گروه جامعه ایرنا - گویی تخریب طبیعت از جانب انسان تمامی ندارد، هر روز از گوشه و کنار دنیا خبری جدید به گوش می رسد که نگرانی دوستداران محیط زیست را بیش از پیش افزون می کند، از پدیده های نوظهوری مانند گرد و غبار بر روی زمین گرفته تا تخریب لایه ازن در آسمان که به چندین سال قبل بر می گردد، یعنی حتی آسمان هم از دست انسان در امان نمانده است به طوری که انسان با عملکرد نادرست خود دل آسمان را هم سوراخ کرد و به مرور به عنوان تخریب لایه ازن معروف شد.
تخریب لایه ازن، موجب می شود تا پرتوهای مضر خورشید به زمین برخورد کند و در نهایت گرمایش زمین را سرعت می بخشد، دانشمندان هشدار داده اند پدیده گرم شدن زمین می تواند تلاش ها برای ترمیم حفره ازن را که قرار است تا سال ۲۰۵۰ انجام گیرد، حدود ۳۰ سال به تعویق اندازد. علاوه بر این اشعه مضر برای سلامت انسان مضر است، در واقع ازن لایه حفاظتی است که زمین را از گزند اشعه‌های مضر خورشید در امان نگه می‌دارد و در پی آن حیات زیستمندان نیز تضمین می شود که به علت فعالیت های صنعتی افسارگسیخته در دهه های اخیر دچار آسیب شده است.
اوایل دهه ۱۹۷۰ بود که برای اولین بار محققان دریافتند که انتشار کلروفلوئوروکربن ها (CFC ) که مواد شیمیایی به کار رفته در یخچال ها، افشانه ها و مواد شوینده هستند باعث تخریب لایه ازن می شود در نتیجه مقدار زیادی اشعه فرابنفش مضر به زمین خواهد رسید، در سال ۱۹۸۵ وجود حفره لایه ازن بالای قطب جنوب کشف و مشاهده شد که این حفره هر سال بزرگ تر و عمیق تر می شود، این آسیب دنیا را بر آن داشت تا فکری به حال این سپر حفاظتی کند، بر این اساس در سال ۱۹۸۵ حدود ۲۸ کشور برای ساماندهی لایه ازن در وین جمع شدند و تصمیماتی را برای حفاظت از این لایه اتخاذ کردند و قرار شد همکاری های بین المللی در این زمینه آغاز شود.
دو سال بعد یعنی در سال ۱۹۸۷ پروتکل مونترال با مشارکت ۴۶ کشور جهان تصویب شد، بر اساس این پروتکل مواد مخرب لایه ازن شناسایی و راه های کاهش انتشار آنها اعلام شد، دولت ایران نیز در سال ۱۹۸۸ به این پروتکل پیوست.
در ادامه این تلاش ها در سال ۱۹۹۴ کشورهای عضو مجمع عمومی سازمان ملل پذیرفتند تا روزی را برای حفاظت از لایه ازن نامگذاری کنند، به این ترتیب روز ۱۶ سپتامبر ( ۲۶ شهریور) را به عنوان روز جهانی حفاظت از لایه ازن تعیین کردند و در این روز اهمیت حفاظت از لایه ازن یادآوری می شود.
بر اساس پروتکل مونترال، کشورهای توسعه یافته تعهد کردند که به تولید مصرف مواد مخرب لایه ازن (سی اف سی ها، هالون ها و تتراکلرید کربن) در سال ۲۰۰۰ میلادی خاتمه دهند و کشورهای در حال توسعه را از نظر مالی و تکنیکی حمایت کنند. همچنین طبق این پروتکل مقرر شده است، کشورهای در حال توسعه نیز با ۱۰ سال تاخیر یعنی در سال ۲۰۱۰ میلادی به مصرف مواد مذکور پایان دهند، حال اینکه تا چه حد موفق بودند بماند. البته بررسی ها نشان می دهد که در راستای اقدامات انجام شده لایه ازن تا حد زیادی ترمیم شده است.
در راستای گسترش پروتکل مونترال سال ۲۰۱۶ نمایندگان ۲۰۰ کشور جهان در نشستی در کیگالی، پایتخت رواندا درباره کاهش تدریجی گازهای گلخانه ای در قالب اصلاحیه ای برای پروتکل مونترال به توافق رسیدند، این اصلاحیه اکنون لازم الاجرا است و تا آوریل ۲۰۲۴ حدود ۱۵۹ کشور به عضویت این اصلاحیه پیوستند، ایران هم در خرداد امسال در هیات دولت این اصلاحیه را تصویب کرد و در حال گذراندن مراحل قانونی و تصویب آن در مجلس است.
در توافق کیگالی کشورهای جهان به سه گروه تقسیم شده اند که در گروه اول کشورهای صنعتی و پیشرفته قرار دارند، کشورهای در حال توسعه نیز به دو زیرگروه تقسیم شده اند، کشورهای صنعتی باید تا سال ۲۰۱۹ استفاده از هیدروفلورکربن ها را ۱۰ درصد و تا سال ۲۰۳۶ حدود ۸۵ درصد کاهش دهند.
ایران نیز اقدامات خوبی در زمینه کاهش گازهای مخرب لایه ازن انجام داده است به طوری که چندین بار مورد تشویق جامعه جهانی قرار گرفت، بر این اساس ایران موفق به حذف ۹ هزار و ۸۰۰ تن مواد مخرب لایه ازن شده است.
کارشناس ارشد بخش قوانین و مقررات دفتر حفاظت لایه ازن سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: دستاوردهای سازمان حفاظت محیط زیست در زمینه حذف گازهای مخرب لایه ازن در چارچوب فعالیت هایی است که دفتر حفاظت از لایه ازن انجام می شود، فعالیت ها هم در پنج بخش حذف فیزیکی مواد و تغییر خط تولید کارخانه ها، اعمال قوانین و مقررات، آموزش و تنویر افکار عمومی، پایش و نظارت و اقدامات منطقه ای و بین المللی انجام می شود.
مریم حسنی افزود: در بخش حذف فیزیکی موفق شدیم هزار و ۳۷۸ واحد تولیدی و تعمیرگاهی را به تجهیزات سازگار با لایه ازن تجهیز کردیم و بر این اساس حدود ۹ هزار و ۸۰۰ تن مواد مخرب لایه ازن حذف شده است.
وی اظهار داشت: اکنون پروژه ای با عنوان حذف هیدروکلروفلروکربن ها را در دست اجرا داریم که فاز دوم آن است، مهلت اتمام آن تا پایان سال ۲۰۲۴ تعیین شده و تا آن زمان هم ۲ هزار و ۱۲۴ تن دیگر از گازهای مخرب لایه ازن را حذف خواهیم کرد.
وی ادامه داد: در بخش قوانین و مقررات هم یک سری قوانین و مقررات مانند اعمال سیستم سهمیه بندی، صدور مجوز برای مواد مخرب لایه ازن و کالاهای حاوی آن، همچنین ممنوعیت سیستم های خنک کننده مبتنی بر مواد مخرب لایه ازن را داریم، در بخش آموزش و تنویر افکار عمومی هم فعالیت های گسترده ای با گمرک، سازمان فنی و حرفه ای، وزارت صمت و سایر وزارتخانه های مرتبط با هدف برگزاری کارگاه های آموزشی داریم.
حسنی گفت: بخش بعدی فعالیت ما پایش و نظارت است، بر این اساس از کارخانه هایی که تحت پروژه دفتر حفاظت از لایه ازن به تجهیزات تولیدات سازگار با لایه ازن تبدیل شدند بازدیدهای ادواری انجام و فعالیت های آنها کنترل می شود، بخش بعدی فعالیت ما اقدامات منطقه ای و بین المللی است که شامل همان جلساتی می شود که نمایندگان ایران برای تبادل اطلاعات و اطلاع از آخرین دستاوردهای جهانی و مسائل علمی در نشست های بین المللی شرکت می کنند.
وی اظهار داشت: به طور کلی تا امروز حذف کلروفلروکربن ها، هالون ها، تتراکلریدکربن، متیل کلروفرم و در بخش آفات غیر قرنطینه ای متیل بروماید را انجام دادیم، تا سال ۲۰۲۰ وظیفه داشتیم تا ۳۵ درصد هیدروکلروفلروکربن ها را حذف کنیم که خیلی بیشتر از این مقدار را توانستیم حذف کنیم تعهدی که داریم این است که تا آخر ۲۰۲۴ حدود ۶۷.۵ درصد از هیدروکلروفلروکربن ها را حذف کنیم و تا سال ۲۰۳۰ صددر صد آن حذف می شود.
کارشناس ارشد بخش قوانین مقررات دفتر حفاظت لایه ازن افزود: اصلاحیه کیگالی ۲۰۱۶ تصویب شد و اکنون لازم الاجرا است و تا آوریل ۲۰۲۴ حدود ۱۵۹ کشور به عضویت این اصلاحیه پیوستند، ایران هم در خرداد امسال در هیات دولت این اصلاحیه را تصویب کرد و در حال گذراندن مراحل قانونی و تصویب آن در مجلس است.
وی اظهار داشت: سال ۲۰۲۸ سال تثبیت مصرف hfc ها است که ۱۰ درصد کاهش را تا سال ۲۰۳۲ خواهیم داشت و در سال ۲۰۴۷ اگر قبول کنیم متعهد می شویم ۸۵ درصد این مواد را کاهش دهیم.
وی گفت: hfc ها در صنایعی مانند سیستم های تهویه مطبوع، چیلرها، خنک کننده های خانگی، تجاری صنعتی و خودروها مورد استفاده قرار می گیرند.
حسنی اظهار داشت: پروتکل مونترال یکی از موفق ترین پروتکل های محیط زیستی با بالاترین وضعیت پذیرش کشورها است، اصلاحیه کیگالی هم که در سال ۲۰۱۶ تصویب شد بیشتر کشورها به عضویت آن درآمدند و ایران هم در حال طی کردن مراحل آن است.
وی درباره رتبه ایران در جامعه جهانی در زمینه حذف گازهای مخرب لایه ازن گفت: ایران در این زمینه رتبه خوبی دارد، در این راستا در سال های مختلف تعدادی تقدیرنامه از دبیرخانه ازن و برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد دریافت کردیم، با اتمام کامل فاز ۲ برنامه حذف هیدروکلروفلروکربن ها تا آخر سال ۲۰۲۴ میلادی ۲ هزار و ۱۲۴ تن از مواد مخرب لایه ازن حذف خواهد شد.