به گزارش ایرنا ، حضور و اقامت پزشک در تمامی نقاط کشور به ویژه در مناطق محروم موضوع مهمی است که نه تنها دغدغه و خواسته مردم محلی است بلکه مولفه‌ای برای برقراری عدالت بهداشتی و درمانی است و اگرچه در طول سال‌های گذشته وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تلاش‌هایی برای ماندگاری پزشکان در استان‌های کوچک‌تر و مناطق محروم انجام داده و الزاماتی در این خصوص تعیین کرده است اما همچنان ماندگاری و اقامت پزشک در استان‌های کمتربرخوردار یک چالش جدی در حوزه سلامت است.
بی‌شک رفع این چالش نیاز به اتخاذ راهکارهای موثرتری دارد چرا که این چالش در وهله اول برای مردم این مناطق سختی‌های زیادی به همراه دارد و بیماران برای دریافت خدمات بهداشتی و درمانی مجبور به سفر به استان‌های بزرگ‌تر می‌شوند و این موضوع در کنار رنج بیماری برای آنها هزینه‌های مالی زیادی به دنبال دارد.
رشته پزشکی تعهدی به رشته ای گفته می شود که فرد در ابتدای تحصیل متعهد شده که باید بعد از پایان تحصیلات عمومی، به مدت مشخصی به صورت پزشک رسمی در خدمت وزارت بهداشت باشد. در هر استانی با توجه به نیاز مراکز بهداشتی و درمانی آن استان، تعداد پذیرش پزشکان تعهدی در دانشگاه علوم پزشکی آن استان اعلام می شود و سپس از طریق ثبت نام کنکور سراسری دانشجوهای پزشکی تعهدی پذیرش خواهند شد.
تحصیلات عالی رایگان: تکلیف قانون اساسی برای رفع نیاز کشور
وزارت بهداشت با ابلاغ بخشنامه‌ای جدید، الزام به گذراندن تعهدات تحصیلی را اجرایی کرده که به عدالت اجتماعی و توزیع عادلانه خدمات درمانی کمک می‌کند. این اقدام، گامی در راستای تحقق اصل سی‌اُم قانون اساسی و بهبود کیفیت خدمات درمانی در سراسر ایران است.
بر اساس اصل سی قانون اساسی، دولت موظف است تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور به‌طور رایگان گسترش دهد. به همین منظور، زمینه تحصیل رایگان در رشته‌های علوم پزشکی فراهم شده تا نیاز کشور به خدمات درمانی تأمین شود.
فارغ‌التحصیلانی که از این تحصیل رایگان بهره‌مند شده‌اند، موظف به ارائه خدمت در کشور هستند تا نیاز جامعه به خدمات درمانی مرتفع شود.
توزیع عادلانه پزشکان: ضرورتی برای نظام سلامت
یکی از مسائل عمده نظام سلامت، توزیع نامناسب پزشکان است. به گفته محمد رئیس‌زاده، رئیس سازمان نظام پزشکی، ۴۲ درصد پزشکان متخصص در پنج کلانشهر سکونت دارند و مناطق محروم و روستایی از خدمات درمانی کافی برخوردار نیستند.
الزام فارغ‌التحصیلان به گذراندن تعهدات، به توزیع عادلانه پزشکان در سراسر کشور کمک می‌کند و موجب بهبود کیفیت خدمات درمانی در مناطق محروم می‌شود.
نمونه‌های جهانی تعهدات فارغ‌التحصیلان پزشکی در کشورهای مختلف
در ایالات متحده آمریکا، برنامه "National Health Service Corps" (NHSC) به عنوان یکی از کلیدی‌ترین ابتکارات برای جلب پزشکان به مناطق محروم و کم‌برخوردار به شمار می‌رود. این برنامه که تحت نظارت وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده قرار دارد، با هدف کاهش کمبود پزشک در مناطق روستایی و محروم طراحی شده است.
بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده،NHSC به پزشکان این امکان را می‌دهد که بخشی از بدهی تحصیلی خود را در ازای خدمت در مناطق محروم تسویه کنند. این برنامه کمک می‌کند تا فارغ‌التحصیلان بتوانند به جای کار در بخش‌های دیگر، در مناطق نیازمند خدمت کنند.
پزشکانی که در این برنامه شرکت می‌کنند باید متعهد به خدمت تمام وقت در این مناطق برای چند سال شوند. این برنامه موفق شده است تا حد زیادی به کاهش کمبود پزشک در مناطق محروم کمک کند و دسترسی به خدمات بهداشتی را در این مناطق بهبود بخشد.
"برنامه پزشکی با تعهد خدمت" در استرالیا
در استرالیا نیز دولت برنامه‌ای به نام "برنامه پزشکی با تعهد خدمت" (Bonded Medical Program) راه‌اندازی کرده است که به منظور حل مشکل کمبود پزشکان در مناطق محروم و روستایی طراحی شده است. در این برنامه، به دانشجویان پزشکی فضا مکانی تحت حمایت دولت اختصاص داده می‌شود، مشروط بر این‌که پس از فارغ‌التحصیلی، متعهد به خدمت در این مناطق شوند و این تعهدات را به انجام برسانند. هدف از این تعهدات، تضمین توزیع منصفانه‌تر پزشکان در سراسر کشور است.
همچنین، پزشکان خارجی که در استرالیا تحصیل کرده‌اند یا مدرک خود را از خارج دریافت کرده‌اند، با محدودیت‌هایی روبه‌رو هستند. این محدودیت‌ها شامل قوانین مربوط به صدور شماره پزشکی فرد است که تنها به پزشکانی اعطا می‌شود که تعهدات خدماتی خاصی را در مناطق کم‌برخوردار انجام دهند.
کمک به تامین نیروی کار پزشکی در مناطق روستایی در کانادا
بر اساس گزارشی از انجمن پزشکی کانادا(Canadian Medical Association)،نیز بسیاری از فارغ‌التحصیلان پزشکی و همچنین پزشکان بین‌المللی باید توافق‌نامه‌های بازگشت به خدمت را امضا کنند.
این توافق‌نامه‌ها آنها را ملزم به خدمت در مناطقی می‌کند که در آنها دوره رزیدنتی خود را گذرانده‌اند. این سیاست به تامین نیروی کار پزشکی در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته کمک می‌کند.
تعهد فارغ التحصیلان پزشکی در کشورهای هند ،چین ،کره جنوبی و ژاپن
سیاست‌های محلی و تعهدات ویژه در هند، فارغ‌التحصیلان پزشکی از دانشگاه‌های دولتی معمولاً موظف به خدمت در مناطق روستایی و کمتر توسعه‌یافته به مدت یک یا دو سال هستند. این سیاست، بخشی از برنامه ملی بهداشت (National Health) هند است که با هدف بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی در مناطق کم‌برخوردار طراحی شده است.
بر اساس گزارش‌های وزارت بهداشت و رفاه خانواده هند، این تعهدات به کاهش کمبود پزشک در مناطق محروم کمک کرده، اما با چالش‌هایی مانند شرایط دشوار کاری و زندگی مواجه است. به‌منظور اطمینان از اجرای این تعهدات، برخی ایالت‌ها جریمه‌های مالی یا محدودیت‌های حرفه‌ای را در نظر گرفته‌اند.
چین/ در چین بر اساس گزارش کمیسیون ملی بهداشت و برنامه ریزی خانواده، سیاست‌های مشابهی وجود دارد. دولت چین برنامه‌هایی را اجرا می‌کند که به دانشجویان پزشکی بورسیه‌هایی اعطا می‌کند به شرط آنکه پس از فارغ‌التحصیلی در مناطق روستایی و کم‌برخوردار خدمت کنند. این تعهدات بخشی از تلاش‌های دولت برای بهبود خدمات بهداشتی در مناطق دورافتاده و پرجمعیت است.
کره جنوبی / در کره جنوبی بر اساس گزارش های منتظر شده از انجمن پزشکی کره دانشجویان پزشکی که از دانشگاه‌های ملی فارغ‌التحصیل می‌شوند، معمولاً موظف به انجام تعهدات خدمت در بیمارستان‌های دولتی یا مناطق کم‌برخوردار هستند. این تعهدات به عنوان بخشی از برنامه‌های دولت برای توزیع عادلانه‌تر نیروی کار پزشکی و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی در سراسر کشور اجرا می‌شود.
ژاپن / در ژاپن، پزشکان نیز در برخی موارد موظف به انجام تعهدات خدمت در بیمارستان‌های دولتی یا مناطق روستایی هستند. این سیاست‌ها به ویژه برای دانشجویانی که از کمک‌های دولتی برای تحصیل استفاده کرده‌اند اعمال می‌شود. این گزارش ها که از طرف وزارت بهداشت کار و رفاه ژاپن تایید شده، هدف اصلی این سیاست‌ها را توزیع عادلانه پزشکان در مناطق مختلف کشور و کاهش تراکم پزشکان در شهرهای بزرگ می داند.تعهدات درمانی فارغ‌التحصیلان پزشکی، ابزاری مؤثر برای کاهش نابرابری‌های بهداشتی و ارتقای سلامت عمومی در جوامع مختلف است.
این سیاست‌ها در کشورهای مختلف با شرایط و الزامات متفاوتی اجرا می‌شوند، اما در همه این کشورها هدف اصلی کاهش کمبود نیروی پزشکی در مناطق محروم و بهبود سلامت عمومی است. برای بهبود این سیاست‌ها، کشورها می‌توانند از تجربیات یکدیگر بهره ببرند و با تطبیق آنها با شرایط خاص خود، سیستم‌های بهداشتی خود را تقویت کنند.