به گزارش ایرنا این ساعت حدود یک سال پس از برگزاری آیین «گذر زهره از مقابل خورشید» طی سال ۱۳۸۳ شمسی در رصدخانه مراغه و با عزم متخصصان عرصه نجوم دنیا بنا شد و گفته می‌شود نخستین ساعت عمودی - آفتابی کشور است.
ناگفته نماند که احداث این ساعت آفتابی در محوطه گنبد سرخ ربطی به این شاهکار معماری آجری جهان ربطی ندارد و فقط به دلیل جذابیت این اثر و حضور گردشگران در این مکان ساخته شد.
«اسماعیل مهربان» گردشگر اهل ارومیه پس از چند دقیقه خیره شدن به تابلو راهنمای این ساعت روی دیوار، به خبرنگار ایرنا بیان کرد: محاسبه زمان با این ساعت آفتابی بسیار جالب هیجان‌انگیز است.
وی با بیان اینکه وجود این ساعت در مراغه، محاسبات دستی مربوط به نجوم در دوران خواجه نصیرالدین طوسی را تداعی می‌کند، ادامه داد: بسیاری از گردشگران مراغه با رصدخانه‌اش می‌شناسند و چه خوب است که پس از بازدید از رصدخانه از گنبد سرخ و این ساعت آفتابی هم دیدن کنند.
اما دختر کوچک آقا اسماعیل گویا از تابلو راهنمای تعیین ساعت سر در نیاورده است و با ابراز تعجب تنها به خطوط روی دیوار نگاه می‌کند.
«رویا الهی» گردشگر اهل زنجان هم در حال محاسبه ساعت با استفاده از این ساعت آفتابی، آن را اینگونه توصیف کرد که بیشتر ساعت‌های آفتابی روی زمین نصب هستند و برای اولین‌بار با ساعت آفتابی عمودی مواجه شده است.
وی که گویا در رشته نجوم نیز مطالعاتی دارد، اضافه کرد: محاسبات نظری ساعت‌های آفتابی برای نخستین‌بار در قرن ششم پیش از میلاد مورد توجه قرار گرفت و وجود یکی از همین ساعت‌ها در کهن‌شهر مراغه برای گردشگران از جذابیت برخوردار است.
وی همچنین از این بابت بازدید از گنبد سرخ به عنوان قدیمی‌ترین اثر معماری سبک آذری جهان اسلام ابراز خرسندی کرد و ادامه داد: محوطه زیبای گنبد سرخ و وجود این ساعت آفتابی نیز مجموعه‌ای دیدنی برای گردشگران فراهم کرده است.
رییس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری مراغه نیز در خصوص این ساعت آفتابی عمومی گفت: الگوهای ساعت‌های آفتابی در این ساعت رعایت، و با خطوطی که روی دیوار ترسیم شده است و همچنین با کمک جدول تصحیح می‌توان ساعت دقیق را تعیین کرد.
«جواد محرم‌پور» افزود: نخستین ساعت‌های آفتابی گذر خورشید را از نصف‌النهار را مشخص می‌کرد که همان ظهر شرعی است اما سومری‌ها این ساعت را گسترش دادند و اولین نمونه ساعت‌های آفتابی عمودی را ساختند.
وی اضافه کرد: در گذشته بیشتر شهرهای بزرگ و مکان‌های مذهبی به ساعت‌های آفتابی مجهز بود و این ساعت‌ها با پیشرفت علم و دانش در زمینهٔ ریاضیات، کامل‌تر و دقیق‌تر شد.
وی با بیان اینکه امروزه این ساعت‌ها به عنوان نمادی از تمدن هر سرزمین مورد توجه قرار می‌گیرد، افزود: وجود این ساعت در مراغه نیز جایگاه این کهن‌شهر در علم نجوم را تداعی می‌کند.
به گفته وی در آن دوران ابزارهای رصد در مراغه ساخته شد، نتایج کمی و جدول ستارگان فهرست شد و مرحله‌ای پرشکوه از نجوم دوران اسلامی به نمایش درآمد.
به گزارش ایرنا ساعت به وقت ساعت آفتابی گنبد سرخ مراغه منطبق بر ساعت رسمی کشور است و هر لحظه که برای بازدید از گنبد سرخ بیایید، می‌توانید هم اثری ملی و خارق‌العاده ببینید و هم ساعت آفتابی را امتحان کنید.
گنبد سرخ مراغه از آثار ارزشمند دوره سلجوقی است که در قسمت جنوب‌غربی این کهن‌شهر قرار دارد؛ این اثر از سردابه و اتاق اصلی تشکیل و پلان مربعی‌شکل آن روی یک سکوی سنگی بنا شده است که با هفت ردیف پله می‌توان به آن دسترسی پیدا کرد.
تاریخ احداث آن بر اساس کتیبه کوفی سردر بنا ۵۴۲ هجری قمری است و شیوه خاص معماری آجری و تزئینات هریک از طاق‌نماها، این اثر را کاملا برجسته کرده تا جایی که در کتاب صنایع ایران از تزئینات ستون‌های آجری نمای ورودی آن به عنوان شاهکار معماری آجری جهان یاد می‌شود.