به گزارش خبرنگار ایرنا، دغدغه و نگرانی باغداران مازندران از بازار مرکبات در حالی است که مسوولان ارشد استان ضمن تاکید بر لزوم پرهیز از باغ فروشی، معتقدند که زمینه صادرات این میوه پاییزی امسال به کشورهای عربی همسایه و خزری به ویژه روسیه بیش از پیش فراهم شده و نگرانی ها درباره عرضه مازاد بر مصرف به بازار با قیمت مناسب کمتر از سال گذشته است.
مرکبات مازندران پس از برنج دومین محصول مهم اقتصادی و منبع درآمد کشاورزی استان است؛ محصولی که تولید مازاد بر مصرف داخلی آن امسال با توجه به فراهم شدن زمینه صادراتی به کشورهای عربی به خصوص عراق و روسیه، باید بیشتر به بازار جهانی صادر شود.
گرچه چرخ کشاورزی مدرن و پیشرفته در مازندران طی یک دهه اخیر سرعت بیشتری به خود گرفته است، اما به دلیل شکل نگرفتن زنجیره تولید همواره دلالی و واسطه بازی در بازار انواع محصولات کشاورزی مورد اعتراض همه از جمله تولید کنندگان، مسوولان و مصرف کنندگان است. هرچند طی چند سال اخیر باغداری مرکبات مازندران به نسبت در همه فرایند های تولید تا بازار مصرف از موفقیت چشمگیری برخوردار شده است، اما عبور از مرز تولید سه میلیون تن مرکبات در این خطه شمالی به برنامه ریزی جدی نیاز دارد.
کارشناسان اقتصادی بخش کشاورزی و صاحبان باغ های تجاری مرکبات مازندران معتقدند که پشت گرمی باغداران به سیاست های حمایتی دولتی در کنار گسترش آشنایی باغداران با مدیریت محصولات باغی در انبارداری فنی، مقابله بموقع با آفات و کاهش ضایعات سبب شده است تا این روزها دست افراد سود جو از محل تولید تا بازار مصرف بشدت کوتاه شود، اما لازمه دوام این وضعیت توسعه بازارهای داخلی و خارجی این محصول است که باید به صورت جدی دنبال شود.
لزوم توجه جدی به نظام عرضه و تقاضا در بازار مرکبات مازندران
یکی از کارشناسان و صادر کنندگان مرکبات با بیان این که مازندران با بیش از سه میلیون تن مرکبات پس از کشور اسپانیا رتبه هفتم تولید مرکبات دنیا را دارد، گفت: یعنی این خطه شمالی در حالی که سه درصد تولید مرکبات دنیا را به خود اختصاص داده است اما اما کمتر از یک درصد صادرات دنیا را دارد،
عباس آراسته در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با توضیح این نکته که اسپانیا با تولید ۶ میلیون تن مرکبات، ۲۷ درصد صادرات مرکبات دنیا را دارد، افزود: نکته بسیار مهم این است که مرکبات مازندران دربین همه تولید کنندگان مرکبات دنیا طرفدار خاص و همواره بازار پسندی فوق العاده ای دارد.
وی ادامه داد:امروز باغداران مرکبات مازندران نیاز به حمایت مسوولان دارند، اگر این حمایت عملیاتی نشود کشاورزی باغداری استان با چالش حفظ زمین مواجه خواهد شد.
وی اظهار داشت: بررسی ها نشان می دهد که با اجرای کشت متراکم باغ مرکبات از هر هکتار طبق آنالیز فعلی ارزش پول کشورمان ۳۰ تا ۵۰ میلیارد ریال درآمد کسب می شود، اما اکنون این درآمد کمتر از هفت میلیارد ریال است که با توجه به هزینه تولید اصلا به صرفه نیست.
وی متوسط تولید مرکبات در دنیا را بین ۷۰ تا ۱۳۰ در هر هکتار اعلام کرد و گفت:این آمار در کشورمان و به خصوص مازندران کمتر از ۲۵ تن است، مازندران خواستگاه تولید مرکبات در دنیا است و طبق اظهار رسمی فائو ایران متنوع ترین تولیدات مرکبات دنیا را دارد که البته این ویژگی علاوه بر مزیت ها خطر فعالیت انواع آفات و بیماری ها را به همراه دارد.
آراسته که تولید کننده نهال مرکبات و صادر کننده انواع نارنگی پرتقال مازندران نیز است، با ذکر این نکته که مدیریت بر بازار مرکبات از سوی مسوولان کم رنگ است، توضیح داد: اختلاف پنج تا هفت برابری قیمت مرکبات سر باغ تا بازار مصرف واقعیت انکار ناپذیر است. در حالی که هزینه اصلی را تولید کنندگان متقبل می شوند، به همین دلیل انجمن کشاورزی پیشرو مازندران آنالیز قیمت را به درستی انجام داده است.
وی تصریح کرد: طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران، در حال حاضر بیش از ۴۰ تا ۵۰ میلیون اصله درخت مرکبات در استان وجود دارد که در هر سال حدود سه میلیون اصله نهال در قالب باز سازی، احیا و یا ایجاد باغ مرکبات جدید در استان تولید می شود، پس وقتی شاهد میزان تولید با عدد تقریبا ثابتی هستیم، نشان دهنده این است که مدیریت باغ امروز ضعیف شده و دلیل اصلی آن صرفه اقتصادی آن است.
به گفته آراسته به طور یقین افرادی مخل، بازار اقتصادی مرکبات مازندران را در اختیار دارند و همچنان به تولید و باغداران ضربه می زنند و به نظر می رسد تصمیم های غیر کارشناسی مسوولان دولتی، به تولید کنندگان و مصرف کنندگان نیز ضربه می زند.
وی ادامه داد: دولت باید تعداد توزیع کنندگان مرکبات را بیشتر کند، حمایت دیگری که دولت می تواند به باغداران مرکبات انجام دهد، اجازه ایجاد انبار فنی در باغ های مرکبات است تا میوه ها در بازه زمانی حدود ۲ ماهه فرصت برداشت، به یکباره وارد بازار نشود، یعنی میزان تولید ما به نسبت زمان ۲ ماهه برای فروش محصول در بازار داخلی زیاد است، از سوی دیگر مشکلات صادرات مرکبات هم نیز همچنان جود دارد.
وی با تاکید بر این که زنجیره باغداری در مازندران ناقص است، اظهار داشت: حمایت دولت از باغداران برای ایجاد انبار فنی و سردخانه در باغ های تجاری مازندران ضروری است، یعنی تسهیلات باید به باغداران به موقع به باغداران تجاری و فنی پرداخت شود.
وی تصریح کرد: اگر قیمت میوه مرکبات دارای حاشیه سود منطقی برای باغداران داشته باشد، ایجاد باغ مدرن با کشت متراکم کار سختی نیست. حلقه مفقوده این است که هزینه تمام شده قیمت مرکبات باید به درستی محاسبه شود تا فروش میوه از سوی باغداران با حاشیه سود ایجاد شود.
آراسته اضافه کرد: بررسی ها نشان می دهد که پرتقال تامسون مازندران در کشورهای حاشیه دریای خزر به خصوص روسیه حدود ۶۵۰ هزار ریال در هر کیلو گرم عرضه می شود، اما همین میوه سال گذشته سر باغ کمتر از ۸۰ هزار ریال از باغداران خریداری شد. مرکبات مازندران خوش خوراک و زیباترین میوه پاییزی در بازارهای خارجی است یعنی زمانی که مرکبات مازندران در بازار کشورهای حاشیه دریای خزر وجود دارد، میوه مرکبات دیگر کشورها بازاری ندارد.
وی گفت: هزینه تمام شده هر کیلو مرکبات در سال جاری طبق آنالیز انجمن کشاورزی پیشرو مازندران ۲۰۰ هزار ریال است که با ۱۷ درصد حاشیه سود باید تا ۲۵۰ هزار ریال به فروش برسد تا باغ مرکبات استان حفظ و باغداران نسبت به کشت متراکم اقدام عملی کنند.
به گفته وی کشت متراکم باغداری مرکبات مهمترین روش در صنعت باغداری فنی در دنیا است، کاهش مصرف سموم، مقابله طبیعی با حوادث غیر مترقبه به ویژه سرما و یخ زدگی و تولید محصول یک دست و بازار پسند از مزیت های این نوع کشت در باغداری پیشرفته دنیا است.
قیمت مرکبات صادراتی سر باغ مازندران به نسبت سایر کشورهای دنیا تا ۲۰ برابر کمتر است
مدیر عامل انجمن کشاورزی پیشرو مازندران با بیان این که تفاوت قیمت مرکبات صادراتی سر باغ استان به نسبت سایر کشورهای دنیا تا ۲۰ برابر کمتر است، گفت:این انجمن طبق طبق آنالیز، هزینه تمام شده هر کیلو مرکبات سال جاری استان را ۲۰۰ تا ۲۵۰ هزار ریال برآور کرده است.
محمد امینی با بیان این که حاشیه سود برای باغداران روی این عدد نیست، ابراز امیدواری کرد تا همه مسوولان به هزینه تولید مرکبات آنالیز شده توجه کنند.
وی با تاکید بر این که باید به فکر تولید کنندگان و مصرف کنندگان باشیم تا تولید مرکبات با حفظ زمین در مازندران تداوم بیابد، توضیح داد: انجمن کشاورزی پیشرو به عنوان تشکل غیر سیاسی و غیر دولتی فقط به دنبال کاهش شکاف تولید است، امروز شکاف تولید بسیار بالا است.
وی با اشاره به این که متوسط تولید مرکبات در مازندران ۲۵ تن است اما باغداران نمونه و پیشرو ۸۰ تا ۱۱۵ تن تولید دارند، گفت: آموزش و ترویج، مدیریت و کمک به بازار مصرف، استفاده از فناوری نوین و دانش بنیان کردن کشاورزی مازندران از دیگر اهداف این انجمن است.
وی با بیان این که اساس نامه انجمن کشاورزی مازندران پس از تایید وزارت جهاد کشاورزی و صدور پروانه فعالیت از سوی وزارت کشور ابلاغ شده است، گفت: این انجمن پیوندی را بین نهادهای دولتی، تولید کنندگان و مصرف کنندگان ایجاد کرده است.
ضرورت اعلام کف قیمت مرکبات مازندران
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران گفت که اعلام به موقع قیمت کف مرکبات علاوه بر ساماندهی بازار، دست دلالان و واسطه ها کوتاه و در نتیجه زمین های کشاورزی استان نیز حفظ می شود.
بابک مومنی با بیان اینکه محصولات مرکبات مازندران در حالی در آستانه ورود به بازار است که دغدغه‌های باغداران از بازار بسیار جدی است، ادامه داد:در سال زراعی جاری باغداری مازندران با طغیان مگس میوه به دلیل تغییرات اقلیمی مواجه شدند که خوشبختانه با ترویج به موقع و همکاری باغداران این آفت تحت کنترل است.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران در عین حال تصریح کرد: آفت مگس میوه همچنان تهدید جدی علیه باغ های استان است و اگر به توصیه های کارشناسی از جمله برداشت به موقع و دفع پسماندهای میوه‌های باغی انجام نشود، کانون های این آفت بیشتر خواهد شد.
مومنی با تاکید بر این که باید کف قیمت مرکبات پیش از آغاز برداشت اعلام شود، ادامه داد: مازندران بالاترین ظرفیت برای صادرات مرکبات را به کشورهای مختلف دنیا دارد.
وی با اشاره به این که پارسال با رشد ۱۲ برابری، صادرات مرکبات به ۸۰ هزار تن رسیده است که این مقدار به نسبت میزان تولید بسیار ناچیز است، گفت: امسال در برداشت محصول مرکبات باید دقت شود و برداشت به موقع با هدف جلوگیری از خسارت ناشی از آفات به ویژه مگس میوه مدیترانه‌ای بسیار حایز اهمیت است.
وی با تاکید مجدد مبنی بر این که باید محصولات باغداران به قیمت منطقی خریداری شود، خاطر نشان کرد: باید همه تدابیر لازم برای کم شدن دغدغه‌های باغداران مرکبات اندیشیده شود تا کشاورزان در برداشت محصول در مرحله تردید قرار نگیرند.
وی تامین سرمایه در گردش برای بازار مرکبات مازندران را ضروری دانست تا دست واسطه ها از این بازار کوتاه شود، ادامه داد: پارسال گمرک آستارا، صادرات مرکبات از مبدا مازندران را بر نمی تابیده است و خروج این میوه فساد پذیر را با تاخیر در همکاری برای خروج از مرز با چالش مواجه کرد.
رییس سازمان جهاد کشاورزی مازندران از همه باغداران خواست تا نسبت به برداشت به موقع مرکبات و دفع پسماند انواع میوه دقت لازم را داشته و عملیاتی کنند.
همچنین طبق آمارهای رسمی، مجموع باغ های مرکبات مازندران ۱۱۲ هزار هکتار است که از این میزان ۱۱۰ هزار هکتار ارقام بارده هستند.
همچنین از مجموع باغات مرکبات مازندران ۸۰ هزار هکتار زیر کشت ارقام مختلف پرتقال، ۳۰ هزار هکتار ارقام مختلف نارنگی و بقیه زیر کشت محصولاتی از جمله نارنج و لیمو قرار دارند.
تقسیم بندی باغداری مرکبات مازندران
از آنجاییکه شرائط آب و هوایی و زمین در مازندران برای کاشت درختان مرکبات فراهم است، به طور کلی در بیشتر زمین های شهری و روستایی استان شاهد باغداری خود مصرفی هستیم.
گروه دومی که به عنوان تولید کننده مرکبات دراستان مازندران هستند، باغداری در زمین های زیر هزار تا ۲هزار مترمربع است که علاوه بر خود مصرفی، تولیدات آنان تا حدودی تعادل کننده و تکمیل کننده درآمد خانوارهای روستایی و شهری است.
بررسی ها نشان می دهد اغلب باغداری که در زمین های زیر هزار متر انجام می شود در واقع به دلیل قانون تقسیم ارث قطعه قطعه شد و باغداری در زمین های کم مساحت برای بسیاری از کارمندان و شهرنشینان و روستاییانی که برنجکاری شغل اصلی آنان است، نوعی تفریح، خود مصرفی و تکمیل کننده درآمدی آنان محسوب می شود.
تولیدات مرکبات مازاد بر مصرف این گروه از باغداران نیز معمولا به صورت سفارشی بین دوستان و فامیلان و یا در بازار روزهای مختلف عرضه می شود.
باغداری درآمد زا
باغداری درآمدزا، توسط گروه سومی که دارای باغات مرکبات پنج هزار متر مربع تا بیش از ۲هکتار در استان مازندران هستند، انجام می شود.
بر اساس آمار و ارقام و بررسی های صورت گرفته، در هر یک از گروه هایی که در استان مازندران باغداری مرکبات را انجام می دهند به باغداری حرفه ای توجهی نمی کنند.