به گزارش خبرنگار موسیقی ایرنا، نشست خبری پروژه مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» روز شنبه ۳۱ شهریور ۱۴۰۳ با حضور حسین علیزاده آهنگساز و نوازنده پیشکسوت تار و سه‌تار و مولف این مجموعه، علی بوستان مدیر تولید پروژه، سیروس جمالی شاعر مجموعه، آتوسا ارباب عضو هیات مدیره موسسه فرهنگی هنری خانه کار و دیدار و شهرام صارمی کارشناس، پژوهشگر موسیقی و مجری در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
حسین علیزاده در این نشست با اشاره به چگونگی شکل‌گیری مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اظهارداشت: خوشحالم که هم من و هم شما پرچم هویت ایرانی را برافراشته ایم. وقتی که از فرهنگ، هویت یا هنر صحبت می‌شود همه دوست دارند از واژه جهانی استفاده کنند اما تا زمانی که روی زمین خودت ریشه نداشته باشی جهان بی‌معنا است. زمانی که ایران نبودم بیشتر به این مفهوم مطمئن شدم.
وی افزود: در اینجا برای یکی از فرهنگ‌های جهان کار می‌کنیم نه فقط ایران؛ گاهی دستاوردهای تاریخی خود را دست کم می‌گیریم اما وقتی تاریخ را مرور می‌کنیم، می‌بینم ایران با تمام افت و خیزها، یک خاطره جاودانه به نام فرهنگ در جهان دارد.
علیزاده بیان کرد: همه افرادی که خیلی به ایرانی و ایرانی بودن می‌بالند، از یک گذشته دور سخن می‌گویند اما نمی‌گویند ما چه هستیم. همه دولت‌ها و حکومت‌ها آمده و رفته‌اند و آنچه می‌ماند تلاش و کار آن مردم و هنر است.
این آهنگساز پیشکسوت اظهار داشت: همه با ذوق و شوق برای پاسداری از فرهنگ تلاش می‌کنیم. هنرمندان موسیقی با سیم‌های سازهایمان از فرهنگ پاسداری می‌کنند. اگر مفهوم پاسداری مشخص نباشد، پاسداری از فرهنگ می‌تواند با نگاه‌های مختلف آن را به یک چیز منفی یا مثبت تبدیل کند.
وی گفت: نمی‌توانیم بگوییم فقط ادبیات ما خوب است و نقاشی ما خوب نیست. می‌توان با مرور تاریخ دریافت که در طول تاریخ درک درستی از موسیقی نبوده و حتی برخی با آن خصومت داشتند. نمی‌توان موسیقی را نادیده گرفت، نمونه آن سرود ملی است؛ پس سرود ملی را با چه اجرا می‌کنند؟ این اثر را با ساز اجرا می‌کنند. موسیقی بخش جدایی‌ناپذیر از فرهنگ و ادبیات کشور است که رفتار مهربانانه‌ای با آن صورت نگرفته است.
علیزاده افزود: موسیقی‌های متنوعی از نظر جغرافیایی و تاریخی داریم، خلاصه ای از جهان در ایران فرهنگی زندگی می کند و هنرمندی که در این موقعیت زندگی می کند موظف است که خود را متعلق به تاریخ و ریشه ها بداند و بدون توجه به برخی ناملایمات کارهای بزرگی را انجام دهد.
این نوازنده پیشکسوت تار و سه‌تار اظهارداشت: متاسفم که هنوز خیلی‌ها متوجه اهمیت موسیقی نشدند اگر ریشه نداشته باشیم، این کارهای ما تبدیل به حباب می‌شود. در تمام کشورهای دنیا با بهره‌مندی از ریشه‌ها آثار موسیقایی را اجرا می‌کنند و فرد و نهادی نیست که اثر آنها را ممیزی کند. به عقیده من، نام وزارت ارشاد غلط است، هنر را هنرمندان باید راهبری کنند و سبستم‌هایی درست هستند که هنرمند آزادانه فعالیت کنند.
وی بیان کرد: ای کاش شرایط به گونه‌ای باشد که برخی دیگر پشت درهای بسته برای هنرمندان تصمیم‌گیری نکنند و فضایی را فراهم کنند تا هنرمندان فعالیت‌هایی را برای ایران انجام دهند.
چگونگی شکل‌گیری مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران»
علیزاده درباره شکل‌گیری مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اظهار داشت: این پروژه در بدترین شرایط روزگار ما یعنی در دوران کرونا در ذهنم شکل گرفت و به این فکر رسیدم بر اساس آنچه از خلاقیت و نبوغ هنرمندان نسل جوان ایران می‌شناسم کاری را برای تاریخ این سرزمین انجام دهم.
وی گفت: طی سال‌های اخیر ردیف‌های بسیاری توسط ناشران به صورت زیرمیزی منتشر شده است اما چه در زمان تدریس و چه در زمان ضبط، استادان گمان می‌کردند که شاگردان روبه‌روی آنها نشسته‌اند. آنان فکر نمی‌کردند که شاید مخاطب هم می‌تواند روبه‌روی او باشد اما وقتی استادانی همچون ابوالحسن صبا، علینقی وزیری به این نکته بسیار مهم در ورای آموزش پی بردند ماجرا شکل دیگری گرفت و آنها توانستند موسیقی ردیف را به درستی به مخاطبان معرفی کنند.
علیزاده افزود: در دوران معاصر به واسطه مجموعه‌هایی همچون مرکز حفظ و اشاعه فعالیت‌های خوبی اجرا شد اما بعد از مدتی ماجرا به سمت دیگری رفت و موضوع ردیف بسیار تکراری شد و خیلی روی یک ردیف متمرکز شدند. در حالی که اگر به همین فعالیت‌ها در مرکز حفظ و اشاعه توجه می‌شد می‌توانستیم شاهد اتفاقات بهتری در حوزه موسیقی ردیف باشیم.
این آهنگساز بیان کرد: بر این اساس با خود فکر کردم که ماجرای ریشه‌های موسیقی را به شکلی دیگر مورد توجه قرار دهم، ردیف موضوعی است که مردم آنچنان با آن آشنایی ندارند و قصد دارم به واسطه طراحی‌هایی که در این زمینه انجام می‌دهم، ردیف را به مردم به صورت غیرمستقیم معرفی کنم.
وی اظهار داشت: وقتی به موسیقی فکر می‌کنیم خیلی سخت است که هم تعریف دانشگاهی و هم تعریف مردمی داشته باشد. مسیری که واقعا به تنهایی نمی‌توانستم در مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» آن را انجام دهم و یک تیم یکصد نفره همراه من بود.
علیزاده درباره معیارهای انتخاب نوازندگان برای مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» گفت: معیار انتخاب ما عشق، ایمان و شوقی بود که در این هنرمندان می‌دیدم. نسل جوان بسیار باسواد و پیشرو هستند و ما را مجاب کرد تا از این شوق و شور مستندی را هم تولید کنیم. آنچه برای ما در انتخاب نوازندگان مهم بود، توانایی و نظم در هنر این نوازندگان بود که بسیار مورد توجه گروه اجرایی قرار گرفت و با حضور آنان، ۲۰ سال جوان شدم.
این آهنگساز درباره برگزاری کنسرت در ایران با توجه به برنامه‌ریزی برگزاری کنسرت‌های اروپایی بیان کرد: در سال‌های اخیر با توجه به شرایط شیوع کرونا و مسائل سیاسی اجتماعی، شرایط مناسبی برای برگزاری کنسرت نبود و اکنون برای اجرای اثر هنری روی صحنه قوانین و ضوابطی وجود دارد که باید بر آنها تجدید نظر شود. باید فضایی فراهم شود تا برگزاری کنسرت‌ها در مراکز فرهنگی و هنری ایران آسان‌تر شود. از آقای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درخواست می‌کنم که به موضوع فرهنگی نگاه کند. از هنرمندان واهمه نداشته باشید و اجازه دهید هنرمندان راحت‌تر بتوانند آثار خود را روی صحنه اجرا کنند.
وی افزود: برگزاری کنسرت در اروپا برایم مهم نیست، ذات هنرمند آزاد است، آرزوی ما این است که در ایران کنسرت برگزار کنیم و زمانی که شرایط فراهم شود و شان هنرمندان و اعضای گروهم رعایت شود، به روی صحنه می‌روم تا وقتی برای گروه‌ها رویه کنونی حاکم باشد و مجبور باشم که فرم‌هایی را پر کنم که در شان من و هنرمندان نیست، کنسرتی را برگزار نمی‌کنم.
علیزاده درباره گرانی قیمت نسخه فیزیکی مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» به قیپت ۱۲ میلیون تومان بیان کرد: متاسفانه وضعیت اقتصادی امروز در شرایط نامتوازنی است که به هیچ وجه نمی‌تواند وضعیت روشنی را برای یک ناشر موسیقی قرار دهد. با توجه به آنچه برای تهیه این آلبوم انجام شده قیمت آلبوم گران نیست. ضمن اینکه دوستان حمایت کننده هم تمهیداتی اندیشده که آلبوم در قالب نسخه‌های دیجیتالی با قیمت های تفکیک شده و بهتری پیش روی مخاطبان قرار گیرد. این مجموعه پرهزینه‌ترین پروژه موسیقایی در حوزه ردیف موسیقی است. تولید این اثر برای ناشر جنبه معنوی داشته است.
آغاز پروژه از آبان ۱۴۰۰
علی بوستان مدیر تولید پروژه مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» نیز در این نشست درباره شکل‌گیری این پروژه اظهارداشت: این مجموعه حاصل یک دوره کار فشرده حدود چهار ساله است که تالیف آن از سال ۱۳۹۹ توسط استاد حسین علیزاده آغاز شد و پس از انعقاد قراردادها با ناشر، تولید آن به صورت مکتوب و صوتی انجام شد. نسخه صوتی اثر با همکاری بیش از ۴۵ نوازنده اجرا و ضبط شد.
وی گفت: طبق برنامه‌ریزی، از آبان ۱۴۰۰، در هر ماه یک دستگاه را ضبط و تمرین می‌کردیم اما باتوجه به مسائل و مشکلاتی همچون شیوع کرونا و مسائل اجتماعی، این پروژه گاهی به تاخیر می‌افتاد و در نهایت مردادماه ۱۴۰۱، کار ضبط این اثر تمام شد، میکس و مستر به موازات ضبط آثار انجام می‌شد.
بوستان افزود: پس از پایان ضبط اثر، کارهای مربوط به نشر و حوزه گرافیک توسط تیم استودیو کارگاه به صورت نفیسی انجام شد، شیوه جدید نُت‌نویسی در این مجموعه برای درک بیشتر و به خاطرسپاری بهتر توسط استاد علیزاده صورت گرفته است، امروز شرایطی مهیا شد تا مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» را رونمایی کنیم.
مدیر تولید پروژه مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» بیان کرد: قرار است علاوه بر انتشار مجموعه به صورت فیزیکی، به صورت اینترنتی هم به علاقه‌مندان ارائه شود.
آتوسا ارباب عضو هیات مدیره موسسه فرهنگی هنری خانه کار و دیدار کارمان نیز در این نشست درباره همکاری با پروژه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اظهارداشت: ما امروز پس از ۴۵ ماه توانستیم این مجموعه موسیقایی را معرفی و رونمایی کنیم. هفت سال پیش کارمان تاسیس شد و تصمیم گرفتیم در کنار کسب و کارهایی که از آنها حمایت می‌کنیم، از هنرهای تجسمی و موسیقی هم حمایت کنیم و ضمن حمایت از هنرمندان با موسیقیدانان برجسته هم همکاری داشته باشیم.
وی گفت: یکی از مولفه‌های اصلی فرهنگ، هنر است. تاکنون میزبان یکهزار کسب و کار بوده‌ایم و ۳ هزار رویداد در موسسه ما صورت گرفته است. در مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» اصالت، کیفیت بالای موسیقی و تاثیرگذاری ما را ترغیب کرد تا با این پروژه همکاری کنیم و برای عمومی سازی این هنر اقداماتی را انجام بدهیم و بتوانیم اثر را به بهترین شکل به مخاطبان ارائه دهیم.
سیروس جمالی شاعر مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» نیز در این نشست اظهارداشت: در اولین لحظات این پروژه، سعادت داشتم در کنار استاد علیزاده باشم. در حالی که یک سال قبل از آغاز رسمی این پروژه، استاد علیزاده صحبت‌هایی در این رابطه با من داشت، شعری را آماده و به استاد علیزاده ارایه کردم اما بنابر آنچه در ذهنش بود، شعر تغییر کرد و نظر استاد این بود که نام گوشه‌ها در ابیات باشد که بر این اساس با سبک جدیدی شعرها را سرودم.
وی افزود: این پروژه کار دشواری بود اما خوشبختانه با همدلی که با استاد و اعضای گروه داشتیم توانستیم کار را به انجام برسانیم دوران خاص و ناخوشایندی را در شرایط کرونا سپری کردیم اما توانستیم به زندگی امید داشته باشیم، سعی کردم کار را با ابتکارات خودم پیش ببرم. اگر همراهی استاد علیزاده نبود، نه شعرها نوشته می‌شد و نه حس‌هایی که از آن دوران در ذهنم بود، متبلور می‌شد. از همه عوامل این اثر و همراهی آنها متشکرم.
پس از این نشست، در مراسمی با حضور جمعی از هنرمندان موسیقی، مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» رونمایی شد.
به گزارش ایرنا، مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» با آهنگسازی و تالیف حسین علیزاده به همت ۴۳ نوازنده و خواننده موسیقی ایرانی شکل گرفته است و اشعار آن نیز توسط سیروس جمالی برای هر گوشه و آواز و تصنیفی، ساخته شده است. این مجموعه شامل ۱۳ دستگاه؛ شور، آواز بیات‌کرد، آواز ابوعطا، آواز بیات‌ترک، آواز افشاری، آواز دشتی، سه‌گاه، چهارگاه، همایون، آواز بیات اصفهان، ماهور، نوا و راست‌پنجگاه و آواز موسیقی ایرانی و ۳۰۲ قطعه در قالب ۱۷ لوح فشرده و ۱۳ کتاب نُت ارائه شده است.
مجموعه «دستگاه‌های موسیقی ایران» به نوعی نتیجه تلاش سالیان این آهنگساز و نوازنده تار و سه‌تار پیشکسوت در زمینه موسیقی ردیف دستگاهی و آموزش آن است و تلاشی است برای بقا و گسترش نغماتی که در طی تاریخ شکل گرفته و از نسلی به نسل دیگر منتقل شده‌اند. این مجموعه بیش و پیش از هر چیز شاید سودای این دارد که به عنوان یک اثر موسیقایی کلاسیک و جدی، جایی در میان همه مخاطبان با هر سلیقه‌ای باز کند. به بیان دیگر، تنها در میان شنوندگان جدی موسیقی دستگاهی شنیده نشود و با تکیه بر رنگ‌آمیزی صوتی و سازبندی و تنوع الحان و اشعار، گروه وسیعی از علاقه‌مندان به موسیقی و هنر و فرهنگ را متوجه خود کند.
حسین علیزاده (تار و سه‌تار)، بهروز همتی، عماد حنیفه، محمد ذوالنوری، سیاوش برهانی، رادمان توکلی، نیما نادری، آزاده امیری، بهاره فیاضی (تار)، علی بوستان، تهمینه شهسواری و ستاره احمدی (سه‌تار)، سیامک جهانگیری، فرهاد زالی، زمان خیری و هوشمند عبادی (نی)، رضا پرویززاده، صبا علیزاده، المیرا مردانه، نازنین غنی‌زاده (کمانچه)، حمید قنبری، بهزاد میرزائی، مریم ملا، پویان گرامی و نازنین پدرثانی (تمبک و سازهای کوبه‌ای)، پریچهر خواجه و سحر ابراهیم (قانون)، پوریا اخواص (قیچک آلتو)، میثاق مهرپور (عود)، زنده‌یاد نسترن هاشمی و محمد عشقی (سنتور)، محدثه گلچین عارفی (تمبک)، محمد انشائی (کمانچه، قیچک بم)، پریسا پولادیان (تار، رباب، بم‌تار)، سعید جهانی (کمانچه، کمانچه آلتو)، رامتین نظری جو (سنتور، سنتور بم)، نیما فردآزاد (سه‌تار، شورانگیز) نوازندگان، مجتبی عسگری، پوریا اخواص، مهدی امامی، وحید تاج، امیر اثنی عشری، اشکان کمانگری و پارسا حسن دخت خوانندگان این اثر هستند.
حسین علیزاده موسیقیدان، ردیف‌دان، آهنگساز، پژوهشگر و نوازنده پیشکسوت تار و سه‌تار متولد یکم شهریور ۱۳۳۰ است، آلبوم‌های نی‌نوا، نوروز، ترکمن، راز و نیاز، آوای مهر، فریاد، بی تو به سر نمی‌شود، به تماشای آب‌های سپید، ساز خاموش، سرود گل، ماه و مه و عشقیم گل از آثار علیزاده است، او تاکنون سه بار برای آلبوم‌های فریاد، بی تو به سر نمی‌شود و به تماشای آب‌های سپید نامزد جایزه گرمی در بخش «بهترین آلبوم سنتی جهان» شده است.
علیزاده یکی از چهره‌های تحسین شده موسیقی فیلم در ایران به شمار می‌آید و موسیقی فیلم‌هایی همچون دلشدگان، گبه، زشت و زیبا، آواز گنجشک‌ها، ملکه، آسمان زرد کم عمق و آتابای و مجموعه‌های تلویزیونی زیر تیغ و در چشم باد از ساخته‌های اوست. علیزاده با کسب چهار سیمرغ بلورین برای فیلم‌های گبه، زشت و زیبا، آواز گنجشک‌ها و ملکه، مشترکاً به همراه مجید انتظامی و محمدرضا علیقلی برنده بیشترین سیمرغ بلورین در بخش بهترین موسیقی متن از جشنواره فیلم فجر است.