به گزارش ایرنا محله‌هایی که هرگاه از آنها عبور می‌کنیم به یاد روزهای قدیم و خانه مادربزرگ می‌افتیم که در حیاط آن گرد هم جمع شده و ساعات خوشی را سپری می‌کردیم اما به سبب برخی نارسایی‌ها امروز این محلات با افزایش رشد جمعیت و ساختمان سازی های مدرن در کنار خانه های فرسوده به معضلی جدی در حوزه مدیریت شهری تبدیل شده‌اند.
هرگاه از محله های قدیمی شهر گذر می کنیم پیرمردها و پیرزن هایی را می بینیم که با زنبیلی پر از نان و خریدهای روزانه به آرامی در حال رفت و آمد هستند، صفا و صمیمیت در این محله ها هنوز هم وجود دارد و همه اهالی یکدیگر را می شناسند؛ وقتی غریبه ای گذر می کند قدیمی ترها به او سلام می دهند و اگر کاری داشته باشد با صبر و حوصله جوابش را می دهند، همه این خصایص هنوز هم در محله های قدیمی وجود دارد اما خیابان های تنگ و باریک و خانه های فرسوده آن موجب شده معضلاتی برای ساکنان و شهروندان بوجود آید.
زندگی در رگ‌های باریک این محله ها جریان دارد اما هر از گاهی می بینیم که تنگ و باریک بودن کوچه ها باعث بروز مشکلاتی از جمله ترافیک بویژه در هنگام امدادرسانی می شود.
اگر در یکی از خانه های قدیمی اتفاقی مانند آتش سوزی بیفتد به علت باریک بودن و گاهی عبور نکردن خودروهای امدادی از کوچه های بافت فرسوده می تواند باعث بروز اتفاقات ناگوار و حتی مرگ افراد شود.
بخش های فرسوده بافت قدیم شهر کرمانشاه محدوده ای بیش از یک هزار و ۲۲۸ هکتار را در بر می گیرد؛ بیش از ۳۵۰ هکتار آن بافت تاریخی است و در مرکز شهر قرار دارد و با ناهنجاری های شهری مانند کمبود مسکن مناسب، ترافیک سنگین، کاهش ایمنی شهری، وجود معضلات اجتماعی و کاهش آسایش روانی روبروست.
با وجود اهمیت تاریخی بافت فرسوده، کرمانشاه با مشکلات و مسائل عمده ای در زمینه عملکردهای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی مواجه است؛ از نظر کالبدی عمر بیشتر ابنیه بافت فرسوده شهر بیش از ۵۰ سال و فاقد امکانات زیستی مناسب هستند.
علاوه بر این وجود ساختمان های مخروبه در داخل بافت نیز چهره شهر را مخدوش کرده و امکان افزایش ناهنجاری ها، آسیب های اجتماعی و بزهکاری را به همراه دارد؛ از نگاه کارشناسان ضرورت دارد نسبت به بهسازی و نوسازی بافت قدیم شهر با مشارکت بخش های دولتی، خصوصی و خانوارهای ساکن بافت اقدامات جدی صورت گیرد.
فرسودگی کالبد، دشواری دسترسی سواره به درون بافت، نبود تأسیسات زیربنایی مناسب، مشکلات زیست محیطی و بالا بودن حجم آلودگی، کمبود امکانات برای گذران اوقات فراغت، فقر و محرومیت ساکنان در این بافت‌ها، آسیب‌پذیری در برابر زلزله، تراکم بالای جمعیت و ناامنی و معضلات اجتماعی از جمله ویژگی‌های بافت‌های فرسوده شهری است.
۳۵۰ هکتار بافت تاریخی در دل کرمانشاه
«حسین دولت خواه» رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: بافت فرسوده به چهار دسته بافت تاریخی، میانی، سکونت گاه های غیر رسمی و بافت حاشیه ای با پیشینه روستایی تقسیم می شود؛ ۳۵۰ هکتار بافت تاریخی در هسته مرکزی شهر کرمانشاه وجود دارد.
وی با بیان اینکه یک هزار و ۲۲۸ هکتار بافت فرسوده در شهر کرمانشاه وجود دارد، اظهار کرد: صرفنظر از مشکلاتی همچون تنگ و باریک بودن معابر بحث ناپایداری بافت فرسوده است یعنی وجود ساختمان های قدیمی با قدمت بالا که ممکن است بر اثر زلزله یا دیگر حوادث تخریب شود.
وی با یادآوری ضعف خدمات عمومی، آموزش، درمان و نظایر آن افزود: در بافت فرسوده به حد نصاب شهر نمی توان خدمات ارائه داد و ساکنان نسبت به دیگر شهروندان از خدمات کمتری بهره مند می شوند.
وی گفت: تمام دستگاه هایی که عضو ستاد بازآفرینی شهری هستند مانند شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی، شرکت های آب و برق و دیگر دستگاه های خدمات رسان موظفند با همکاری یکدیگر کاستی های عمده بافت فرسوده را ارزیابی و مشکلات را رفع کنند اما این کار به آسانی ممکن نیست.
رییس اداره برنامه ریزی مسکن و بازآفرینی شهری اداره کل راه و شهرسازی استان کرمانشاه گفت: برای ساماندهی بافت فرسوده به دلیل گسترگی کار همه از جمله مالکان و دستگاه های اجرایی باید با یکدیگر همکاری کنند؛ دستگاه های دولتی برای ترغیب کردن مالکان به ساخت و ساز در غیر از بافت تاریخی مشوقاتی را در نظر گرفته اند و آنها می توانند از آنها برای خراج شدن بافت فرسوده استفاده کنند.
دولتخواه با بیان اینکه یکی از این مشوق ها اهدای تسهیلات با کارمزد صفر درصد است، ادامه داد: هر شخصی که دارای پروانه ساخت و ساز در بافت فرسوده باشد می تواند ۳۷۰ میلیون تومان تسهیلات که نیمی از آن با کارمزد صفر درصد است؛ دریافت کند.
وی افزود: از دیگر مشوقات در این بافت می توان به اضافه ساخت، تامین پارکینگ با ضریب ۷۵ صدم درصد و جلو آمدگی ملک مانند بالکن اشاره کرد و سازندگان در این محدوده دارای تخفیف هستند.
بافت های قدیمی و تاریخی شهر معضل نیستند
صادق کولیوند عضو هیأت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه رازی کرمانشاه نیز در این ارتباط به خبرنگار ایرنا گفت: لفظ بافت فرسوده برای تمام نقاط محلات قدیمی کار درستی نیست و بار منفی به همراه دارد زیرا بسیاری از قسمت های این بافت تاریخی است و الصاق بافت فرسوده و ناکارآمد کار درستی نیست زیرا این تفکر را به شنونده منتقل می کند که تمام محدوده مخروبه است.
وی با بیان اینکه ابتدا باید دید مردم نسبت به این بافت تغییر کند ادامه داد: بافت های تاریخی و قدیمی شهر یک مشکل شهری نیستند، مشکلات این بافت ها در بسیاری از محله های جدید هم وجود دارد و مختص بافت قدیمی نیست.
عضو هیأت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: بافت های قدیمی تاریخ هر شهر است و برای بسیاری از شهروندان خاطرات گوناگونی را زنده می کند، تغییر نگاه و نگرش باید در تمام ارگان های تصمیم گیر ایجاد شود سپس به دنبال ارائه راهکار برویم.
کولیوند گفت: نمی توان شکل و فرم بافت قدیمی شهر را تغییر داد مگر اینکه قبل از هرکاری تغییرات مفهومی ایجاد کرد؛ اگر با تفکر و نگاه بالا به پایین بخواهیم تغییراتی اعمال کنیم شاید در کوتاه مدت تغییرات شکلی ایجاد شود اما قطعا در دراز مدت با شکست مواجه می شویم.
عضو هیأت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: هیچ فردی به اندازه ساکنان بافت های قدیمی شهر قادر به تغییر در آن نیستند، متولیان و نهادهای مربوطه نهایتا می توانند به عنوان یک سازمان یاری دهنده وارد عرصه شوند و اصل و کلید کار در دست ساکنان بافت های قدیمی است.
در بافت تاریخی شهر دانشکده هنر تاسیس شود
کولیوند با بیان اینکه حلقه آخر برای بهتر شدن اوضاع بافت های قدیمی در شهر بازسازی و نوسازی است، ادامه داد: قبل از بازسازی و نوسازی می توان برای پرورش یک نسل از مهندسان معمار که در همان محیط های بافت قدیمی رشد کرده اند استفاده کرد.
عضو هیأت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: این نسل از دانشجویان که در بافت های قدیمی تردد و تحصیل می کنند می توانند اوضاع بافت تاریخی و سنتی را بهتر درک و برای آن راه حل های کاربردی ارائه دهند.
وی ادامه داد: تغییر کاربری در بافت تاریخی شهر می تواند به پویایی منطقه کمک شایانی کند و تاثیر گذاری آن نیز بیشتر است؛ برای برون رفت از مشکلات بافت فرسوده و تاریخی شهر نباید تمام مسوولیت را بر دوش مالکان و ساکنان گذاشت و برای احیای آن باید همه دست در دست هم دهند.
کولیوند گفت: تغییر کاربری هایی که باعث ارزش افزوده و پویایی اقتصادی در بافت های فرسوده و تاریخی شود؛ می تواند راه حلی برای افرادی باشد که تا قبل از اینکار تنها به فکر هجرت از بافت بوده اند.
عضو هیأت علمی گروه مهندسی معماری دانشگاه رازی کرمانشاه افزود: نمی توان تمام بافت تاریخی و سنتی شهر را برای ساختمان سازی و عریض کردن خیابان ها از بین برد بلکه با مدیریت و برنامه ریزی دقیق می توان از این بافت به نحو احسن برای شهر و به خصوص ساکنان آن بهره برد.
وی با بیان اینکه کوچه های تنگ و خانه های قدیمی در بافت تاریخی شهر مانند لباس های محلی و لهجه پدربزرگ ها و هویت شهر است، ادامه داد: اگر این هویت ها را از بین ببریم بعد از ۱۰ سال دیگر چیزی به اسم بافت تاریخی در شهر وجود نخواهد داشت.
احیای بافت های تاریخی، به توسعه گردشگری کمک می‌کند
شهردار کرمانشاه نیز با اشاره به وجود بیش از هزار و ۲۰۰ هکتار بافت تاریخی در شهر کرمانشاه گفت: احیای این بافت ها باعث رونق گردشگری می‌شود زیرا این بافت‌ها ثروت‌های ارزشمندی هستند که قابلیت اشتراک گذاری و استفاده از ظرفیت‌های یکدیگر را دارند.
نادر نوروزی با ارسال متنی به ایرنا اظهار کرد: کرمانشاه در ادوار مختلف تاریخی از دوران هخامنشی، ساسانی، صفویه، زندیه و قاجاریه پویا بوده و نقش مهمی در کشور ایران داشته است.
وی با بیان اینکه کرمانشاه بیش از چهار هزار اثر تاریخی ثبت شده دارد افزود: بیش از هزار و ۲۰۰ هکتار بافت تاریخی در شهر کرمانشاه وجود دارد که در حال احیای برخی از بافت ها هستیم که از جمله آن می توان به بازار کرمانشاه و یا محله فیض آباد اشاره کرد.
شهردار کرمانشاه ادامه داد: در این بافت ها اقدامات محوطه سازی و ساماندهی در حال انجام است که بی‌شک باعث توسعه گردشگری خواهد شد، همچون خانه های تاریخی که بصورت مجتمع های اقامتی درآمده اند و اکنون برای گردشگران قابل استفاده است.
با روند کنونی احیای بافت فرسوده کرمانشاه ممکن نیست
اظهارات مسوولان ذیربط که به آن اشاره شد اگرچه دلالت بر یکسری اقدامات مفید و موثر دستگاههای اجرایی مرتبط کرمانشاه دارد اما در عین حال ناکافی و فاقد انسجام عملیاتی به نظر می رسد ؛ موضوعی که یک کارشناس ارشد مدیریت شهری نیز به آن اشاره دارد.
به اعتقاد محمد مهدی کریمی؛ کندی اجرای طرحهای مرتبط با احیای بافت فرسوده کرمانشاه به قدری زیاد است که نه تنها اثر اقدامات مشهود و ملموس نیست بلکه همواره با چالش های نوپدیدی مواجهیم که سرعت آن بر کارها و برنامه های در دست انجام چربش دارد.
وی در گفتگو با خبرنگار ایرنا اظهار کرد: در این حوزه به اندازه کافی مصوبات و تصمیمات مختلف گرفته شده است ولی در بخش اجرا کار زیادی صورت نگرفته و فاقد اثرگذاری لازم در حوزه مدیریت شهری هستیم؛ به عبارت دیگر بیشتر از اینکه کار کنیم شعار داده ایم در نتیجه کیفیت زندگی شهری کرمانشاه روز به روز در حال تنزل است.
وی بیان کرد: کلانشهر کرمانشاه حدود یک میلیون نفر سکنه دارد که حتی از جمعیت برخی استانهای ایران بیشتر است اما می توان گفت دست کم نیمی از این شهروندان فاقد محیط مناسب زندگی شهری هستند و این وضعیت فارغ از بافت های فرسوده و نقاط حاشیه نشین شهر است که بحث ها و چالش های خاص خود را داشته و گفتگوی فنی جداگانه طلب می کند.
این مدرس دانشگاه گفت: در حوزه مدیریت شهری موضوعاتی همچون بازآفرینی شهری، بافت فرسوده، حاشیه نشینی و نظایر آن نیازمند برنامه جامع و منسجم است و نمی‌توان بصورت جزیره ای به آن پرداخت؛ حتی اگر هم با بخشی نگری و بصورت بخشی کار موثری انجام دهیم نتیجه ابتر خواهد بود و در این حالیست که در کلانشهر کرمانشاه نه تنها فاقد انسجام کافی در این حوزه هستیم بلکه دستگهاههای مرتبط هم از همگرایی، هم پوشانی و هم افزایی کافی برخوردار نیستند.
کریمی در این حوزه همگرایی دستگاههای دولتی و عمومی بویژه استانداری و فرمانداری کرمانشاه، شهرداری، اداره کل راه و شهرسازی و دانشگاه را مهم ارزیابی کرد ؛ موضوع مهمی که از دیدگاه وی در زمان حاضر به خاطر اختلافات موجود در سطح مدیران مربوطه عملی نیست.
خبرنگار ایرنا این موضوع را در گفتگو با سایر کارشناسان و مسوولان بازهم دنبال خواهد کرد.