به گزارش ایرنا دستوا از شهرهای کهن تاریخی در شهرستان شوشتر در استان خوزستان است. قدمت این محوطه بر اساس پژوهش‌های باستان‌شناختی به دوران پارت-ساسانی می‌رسد و سکونت در آن حتی در دوران اسلامی به ویژه صدر اسلام نیز تداوم داشته است.
این محوطه باستان‌شناختی سال ۱۳۴۷ با عنوان شهر قدیم دستوا در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دستوا در چند دهه گذشته به ویژه چند سال اخیر دستخوش تغییرات متعددی شده است که این تغییرات آسیب‌هایی را برای این اثر ارزشمند تاریخی در پی داشته است.
به طور کلی و به گفته دوستداران میراث فرهنگی توسعه باغ ویلاها در چند سال اخیر از عمده‌ترین آسیب‌هایی است که در این محوطه تاریخی رخ داده است؛ هر چند با پیگیری‌های اداره میراث فرهنگی شهرستان، یگان حفاظت، دوستداران و فعالان میراث فرهنگی و حتی جوامع محلی تلاش‌هایی برای جلوگیری از این اقدامات شد اما این روند همچنان ادامه دارد.
تجاوز به حریم دستوا
ابوالفضل مهدی‌پور، دوستدار و فعال میراث فرهنگی در شوشتر در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: عرصه و حریم شهر تاریخی دستوا مشخص نشده است و همین مساله موجب شده تا ویلاسازی در این شهر تاریخی ارزشمند وجود داشته باشد و به راحتی به حریم آن تجاوز شود.
وی ادامه می‌دهد: از آنجایی که این ساخت و سازها، بدون مجوز انجام می‌شود آمار دقیقی از آن نیز وجود ندارد.
مهدی‌پور می‌افزید: علاوه بر مساله ساخت و سازهای غیرمجاز، این محوطه نیازمند مرمت، بازسازی، حفاظت و نگهداری است و کاوش‌ها باید در آن دوباره ادامه پیدا کند.
وی در خصوص اهمیت محوطه دستوا می‌گوید: بخشی از تاریخ گمشده شوشتر و خوزستان در این محوطه تاریخی است.
کاوش‌ها و گمانه‌زنی‌ها
به گفته حسن درخشی، باستان شناس و عضو هیات علمی دانشگاه، برای نخستین بار علی اکبر سرفراز، دستوا را در سال۱۳۴۷ بررسی و در آن گمانه‌زنی انجام داد. او با ایجاد ۲ ترانشه A و B در اراضی دستوا آثاری شامل آرامگاه الیمائید، سفالینه‌های ساسانی تا اسلامی و آثاری از کوره سفالگری ساسانی بدست آورد.
پس از مدتی وقفه، کاوش در محوطه دستوا به سرپرستی مهدی رهبر از سرگرفته شد و آشکار شدن اتفاقی بخشی از سقف آرامگاهی در گلالک، سرآغاز کاوش‌های ممتد باستان‌شناختی در اراضی دستوا در دهه ۶۰ شد.
عباس مقدم نیز در بررسی‌های باستان‌شناختی میاناب شوشتر، این محوطه را مورد بررسی قرار داده و کدهای KS ۱۵۰۳ تا KS ۱۵۱۰ را در گزارش خود به محوطه دستوا اختصاص داده است. مهدی رهبر دوباره در ۲ فصل به قصد آموزش دانشجویان باستان‌شناسی دانشگاه شوشتر در این محوطه کاوش‌هایی انجام داد که منجر به شناسایی گورستان، تعدادی گچبری و آثار معماری منفرد شد.
آخرین بار گمانه‌زنی به منظور تعیین عرصه و حریم محوطه توسط عبدالرضا پیمانی در محوطه دستوا صورت گرفت که به دلیل ناکافی بودن اطلاعات حاصل از گمانه‌زنی منجر به تهیه نقشه مصوب نشد.
پس از آن در تاریخ ۲۹ دی ماه سال ۱۴۰۲، سیدمحسن حسینی سرپرست معاونت میراث‌فرهنگی خوزستان اعلام کرد مقرر شده تعیین عرصه و حریم این محوطه تا پایان سال ۱۴۰۲ انجام و سپس مرمت و مطالعات پژوهشی در محوطه آغاز شود با این حال تا عرصه و حریم این محوطه مشخص نشده و این وعده همچنان بلاتکلیف مانده است.
تشکیل پرونده حقوقی برای متجاوزان
امین مهدوی‌کیا، مدیر پایگاه میراث‌ملی شهر تاریخی دستوا در خصوص تعرضات صورت گرفته به این محوطه تاریخی به ویژه ویلاسازی توضیح داد: در خصوص مساله ساخت و سازهای غیرمجاز در این محوطه پرونده حقوقی تشکیل شده و نماینده حقوقی اداره میراث فرهنگی شهرستان شوشتر نیز در حال پیگیری آن است.
وی به تشکیل چند پرونده جدید در خصوص ساخت و سازهای غیر مجاز در این محوطه اشاره کرد و افزود: با توجه به اینکه در سال‌های گذشته این محوطه تاریخی تعیین عرصه و حریم نشده و ضوابطی برای آن صادر نشده بود با پیگیری‌هایی که از اداره کل میراث فرهنگی شد گمانه‌زنی و مطالعه محوطه از سر گرفته شد و پیمانکار در حال تنظیم گزارش‌ها است تا به تولید ضوابطی برای عرصه و حرایم این محوطه تاریخی منجر شود.
مهدوی‌کیا بیان کرد: با مشخص شدن ضوابط عرصه و حریم، می توان با استناد به آنها، ادله محکم و کافی برای جلوگیری از ساخت و سازهای غیر مجاز وجود دارد.
وی گفت: گمانه‌زنی در محوطه از حدود ۴۵ روز پیش آغاز شده، اقدامات میدانی آن به اتمام رسیده و در حال حاضر مشاور در حال تولید گزارش و نقشه‌ها است.
تعیین عرصه و حریم تا پایان مهر ماه جاری
مدیر پایگاه میراث‌ملی شهر تاریخی دستوا تاکید کرد: تا پایان ماه جاری گزارش‌ها تکمیل و آماده ارسال برای اداره کل ثبت حرایم است.
وی ادامه داد: در حال حاضر و تا زمان آماده شدن عرصه و حریم هر گونه موردی که افراد محلی و یگان حفاظت شهرستان مبنی بر تجاوز به محوطه گزارش داده شود بلافاصله تشکیل پرونده حقویقی داده می‌شود.
مهدوی‌کیا همچنین به برنامه‌ریزی برای حفاظت و مرمت این محوطه اشاره کرد و افزود: محل سایبان‌هایی که در یکسال گذشته به سرقت رفته بودند در حال بهسازی است و همچنین گچبری‌هایی که در کاوش‌های قبلی به دست آمده بود یک دوره مرمت شدند.
وی بیان کرد: حراست و نگهبانی و جلوگیری از حفاری‌های غیرمجازی به صورت رصد می‌شود.
محوطه دستوا از جمله آثار به شمار می‌روند که همچنان اطلاعات تاریخی بسیاری در دل آن نهفته است اطلاعاتی که می‌تواند ورق‌های جدیدی را به تاریخ اضافه کند اکنون باید دید با وعده‌ای که برای مشخص شدن عرصه و حریم این اثر ارزشمند داده شده آیا دست ویلاسازان از این محوطه ارزشمند تاریخی کوتاه می‌شود یا همچنان باید شاهد جولان آنها باشیم؟