به گزارش روز چهارشنبه ایرنا، مختومقلی فراغی شاعر و عارف ترکمن در سال ۱۷۳۳ میلادی برابر با سال ۱۱۱۲ شمسی در روستای حاجی قوشان از توابع بخش مرکزی گنبدکاووس متولد شد و پس از ۵۷ سال زندگی در کنار چشمه عباساری در دامنه رشته کوه سونگی داغی بین ایران و ترکمنستان درگذشت و پیکرش به روستای آق توقای در ۴۰ کیلومتری غرب مراوه‌تپه در منتهی الیه شرق استان گلستان منتقل و در جوار آرامگاه پدرش دولت محمد آزادی به خاک سپرده شد.
اشعار این شاعر بزرگ ترکمن که در بین دیگر اقوام ایران زمین و دیگر ملل جهان نیز بلند آوازه شده، دارای مضامین اجتماعی، سیاسی، دینی و عرفانی است و دیوان شعر او نیز تاکنون به چند زبان دنیا از جمله انگلیسی، روسی و فارسی ترجمه و چاپ شده است. امروزه این عارف نامی بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی قوم ترکمن شده است و سروده‌های این شاعر پرآوزاه در میان اهالی ترکمن ایران و در بین ترکمنان خراسان شمالی به عنوان ضرب المثل و سخنان نغز جاری شده است.
گسترش روابط ایران و ترکمنستان بر پایه مشترکات فرهنگی و تاریخی
روابط جمهوری اسلامی ایران و ترکمنستان در سال‌های اخیر از رشد قابل توجهی برخوردار بوده است. این رشد و توسعه را می‌توان در حوزه‌های مختلف سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مشاهده کرد. در حقیقت مشترکات دیرینه فرهنگی، تاریخی، دینی و تمدنی بین دو ملت از جمله عوامل مقوم و تحکیم دهنده این روابط در طول سال‌های اخیر به شمار می‌رود و به همین دلیل، طی سال‌های گذشته، مرزهای یک هزار و ۲۰۰ کیلومتری دو کشور، مرزهای صلح، ثبات و امنیت و دوستی بوده است.
این مشترکات تاریخی و فرهنگی، به ویژه همسایگی دو کشور، به گونه‌ای در پیوند دو کشور موثر بوده که حضرت آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب در دیدار با مقامات ترکمنستانی و به ویژه قربانقلی بردی محمد اف، رییس مصلحت خلق و رهبر ملی مردم ترکمنستان از آن به عنوان «روابط خویشاوندی» نام بردند که بیانگر جایگاه و نزدیکی دو کشور، چه به لحاظ فرهنگی و چه به لحاظ سیاست همسایگی، است.
همکاری های سیاسی دو کشور در طول دوران پس از استقلال ترکمنستان، همواره از روند بسیار خوبی برخوردار بوده است به طوری که جمهوری اسلامی ایران با توجه به اعلام سیاست بی طرفی دولت ترکمنستان از سال ۱۹۹۵، از موضع بی طرفی مثبت این کشور حمایت کرده و حتی در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۲ نیز به طور رسمی به «گروه دوستان بی طرفی برای صلح ، امنیت و توسعه پایدار» که به ابتکار این کشور ایجاد شده، پیوسته است.
در طول چند سال اخیر، دو نوبت سفر رییس جمهور فقید آیت‌الله سیدابراهیم رییسی به ترکمنستان انجام شد. اولین سفر وی در آذرماه ۱۴۰۰ به منظور شرکت در اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) و دومین سفر نیز در تیرماه ۱۴۰۱ جهت شرکت در نشست سران کشورهای ساحلی دریای خزر در عشق آباد انجام شد. متقابلاً نیز سردار بردی محمد اف، رییس جمهور جوان ترکمنستان در خردادماه ۱۴۰۱ در قالب دوجانبه به تهران سفر کرد. در جریان این سفر بیش از ۱۳ سند همکاری بین دو کشور به امضا رسید.
درخرداد ۱۴۰۲ قربانقلی بردی محمد اف، رییس مصلحت خلق و رهبر ملی مردم ترکمنستان در راس هیاتی بلندپایه به تهران سفر و در نتیجه دیدار و مذاکرات وی با مقامات عالی ایرانی، پنج سند همکاری در حوزه های مختلف اقتصادی و فرهنگی به امضاء رسید. سفر حسین امیرعبداللهیان وزیر فقید امور خارجه در فرودین ماه ۱۴۰۳ به عشق آباد نیز در قالب دوجانبه و با هدف تمهید سفر ریاست محترم جمهوری به ترکمنستان صورت گرفت. متاسفانه حادثه سقوط بالگرد و شهادت آیت الله رییسی به همراه وزیر امور خارجه، انجام سفر دوجانبه رییس جمهوری ایران را به تعویق انداخت.
در همین ارتباط، قربانقلی بردی محمد اف، رییس مصلحت خلق و رهبر ملی مردم ترکمنستان در خرداد ۱۴۰۳ در مراسم ادای احترام به رییس جمهور فقید و شهدای دولت به طور شخصی به ایران سفر کرد. در دوره جدید نیز رشید مردوف، معاون رییس کابینه وزرا و وزیر امور خارجه ترکمنستان در مرداد ۱۴۰۳ در مراسم رسمی تنفیذ حکم ریاست جمهوری دکتر مسعود پزشکیان، رییس جمهور منتخب ملت ایران شرکت کرد و متعاقب آن نیز در سفری جداگانه و رسمی، قربانقلی بردی محمد اف، رییس مصلحت خلق و رهبر ملی مردم ترکمنستان به تهران سفر و با رییس جمهور و رهبر معظم انقلاب اسلامی دیدار و گفت‌وگو کرد. در این سفر رهبر ملی مردم ترکمنستان از رییس جمهور ایران برای سفر به عشق آباد و شرکت در اجلاس مختومقلی فراغی دعوت و در این رابطه دعوتنامه رسمی رییس جمهور ترکمنستان را تقدیم کرد.
در حوزه اقتصادی خوشبختانه برگزاری هفدهمین اجلاس کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی دو کشور در آبان ماه ۱۴۰۲ با حضور وزیر وقت راه و شهرسازی و همزمان نمایشگاه اختصاصی جمهوری اسلامی ایران در عشق آباد دایر شد. در جریان این رویدادهای رسمی، اسناد متعددی در زمینه‌های مختلف اقتصادی، به ویژه حوزه انرژی و صادرات خدمات فنی و مهندسی ایران به امضا رسید. در حال حاضر، مقرر است در پاییز سال جاری، هجدهمین نشست کمیسیون مشترک همکاری اقتصادی دو کشور در تهران با حضور وزیر امور خارجه ترکمنستان و وزیر راه و شهرسازی برگزار شود. علاوه بر این دو کشور اسناد و تفاهمات متعددی را جهت سفر دوجانبه رئیس جمهوری، که قرار است در اولین فرصت مناسب به عشق آباد صورت گیرد، در دست بررسی برای امضا دارند که غالباً در حوزه های اقتصادی و فرهنگی و آموزشی است.
ترانزیت و انرژی؛ مهمترین مزیت نسبی در روابط تهران-عشق‌آباد
در میان طیف متنوع مناسبات اقتصادی، مهمترین مزیت نسبی دو کشور همکاری در زمینه انرژی و ترانزیت است. جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را برای همکاری با ترکمنستان جهت سوآپ گاز به کشورهای منطقه و همچنین خرید گاز از این کشور اعلام کرده است. در خرداد ماه گذشته، قرارداد سوآپ ۱۰ میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان به عراق از طریق ایران به امضای دو کشور رسید.
رهبر ملی مردم ترکمنستان در سفر به تهران در شهریور ماه سال جاری اعلام کرد که آمادگی فروش و سوآپ گاز تا سقف ۴۰ میلیارد متر مکعب را به جمهوری اسلامی دارند. علاوه بر این، جمهوری اسلامی ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی خود می تواند پل ارتباطی ترکمنستان به کشورهای حاشیه خلیج فارس و اروپا باشد و متقابلا ترکمنستان نیز دروازه ورودی ترانزیتی جمهوری اسلامی ایران به آسیای میانه و چین است. این واقعیت، درهم تنیدگی منافع ترانزیتی دو کشور و مزیت نسبی متقابل در همکاری های ترانزیتی را فراهم می آورد.
در حوزه فرهنگی نیز همکاری های دو کشور از رشد بسیار خوبی برخوردار بوده است این همکاری‌ها را می‌توان در امضای ده‌ها سند همکاری به ویژه سند برنامه مبادلات علمی و فرهنگی دو کشور در سال ۱۴۰۱ که پایه اصلی همکاری‌های فرهنگی دو کشور تا پایان بهار سال ۱۴۰۴ است، دانست که به موجب آن برنامه‌های مختلفی چون تبادل گروه‌های موسیقی، اجرای جشنواره‌های مشترک فرهنگی، آیینی و صنایع دستی و گردشگری، برگزاری نمایشگاه‌های فرهنگی و ترجمه کتب، آموزش زبان فارسی به نوآموزان ترکمنستانی و بسیاری از اقدامات دیگر صورت می‌گیرد. در همین ارتباط، برگزاری روزهای فرهنگی دو کشور از جمله دستاوردهای اصلی این سند همکاری فرهنگی است که به تناوب در دو کشور برگزار می‌شود. روزهای فرهنگی ترکمنستان در اوایل آذرماه ۱۴۰۲ در شهر اصفهان با حضور وزیر فرهنگ این کشور برگزار شد و مقرر است روزهای فرهنگی جمهوری اسلامی ایران نیز در نیمه دوم ۱۴۰۳ در عشق آباد با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی کشورمان برگزار شود.
سفر اخیر دکتر پزشکیان به عشق آباد، بر اساس دعوتنامه رسمی رییس جمهور ترکمنستان و با هدف شرکت در اجلاس بین المللی جهت بزرگداشت سیصدمین سالگرد تولد مختومقلی فراغی، شاعر بزرگ ایرانی ـ ترکمنی صورت می گیرد. این اجلاس با شعار « ارتباط متقابل اعصار و فرهنگ ها به عنوان شالوده صلح و توسعه» برگزار می شود. این اجلاس با توجه به نامگذاری سال ۲۰۲۴ از سوی دولت ترکمنستان به نام سال مختومقلی فراغی، تاکید دیگری بر مشترکات فرهنگی فیمابین و میراث مشترک دو کشور در حوزه ادبی و مشاهیر بزرگ است. چرا که تاریخ، فرهنگ و ارزش های مشترک، همانطور که در روزگاران گذشته مایه شکوفایی و رونق این منطقه در همه زمینه ها بوده است در حال حاضر نیز می تواند مقوم رشد و توسعه همه جانبه منطقه باشد.
با توجه به حضور روسای جمهور برخی از کشورها در این اجلاس، این سفر فرصت مناسبی برای رایزنی های دوجانبه با سران این کشورها در خصوص تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی خواهد بود. این سفر، همچنین مقدمه‌ای بر سفر آتی و دوجانبه رئیس جمهوری ایران به ترکمنستان خواهد بود که مقرر است در آینده‌ای نزدیک انجام گیرد. محور آن دیدار، رایزنی‌های مشترک سیاسی و اقتصادی دوجانبه و اجرا و امضای برخی از طرح‌های همکاری مشترک در حوزه انرژی، گاز، ساخت جاده و همکاری‌های فنی و مهندسی بین دو کشور، در کنار امضای اسناد متعدد فرهنگی و اقتصادی دیگر خواهد بود. این تعاملات، گام مهمی در پیشبرد سیاست همسایگی دولت چهاردهم خواهد بود. توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، علاوه بر منافع متقابل، باعث شکل گیری «منطقه قوی» خواهد شد که به نوبه خود، به توسعه صلح و ثبات و رفاه اقتصادی بیشتر منطقه خواهد انجامید.