خدمات اولیه پزشکی و دارویی به زائران فعالیت می‌کنند.
۳. پزشکان عمومی و تخصصی در زمینه‌های مختلف مانند قلب، داخلی، زنان، اطفال، طب اورژانس، روان‌پزشکی و مغز و اعصاب به زائران خدمات ارائه می‌دهند.
۵. مشاوره در زمینه بهداشت فردی، غذایی و محیطی به زائران ارائه می‌شود تا از ابتلا به بیماری‌های احتمالی جلوگیری شود.
۶. زائران می‌توانند با پرداخت حق بیمه، از پوشش خدمات بیمه‌ای بهره‌مند شوند. این خدمات به منظور حفظ سلامت و ایمنی زائران در طول سفر معنوی اربعین ارائه می‌شوند.
آقانوری با بیان این که زائرانی هم که در سامانه سماح ثبت نام نکرده باشند، می‌توانند از این خدمات استفاده کنند، گفت: انجام این کارها وظیفه دولت است ولی چرا از زائران پول می‌گیرند؟ آیا برای مسافرت‌هایی غیر از اربعین هم پول می‌گیرند؟ مثلا از کسی که به ترکیه یا اروپا می رود، هزینه‌ای دریافت می‌شود. البته اگرچه در مسیر پیاده روی خدمات اولیه پزشکی و دارویی به زائران ارائه می شود ولی این مساله در حج نیز وجود دارد و این خدمات را به زائران ارائه می دهند و پولی هم دریافت نمی کنند.
اربعین بدون رومینگ
برخی از زائران خواستار توضیح مسئولان سامانه سماح بابت پول‌هایی هستند که در کجا و چگونه هزینه می‌شود. برخی نیز معتقدند همان‌گونه که زائران برای شرکت در پیاده روی اربعین در سال‌های اخیر هیچ هزینه‌ای بابت خروجی پرداخت نمی‌کنند، چه ضرورتی به پرداخت هزینه‌های ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان وجود دارد. همچنین بعضی خواستار اِعمال سیاست عدم دریافت خروجی در سازمان‌هایی هستند که به زائران خدمات ارائه می‌دهند. مثلا مسئولان مخابرات سیاستی را اعمال کنند تا زائرانی که بدون اطلاع رومینگ خود را روشن می کنند، هزینه ای پرداخت نکنند.
اتوبوس های ایرانی یا عراقی؟
آقانوری که دلی مملو از گلایه از مشکلات داشت، به کرایه اتوبوس‌ها در ایام اربعین هم اشاره کرد و گفت: دولت مبلغ ۹۵۰ هزار تومان را برای جابه‌جایی زائران اعلام کرد درحالی که ما برای اعزام زائران، اتوبوس ویژه (وی‌آی‌پی) با این مبلغ پیدا نکردیم و رانندگان اتوبوس‌ها خواستار پرداخت یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای هر زائر می‌شدند.
وی افزود: مسئولان مربوطه می‌گویند«قیمت یک اتوبوس اختصاصی (وی‌آی‌پی) ۳۳۰ هزار تومان در روزهای عادی است که اگر هزینه برگشت را هم برآورد کنیم، مبلغ ۷۶۰ هزار تومان می‌شود، نه ۹۵۰ هزار تومان ولی در جلسه می‌گویند نباید قیمت‌ها افزایش یابد درحالی که در چنین روزهایی تقاضا زیاد و عرضه کم است. این مشکل هر ساله وجود دارد و بهتر است واقعیت را بگویند که اتوبوس نداریم تا اینگونه بازار سیاه بوجود بیاید.
مسئول کاروان جواد الائمه گفت: شرکت‌های اتوبوسرانی قیمت‌ها را می‌دانند ولی منتظر اعلام نرخ دولت می مانند. من چون برای کاروان اتوبوس می گرفتم، به صورت دقیق در جریان هستم. به محض اعلام نرخ از سوی مسئولان دولتی، رانندگان اعلام کردند برای هر زائر یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بابت رفت و یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان بابت برگشت می‌گیرند در حالی که اگر دولت مبلغ اتوبوس را نفری ۷۰۰ هزار تومان اعلام می‌کرد، شرکت های اتوبوسرانی حداکثر مبلغ ۹۰۰ هزار تومان را اعلام می کردند که به نظر می رسد سازمان تعزیرات حکومتی باید به این مساله رسیدگی کند.
وی گفت: سال گذشته وضعیت قیمت اتوبوس‌ها در مجموع بهتر از امسال بود. البته سال‌های قبل هم نرخ می‌دادند ولی در نهایت 2 برابر می‌شد و رانندگان کمی بالاتر از مبلغ اعلام شده می‌گرفتند. پیشنهاد من این است که دولت تعداد اتوبوس‌ها را بیشتر کند. ایام اربعین اتوبوس های عراقی فعالیت می‌کنند و سود آن نصیب رانندگان عراقی می شود.
عبور از مرز در سه ثانیه
آقانوری از عملکرد دولت در ساخت جاده های منتهی به مرز و وضعیت پایانه های مرزی اظهار رضایت کرد و گفت: دولت برای رد شدن زائران از عبوری‌های (گیت) عراق و ایران به خوبی کار کرد. سال‌های گذشته شاید چهار تا پنج ساعت طول می کشید تا از مرز عبور کنیم که یکی از عذاب‌های دنیا و آخرت بود ولی از زمانی که آقای احمد وحیدی (وزیر کشور وقت) آمد، مدیریت خوبی صورت گرفت و همان گونه که احمدرضا رادان فرمانده انتظامی کل کشور اعلام کرد زائران در سه ثانیه از مرز رد می شدند.
موکب‌هایی که تا بعد از اربعین پذیرایی می‌کنند
آقانوری که تجربه ای در کاروان‌داری و مسائل زیارتی دارد به کم شدن تعداد موکب ها هم اشاره ای کرد و گفت: امسال تعداد موکب‌های ایرانی در عراق نسبت به سال‌های گذشته کمتر شده است. یعنی از حدود هزار و ۲۰۰ موکب به ۸۰۰ موکب تقلیل پیدا کرده است. الان که (۱۲ صفر) اینجا (کربلا) هستیم، هنوز موکب‌های عراقی راه نیافتاده و وسایل موکب های ایرانی هم لب مرز است.
وی افزود: به نظرم ستاد عتبات عالیات برنامه ریزی درستی در این زمینه نداشته و موکبی که اینجا در کربلا می‌بینید، حاصل تلاش یک ساله دوستانی است که هفته ای یک روز جلسه گذاشتند و یک ماه قبل به کربلا آمدند و چون وسایلشان اینجا مستقر بوده، توانستند چنین موکبی را برپا کنند.
فاصله موکب جواد الائمه(ع) تا حرم حضرت عباس(ع) در حدود ۱۰ دقیقه پیاده‌روی است؛ البته با وجود موکب‌های پذیرایی و شلوغی جمعیت طی کردن این فاصله درحدود یک ربع طول می‌کشد. این موکب پنج هزار متری شامل چند قسمت است که قسمت مربوط به برادران مساحتی هزار متری و قسمت خواهران نیز هزار و ۲۰۰ متر است.
کولرها را با مهندسی معکوس ساختیم
محسن میرزایی یکی از خادمان این موکب بود که رگه‌های سفیدِ روی پیراهن مشکی‌اش نشان از فعالیت شبانه روزی او می‌داد. چون به قدری عرق از سر و رویش به پیراهنش ریخته بود که شاید خودش متوجه این دورنگی لباسش نشده بود. از او درباره موکب جواد الائمه(ع) پرسیدم که گفت: پارسال ۲۰ کولر و ۵۰ پنکه موکب‌ها را خنک می کرد و امسال تعداد کولرها را به ۵۰ دستگاه رسانده‌ایم.
میرزایی گفت که موکب جواد الائمه (ع) جزو معدود موکب های فعال ایرانی است. چون ۲۰ ماه محرم (پنجم مرداد) خود را به کربلا رسانده بود و کار آماده سازی موکب را هم از چهارم صفر یعنی ۱۹ مرداد آغاز کرده بود.
این خادم زائران امام حسین(ع) گفت: دو کانتینر شامل وسایل موکب‌ها در انبار کربلا تا سال آینده می ماند. البته هر سال دو تریلی اجناسی مثل داربست، آرد، گاز مایع و کولر با خود می آوریم. کولرهایی که در موکب ها هستند را با مهندسی معکوس ساختیم. این نوع کولرها به کولر فن معروف هستند که موتور آنها سه هزار دور در ثانیه می چرخد.
در لابه‌لای صحبت های این خادم حسینی به یاد پیاده‌روی سال گذشته افتادم که یک روز در موکب چادرملو استراحت کردیم و ضمن استفاده از برنامه‌های این موکب گزارشی با عنوان «موکب‌هایی که برای بازی کودکان هم سرمایه‌گذاری می‌کنند» منتشر کردم که چه خدماتی به زائران ارائه می‌دهند، از پاسخ به سوالات شرعی و عکس یادگاری گرفته تا مهد کودک و کتابت قرآن.
میرزایی وجود ژنراتور را امری ضروری برای موکب دانست و گفت: در اینجا شاید چهار ساعت در روز برق داشته باشیم و این کولرها ۲۰ ساعت روشن هستند. امسال برای نرمی کف موکب‌ها، فوم آوردیم. شکر خدا کمک های مردمی هم می رسد. مثلا آبگوشتی که امروز خوردیم یک بانی ایرانی داشت.
روحانی که مانند سایر خادمان به زائران خدمت می کرد
میرزایی گریزی هم به مهمان‌نوازی مردم عراق برای پذیرایی از زائران زد و گفت: حاج نزار مالک ۱۵ هزار مترمربع زمین در اینجاست که هر سال در اختیار زائران اربعین می‌گذارد که پنج هزار متر آن به موکب جواد الائمه (ع) اختصاص دارد. حدود ۱۰۰ نفر از خادمان ایرانی یک ماه در اینجا حضور دارند و تا دو روز بعد از اربعین که بیشتر موکب‌ها تعطیل می شود، خدمات ارائه می دهند.
روحانی این کاروان هم که جای خود داشت. حجت الاسلام محمد اکرمی ابرقویی هم امام جماعت این کاروان بود و کسانی که به خاطر گرمای شدید هوا یا شلوغی جمعیت زائران ترجیح می‌دادند تا نماز را در موکب بخوانند، به حاج آقا اقتدا می کردند و بعد از نماز هم قرائت زیارت عاشورا و دعای سلامتی امام زمان (عج) برقرار بود ولی نکته جالب این بود که حاج آقای اکرمی پس از نماز، لباس روحانیت را به کناری گذاشته و مانند سایر خادمان به زائران خدمت می کرد. شاید این روحانی مخلص علاقه‌ای به انتشار تصویرش نداشته باشد ولی برخی معتقدند کار برای امام حسین(ع) ریابردار نیست و گاهی باید برای تعظیم شعائر الهی تظاهر هم کرد.
سوغاتی فراموش نشود
پیامبر اکرم(ص) به قدری برای سوغاتی اهمیت قائل بودند که فرمود «هر گاه سفر رفتید، در بازگشت برای خانواده تان سوغاتی بیاورید؛ حتی اگر قطعه سنگی باشد». کربلا که دیگر جای خود دارد. خرید سوغاتی یکی از مسائلی است که معمولا ذهن زائران را به ویژه در روزهای پایانی سفر به خود مشغول می کند.
با توجه به سفارش‌های رهبر معظم انقلاب مبنی بر حمایت از تولید داخلی، بسیاری از زائران به خریدن مهر کربلا یا تربت یا عطر و جانماز یا لباس آخرت اقدام می کنند ولی توجه ندارند که در چنین مواردی به جای پرداخت ریال اگر از دینار استفاده کنند، از نظر مالی به نفعشان خواهد بود. چون فروشندگان عراقی هر دینار را ۴۰ هزار تومان محاسبه می کنند درحالی که زائران دینار را به قیمتی حدود ۳۷ هزار تومان خریداری می کنند.
بهداشت و رسیدگی هر سال بهتر از پارسال
بهداشت و پاکیزگی نجف و کربلا از خیابان‌ها و جاده های بین شهری گرفته تا اطراف حرم ها نشانگر توجه مسئولان عراقی و ایرانی به زائران است. امسال که گرما زائران را هلاک می‌کرد، انواع کولرهای بزرگ و کوچک یا پنکه هایی که بر سر و روی زائران آب می‌پاشید، از هُرم ۵۰ درجه ای عراق کم می کرد و از طرف دیگر تهیه سایه‌بان‌هایی برای محافظت زائران از گرما در کربلا و نجف و حتی در طول مسیر پیاده روی، نشانگر وضعیت رسیدگی به زائران بود که با توجه به افزایش استقبال مردم ایران و عراق، زائران کمتر احساس خستگی و گرما می‌کردند. گاهی که ساعت ۲ نیمه شب راهی حرم امام حسین(ع) می‌شدیم، گرمای کربلا به قدری بود که آب‌پاش‌های اطراف حرمین هم پاسخگو نبود.
نظافت خیابان ها در مسیر پیاده روی از نجف تا کربلا نیز به گونه‌ای بود که در گوشه و کنار مسیر و در هر چند قدمی زائران، سطل های زباله در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف وجود داشت و حتی با قرار دادن موانعی، مسیر پیاده روی از خیابان مشخص بود و زائران با خیالی آسوده به پیاده روی می‌پرداختند.