در این نشست دو روزه که یکشنبه ۲۵ شهریور ۱۴۰۳ به کار خود پایان می‌دهد، موضوعاتی همچون راههای تقویت همگرایی رسانه‌ای در صحنه بین‌المللی ، استفاده از فناوری‌های نوین اطلاع‌رسانی و ارتباطات و نیز افزایش سطح همکاری‌های دوجانبه و چندجانبه ، به منظور ایجاد صدایی قدرتمند برای مقابله با سلطه و انحصار رسانه‌ای آمریکا و غرب مطرح شد.
این نشست، روز شنبه با پخش پیام ویدیویی وزیر امور خارجه روسیه گشایش یافت. سرگئی لاوروف در این پیام خطاب به شرکت کنندگان گفت: آزادی بیان و جریان آزاد اطلاعات و رسانه، ادعایی دروغین از سوی دنیای غرب است همچنانکه آنها هرگونه صدای مخالف و مستقل را خفه می‌کنند.
وی به اقدام دولت آمریکا در تحت تعقیب قرار دادن و تحریم خبرنگاران و مدیران راشاتودی واکنش نشان داد و این اقدام را نمونه‌ای واضح از استاندارد دوگانه غرب در زمینه آزادی بیان به شیوه غرب عنوان کرد.
به دنبال پیوستن جمهوری اسلامی ایران به گروه بریکس از ابتدای سال ۲۰۲۴ (دی‌ماه ۱۴۰۲)، این اجلاس، نخستین حضور رسمی رسانه‌های ایران در برنامه‌های بریکس تلقی می‌شود.
کاظم جلالی سفیر کشورمان در مسکو از جمله دیپلمات‌های حاضر در آیین افتتاحیه این اجلاس بود. علاوه بر این، نمایندگانی از خبرگزاری جمهوری اسلامی به عنوان رئیس دوره‌ای سازمان خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا)، خبرگزاری مهر و روزنامه تهران تایمز با حضور فعال در نشست‌های جانبی اجلاس رسانه‌ای بریکس به ارائه پیشنهادها و دیدگاه‌های خود برای تقویت همکاری‌های دو و چند جانبه ببین کشورهای عضو گروه بریکس و کشورهای علاقه‌مند به همکاری یا عضویت در این گروه پرداختند.
رسانه‌ها، اصلی‌ترین ظرفیت برای ایجاد روابط فرهنگی بین کشورهای بریکس
مدیرعامل گروه رسانه‌ای مهر معتقد است: گروه بریکس در سالهای اخیر و پس از عضویت پنج کشور جدید نشان داده است که بنا دارد نقش جدی‌تر و متنوع تری برای خود در عرصه های مختلف جهانی تعریف کند. هر چند اهداف اقتصادی و سیاسی مهمترین مواردی است که معمولا در این گونه اتحادیه ها پیگیری می‌شود ولی نباید از نقش روابط میان فرهنگی و رسانه‌ای که موجب تعمیق ساختارهای اقتصادی و سیاسی می‌شود غافل شد.
محمد مهدی رحمتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا در مسکو افزود: نشست رسانه‌ای بریکس راهکار مناسبی برای تقویت روابط میان فرهنگی و رسانه‌ای در میان کشورهای عضو است. باید گفت این ارتباطات فرهنگی است که اعتماد دو طرفه را تقویت و سرمایه‌گذاری‌های مشترک را ممکن می‌سازد. وقتی کشورهای عضو یک اتحادیه از سطح مناسبی در ارتباطات میان فرهنگی برخوردار باشند روابط پایدارتری با یکدیگر دارند و ملت‌ها از این تعامل استقبال بیشتری خواهند داشت.
وی با بیان اینکه رسانه‌ها برای ایجاد روابط فرهنگی اصلی‌ترین ظرفیت به‌شمار می‌آیند، اظهار داشت: این رسانه‌ها هستند که تصویر دو کشور یا کشورها را برای یکدیگر می‌سازند وقتی رسانه‌ها در فرآیندهای سیاسی و اقتصادی نه تنها به عنوان مکمل بلکه به عنوان یک عنصر همراه که از ابتدا در فرایند شکل‌گیری یک اتحادیه یا حتی ارتباطات دوجانبه حضور دارند می‌توانند برای ایجاد یک ارتباط پایدار و عمیق برنامه‌ریزی کنند که اعتماد و سرمایه اجتماعی متقابل را در کشورها به دنبال داشته باشد.
مدیرعامل خبرگزاری مهر خاطرنشان کرد: از این حیث برگزاری چنین نشستی در اتحادیه بریکس آن هم در دوره‌ای که این اتحادیه بر توسعه ظرفیت هم افزایی اعضای موجود و به عضویت پذیرفتن اعضای جدید متمرکز است اهمیت ویژه‌ای دارد و امیدواریم اعضا بتوانند در این موضوع به راهکارهای عملی دست یابند.
سه دلیل برای آینده روشن بریکس
مدیر روابط بین‌الملل سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی که به واسطه تصدی دبیرکلی اتحادیه خبرگزاری‌های آسیا و اقیانوسیه (اوآنا) روزهای پرمشغله‌ای را در نشست‌های جانبی اجلاس رسانه‌ای بریکس برعهده داشت نیز درباره چشم انداز گروه بریکس معتقد است: بریکس به سه دلیل، آینده‌ای روشن دارد و از این ظرفیت برخوردار است که در در عرصه‌های بین‌المللی به عنوان یکی از نیروهای اثرگذار و تصمیم گیرنده عمل کند.
زمان رضاخانی از گستردگی جغرافیای بریکس به عنوان عاملی ویژه در موفقیت این سازوکار همکاری نام برد و یادآور شد که کشورهایی از شرق آسیا تا آفریقا و تا آمریکای لاتین در آن عضویت دارند.
از نگاه وی، دومین دلیلی که چشم انداز روشنی برای گروه بریکس ایجاد کرده، این است که این کشورها اغلب در زمره کشورهای در حال توسعه هستند و اقتصاد و زیرساخت‌های آنها در حال تقویت است.
مدیر روابط بین الملل ایرنا در ادامه از ظرفیت گسترش به عنوان سومین ویژگی مثبت گروه بریکس نام برد و یادآوری کرد که بیش از ۳۰ کشور جهان خواستار عضویت در بریکس هستند و این گرایش بین‌المللی، ظرفیتی چشمگیر برای بریکس محسوب می‌شود.
رضاخانی با اشاره به اینکه رسانه‌ها نقش اصلی را در تبیین اهداف بریکس میان افکار عمومی، نخبگان و سیاستمداران کشورها دارند و در واقع، حلقه وصل این گروه‌ها هستند، خاطرنشان کرد:. رسانه‌های گروهی می‌توانند با اطلاع‌رسانی و ایجاد وفاق میان کشورها و افکار عمومی، به تقویت اهداف و مواضع این گروه کمک کنند.
بریکس به دنبال سهم عادلانه از افکار عمومی جهان
سردبیر روزنامه تهران تایمز نیز با اشاره به تاریخچه شکل‌گیری گروه بریکس و بنیانگذاری آن توسط چهار کشور (برزیل، روسیه، هند و چین) اظهار داشت: بعد از ۱۵ سال، امروز تعداد اعضای رسمی ان ۱۰ کشور است و ۳۰ کشور جدید نیز متقاضی پیوستن به آن هستند. این موضوع به آن معنا است که پتاسیل بزرگ فرهنگی و جغرافیایی انسانی بسیار بزرگ برای شکل دهی به جهانی چندقطبی و تا حدی عادلانه تر در این گروه وجود دارد
محمد صرفی در گفت و گو با ایرنا در مسکو افزود: سخنرانی های رسمی و گپ و گفت های غیررسمی در اجلاس رسانه ای بریکس که امسال به میزبانی خبرگزاری تاس در مسکو برگزار شد، نشان می دهد اعضای بریکس تمایل زیادی دارند که سهم عادلانه خود را از افکار عمومی دنیا داشته باشند و به سلطه رسانه های غربی در این میدان پایان دهند.
وی با اشاره به تعاریف مرسوم از قدرت، یادآور شد: تا چند سال قبل، قدرت بطور معمول سنتی به دو صورت تعریف می‌شد؛ قدرت سخت و نرم؛ چند سال پیش در این موضوع بحث جدیدی در آمریکا شکل گرفت تحت عنوان قدرت تیز ( sharp power) .
سردبیر روزنامه تهران تایمز اظهار داشت: آمریکایی‌ها این اصطلاح را درباره قدرت نرم دیگر کشورها تعریف کردند. هرکشوری که از ابزارهای نرم علیه اهداف و ارزشهای غربی استفاده کند، به اعتقاد آمریکایی‌ها از قدرت تیز استفاده کرده است.
وی ادامه داد: بحث‌های زیادی در امریکا درباره چگونگی مواجهه با این نوع قدرت شکل گرفت. برخی معتقد بودند باید با آن بصورت نرم مقابله کرد چرا که مزیت فرهنگ غربی در ازادی بیان است و در نهایت به همین دلیل پیروز می شوند.
صرفی تأکید کرد: برخی دیگر نیز معتقد بودند که باید با سانسور و فیلترینگ و درواقع قدرت سخت با این نوع قدرت مقابله کرد و به آنها هیچ فرصتی برای به چالش کشیدن قدرت نرم غرب را نداد.
وی اظهار داشت: برخوردی که طی سالهای اخیر با برخی رسانه های ایرانی از سوی دولت آمریکا شد و تکرار این برخورد با برخی رسانه های روسی که اخیرا در قالب تحریم آنها رخ داد، نشان می‌دهد که آمریکا راه دوم یعنی برخورد سخت را برگزیده است.
این صاحب‌نظر حوزه رسانه معتقد است: این وضعیت نشان می دهد در جهانی که بسرعت در حال تغییرات عمیق است و تغییر نظم جهانی مهمترین و اصلی ترین محور این تغییر است، رقابت و رویارویی رسانه ای در شکل دهی به دنیای جدید نقشی اساسی ایفا میکند و نمی‌توان و نباید به سادگی از ان عبور کرد.
صرفی گفت: زمانی در بحث های ژئواستراتژیک گفته می شد کسی که به دریاها تسلط داشته باشد، فرمانروای جهان است. دریاها همچنان هم مهم هستند اما امروزه کسی قدرتمند است و فرمانروایی می کند که افکار عمومی را کنترل می کند و به نظر می رسد اغلب اعضای بریکس این موضوع کلیدی را درک کرده اند.
اجلاس رسانه‌ای بریکس در مسکو برای نخستین بار به عنوان قالب جدید مجمع رسانه ای بریکس - چارچوب غیردولتی و غیرانتفاعی برای گفتگو بین رسانه های پیشرو کشورهای عضو انجمن در حال برگزاری است. خبرگزاری دولتی تاس میزبان این اجلاس است.
این اجلاس، نخستین بار سال ۲۰۱۵ به ابتکار خبرگزاری شین هوا بنیان نهاده شد.
درباره گروه بریکس
"اصطلاح اختصاری BRIC (بریک) – متشکل از حروف نخست اسامی کشورهای برزیل، روسیه، هند و چین - در سال ۲۰۰۱ میلادی توسط یک تحلیلگر غربی مطرح شد. وی پس از مطالعه پتانسیل اقتصادی کشورهای در حال توسعه، به این نتیجه رسید که این چهار کشور جهت اقتصاد و سیاست جهانی را در قرن بیست و یکم تعیین خواهند کرد؛ در واقع، این تحلیلگر غربی، ایجاد گروه بریکس را پیش بینی کرد."
این عبارات بخشی از سخنان یوری اوشاکوف دستیار رئیس‌جمهوری روسیه درباره تاریخچه بریکس در یک مصاحبه است. بنا بر روایت این مقام روس، پنج سال بعد - در سال ۲۰۰۶ میلادی، در حاشیه شصت و یکمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک، وزیران امور خارجه روسیه، برزیل و چین و وزیر دفاع هند یک نشست ویژه جداگانه برای توافق بر سر توسعه همکاری های متنوع در یک چارچوب چهارجانبه را بررسی کردند.
در سال ۲۰۰۹، نخستین اجلاس سران چهار کشور "بریک" در یکاترینبورگ (روسیه) برگزار شد که آنها در بیانیه مشترک نهایی، توافق کردند که گفت‌وگوها و همکاری‌های منسجم، فعال، عمل‌گرا، باز و شفاف را نه تنها به نفع کشورهای در حال توسعه و بازارهای نوظهور، بلکه برای ایجاد نظم جهانی هماهنگ که صلح پایدار و مشترک را تضمین میکند، توسعه دهند.
با الحاق جمهوری آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۱، حرف س - "S" – (ابتدای نام South Africa ) به "بریک" اضافه شد.در اجلاس سران بریکس در آفریقای جنوبی در تابستان ۱۴۰۲، سیریل رامافوزا رئیس جمهور این کشور اعلام کرد که اعضای این گروه (متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) تصمیم گرفته اند از آرژانتین، مصر، اتیوپی، ایران، عربستان سعودی و امارات برای عضویت کامل بریکس دعوت کنند. رئیس‌جمهوری جدید آرژانتین پس از آن اعلام کرد که کشورش به این گروه نمی‌پیوندد. سرگئی ریابکوف معاون وزیر امور خارجه روسیه که کشورش ریاست گروه بریکس را برعهده دارد، در پاسخ به پرسشی در این باره گفت: ما دعوت از آرژانتین را لغو نمی کنیم، این دعوت باقی می ماند. خواهیم دید که توسعه بیشتر بریکس چگونه پیش می رود و همکاران آرژانتینی ما درباره این موضوع چه نتیجه گیری خواهند کرد.
کشور روسیه به عنوان رئیس دوره ای گروه بریکس در سال ۲۰۲۴ حدود ۲۵۰ رویداد را در این چارچوب برنامه ریزی کرده است. مهمترین رویداد، اجلاس سران گروه بریکس است که اول تا سوم آبان ۱۴۰۳ در کازان روسیه برگزار می‌شود.
در میان اعضای جدید، مشارکت عربستان سعودی در رویدادهای بریکس کمرنگ بوده است. به گفته کنستانتین کاساچف نایب رئیس شورای فدراسیون روسیه، ریاض همچنان در حال بررسی مشارکت در گروه بریکس است.