به گزارش ایرنا، انگور سیاه سردشت که بیشتر به صورت دیم و در زمین های با شیب تُند و حتی در ارتفاعات کشت می شود، از نظر رنگ و طعم کم‌نظیر و به گفته کارشناسان از خواص دارویی زیادی برخوردار است.
این نوع از انگور تسکین دهنده فشارهای عصبی، افزایش دهنده شیر مادران، پاک کننده معده و روده از مواد زائد و همچنین از بین برنده چین و چروک پوست است و به همین خاطر در بین مردم این منطقه از محبوبیت خاصی برخوردار است.
تاکستان های دیم انگور سیاه در سردشت، با زندگی مردم این منطقه عجین شده است، به باغات انگور در زبان محلی «باخی ره‌ز» می گویند و مردم این منطقه از انگور سیاه دوشاب، میوژ، باسلوق (نوعی ژل که باشیره انگور تولید می شود) و چندین محصول دیگر را برای مصرف در دیگر فصول سال درست می کنند.
اما نکته مهم این است که انگور سیاه سردشت با تمام ویژگی های خاص خود تاکنون نتوانسته است تاثیر چندانی در اقتصاد خانوارهای این منطقه ایجاد کند و به گفته بسیاری از باغداران هزینه های تولید این محصول بیشتر از قیمت آن در بازار است.
هر چند بخش زیادی از انگور سیاه سردشت به صورت دیم است اما تاکستان ها در طول سال و از اسفند ماه هر سال تا آبان ماه سال آینده، نیازمند مراقبت و نگهداری است و باید علاوه بر هرس، بین بوته های آن با دست شخم زده شود و برداشت و انتقال جعبه های انگور به پایین دست، همگی بر هزینه تمام شده این محصول می افزاید.
تهیه گزارشی از برداشت انگور سیاه سردشت را بهانه تهیه یک گزارش کردم و صبح یکی از روزهای اوایل مهر ماه از مهاباد راهی شهرستان سردشت شدم، البته روز قبل از سفر با چند نفر از باغداران این منطقه هماهنگی لازم را انجام داده بودم.
در مسیر جاده سردشت و قبل از رسیدن به گردنه «زمزیران»، علاوه بر زیبایی های مسیر و برگ هزار رنگ درختان در این فصل، آلاچیق هایی در حاشیه جاده برای فروش و عرضه انگور سیاه وجود داشت که انگور مرغوب را با قیمت پایین هر کیلوگرم ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار ریال می فروختند، زیبایی خاصی به این منطقه بخشیده بود.
قبل از رسیدن به شهر سردشت، مسیرم را به سمت جاده میرآباد تغییر دادم و در روستای «واوان» مهمان مزرعه «کاک عبدالله» شدم که باغ وی بر بالای تپه و چندصد متر با جاده فاصله داشت و چند نفر از کارگران مشغول برداشت محصول انگور سیاه بودند.
کارگران هر کدام ۲ نوع جعبه پلاستیکی و چوبی در کنار خود داشتند و انگورهای با کیفیت را در داخل جعبه چوبی و انگور کم رنگ و با کیفیت پایین را در جعبه های پلاستکی قرار می دادند و پس از پر شدن هر جعبه چند نفر از کارگران آن را با کول به پایین دست انتقال می دادند.
کاک عبدالله گفت: انگور با کیفیت که مصرف تازه خوری دارد باید در جعبه چوبی قرار دهیم چون در جعبه پلاستیکی ماندگاری کمی دارد و کپک می زند و انگورهایی که کیفیت پایینی دارد را دروج جعبه پلاستیکی قرار می دهیم تا به مراکز خرید انگور برود و با ماشین به کارخانه فراوری در ارومیه ارسال شود.
وی افزود: انگور صنعتی را هر کیلوگرم ۸۰ هزار ریال و انگور مرغوب را هر کیلوگرم ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار ریال از باغدار می خرند که در این شرایط گرانی کارگر و جعبه بسیار پایین است و امسال که محصول هم بسیار خوب است به دلیل کاهش قیمت انگور سود چندانی عاید باغداران نمی شود.
هنگامی که حدود ۱۰۰ جعبه انگور توسط کارگران به پایین دست جاده حمل و در خودرو سایپا بارگیری شد، همراه کاک عبدالله به یکی از مراکز خرید انگور در نزدیکی شهر نلاس سردشت رفتیم.
جعبه های انگور ابتدا توسط کارگران بر روی ترازو قرار می گرفت، انگورهای مرغوب که در داخل جعبه چوبی قرار داشت، در مکان دیگری و انگورهای ویژه بخش صنعت هم در جای دیگری تخلیه می شد.
برای انتقال به کارخانه که از خودروهای کمپرسی ۱۰ تُن استفاده می کردند و در قسمت بار خودرو نایلون بزرگی پهن کرده بودند و انگورها را به صورت فله ای در داخل آن می ریختند تا آب انگور هم در کنار آن باقی بماند و انگور را به سمت ارومیه منتقل می کردند.
یکی از کارگران گفت: در سال های گذشته کارخانه فرآوری انگور در سردشت قرار داشت و در طول سال فعالیت می کرد و تعدادی از جوانان این شهر در آن کارخانه اشتغال داشتند اما اکنون با تعطیلی آن مجبور هستیم انگورهای این منطقه را اینگونه به ارومیه و شهرهای دیگر منتقل کنیم.
وی افزود: این انتقال و جابجایی انگور در این فصل هم هزینه زیادی دارد و از درآمد باغداران می کاهد اگه این صنایع تبدیلی در منطقه قرار داشت ناچار به پرداخت این هزینه از جیب باغداران نبودیم.
وی اظهار کرد: اگر امکان صادرات انگور سردشت به عراق و کشورهای منطقه وجود داشته باشد، قیمت آن چندین برابر می شود، فاصله اینجا تا مرز عراق حدود ۱۰ کیلومتر است و ما باید محصول خود را با قیمت بسیار کمتر به مراکز استان های دیگر ارسال کنیم.
وی از مسوولان استانی خواست فکری به حال صادرات انگور بکنند اگر این روند ادامه داشته باشد و انگور با قیمت پایین از باغداران خریداری شود، دیگر نسل جوان این منطقه پرورش انگور را ادامه نمی دهند.
یکی از کارگران بحث را ادامه داد و گفت: این انگور ارزش بسیار زیادی دارد اما اکنون قیمت آنقدر پایین آمده است در برخی مناطق باغداران حاضر به برداشت محصول هم نمی شوند و حتی آن را برای تغذیه دام استفاده می کنند.
کارگر جوان دیگری هم گفت: از چند سال قبل مسوولان با صادرات انگور مخالفت می کنند و قول دادند انگور سردشت را ثبت ملی و جهانی کنند تا ما بتوانیم در کنار صنعت گردشگری محصول خود را بفروشیم اما این وعده هم تاکنون عملی نشده است.
دغدغه های کارگران جوان بسیار جالب بود و راهکارهای متنوعی را هم ارایه می کردند، اما همه آنان در یک نقطه اشتراک داشتند که باید وضعیت انگور سردشت تغییر پیدا کند و معیشت باغداران بهبود پیدا کند.
اما سوالاتی در مورد گرانی جعبه های چوبی که باغداران ناچار به خرید آن بودند در ذهنم باقی مانده بود و به همین خاطر بعد از خداحافظی با کارگران بارگیری انگور، به سمت روستای «بیواران» سردشت که در آن جعبه های چوبی تولید می شد، رفتم.
روستای بیوران در فاصله ۱۵ کیلومتری غرب سردشت قرار داشت و باغات انگور سیاه این منطقه هم از شهرت خاصی برخوردار هستند اما برداشت انگور در بیوران کمی دیرتر از سایر مناطق سردشت آغاز می شود.
کارگاه کوچک نجاری در وسط روستا قرار داشت و ۲ نفر در آن چوب ها را برشت می دادند و یک نفر هم از تخته‌های تولید شده جعبه چوبی درست می کرد و در ابتدا فکر کردند که از ماموران منابع طبیعی و آبخیزداری هستم اما پس از آنکه به آنان اطمینان دادم که خبرنگار هستم، اجازه عکاسی دادند.
کاک ناصر در حالی که تنه درخت بزرگی را روی دستگاه اره قرار داده بود و چوب را به سمت جلو فشار می داد، با پارچه کوچکی که در کنار میزکارش بود عرقش را پاک کرد و گفت: دلیل گرانی جعبه گرانی چوب در این منطقه است.
وی افزود: جعبه انگور را باید از درختان تازه تهیه کنیم و به دلیل کمبود چوب تازه قیمت ها از ۲ سال گذشته افزایش پیدا کرده است و ما نمی توانیم جعبه را با قیمت کمتر از تمام شده آن به باغداران بفروشیم.
وی اظهار کرد: هرگونه برداشت و قطع درختان در این منطقه جنگلی و حتی حمل و نقل آن نیز نیاز به مجوز دارد و ما هم نمی توانیم از هر کسی چوب خریداری کنیم.
دلایل گرانی جعبه را از گفته های کاک ناصر فهمیدم و به این فکر کردم کاش مسوولان از چند سال قبل با توسعه زراعت چوب در این منطقه فکری اساسی برای تامین چوب مورد نیاز باغداران کرده بودند.
برداشت ۴۰ هزار تُن محصول از تاکستان‌های سردشت
مدیر جهاد کشاورزی سردشت با اشاره به آغاز فصل برداشت انگور سیاه (ره‌شه) گفت: پیش بینی می‌شود حدود ۴۰ هزار تُن محصول از تاکستان‌های این شهرستان برداشت و روانه بازار مصرف شود.
ریبوار علی‌پور اظهار کرد: این میزان انگور از سطح حدود هشت هزار هکتار از تاکستان‌های بارور این شهرستان برداشت و روانه بازار مصرف خواهد شد که نسبت به سال قبل بیش از ۲۰ درصد افزایش تولید خواهیم داشت.
وی بیان کرد: حدود یک‌هزار و ۵۰۰ هکتار از مجموع سطح زیر کشت انگور سیاه در سردشت به صورت آبی و با میانگین برداشت ۱۵ تن بوده و مابقی نیز به صورت دیمی و میانگین برداشت هشت تن است.
مدیر جهاد کشاورزی سردشت با بیان اینکه این شهرستان یکی از قطب‌های مهم تولید انگور سیاه (ره‌شه) در آذربایجان‌غربی و غرب کشور است، افزود: با توجه به شرایط خاص آب و هوایی این شهرستان و استفاده نکردن باغداران از کود و سم برای پرورش انگور سیاه، محصول تولیدی کاملا ارگانیک استحصال می‌شود.
همراهی با باغداران سردشتی و دیدن سختی های برداشت انگور سیاه در مناطق مرتفع و سخت گذر، من را بر آن داشت تا با حوصله بیشتری این گزارش را بنویسم تا مسوولان و متولیان امر هم گوشه‌ای از مشکلات مردم این منطقه را نظاره گر باشند.
ثبت نگاه های معصومانه کودکانی که در حاشیه تاکستان منتظر پدر و مادرشان بودند و مقداری انگوری هم جلو خود گذاشته بودند، آخرین تصویر من از برداشت انگور در روستای «واوان» بود؛ اما این نگاه ها از دوربین من می خواستند که دغدغه ها و نگران این نسل را از آینده انگور سیاه سردشت را به گوش مسوولان برسانم.
آسان‌کاری برای صادرات انگور سیاه مانند سایر محصولات باغی از جمله سیب، دایر کردن صنایع تبدیلی و تکمیلی در این منطقه برای جلوگیری از ارسال خام محصول و کاهش هزینه های باغداران، توسعه صنعت گردشگری در این منطقه و برگزاری تورهای گردشگری بویژه در فصل برداشت و برگزاری جشنواره های سالانه انگور می تواند معرف خوبی برای انگور سیاه سردشت باشد تا در سایه آن بخت سیاه انگور سردشت هم باز شود.
شهرستان مرزی سردشت در جنوب آذربایجان غربی واقع شده است.