به گزارش ایرنا، طبق اظهارات رسمی مسوولان حفاظت محیط زیست مازندران اکنون با جلوگیری مردمی از فعالیت کارخانه کمپوست انجیلسی بابل و محل دفن پشت کوه کیاسر ساری، این سایت ها در شرایطی رها شدند که مشکلات زیست محیطی آن دوچندان شده است. یعنی با توقف سایت ها در عمل دستگاه های اجرایی به دلیل حکم دادگاه نمی توانند ورود پیدا کنند و روزانه بیش از ۱۰۰ متر مکعب شیرابه زباله تنها در این ۲ مرکز در طبیعت رها می‌شود.
خطرهای نفوذ شیرابه به طبیعت از سایت های زباله های تعطیل شده بابل و ساری در حالی است که این ۲ شهرداری بزرگ مازندران ماهانه هزینه ای بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال بابت حمل زباله به خارج استان متقبل می شوند که در واقع از جیب شهروندان گرفته می شود.
طبق اعلام رسمی اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران، اکنون ظرفیت تخلیه زباله در ۱۶۰ هکتار از سایت های دفن زباله استان که در دل عرصه های طبیعی قرار دارند، تکمیل شده است و در واقع باید این مراکز نیز تعطیل شوند، از سوی دیگر به دلیل نبود تصفیه خانه استاندارد، جاری شدن و نفوذ شیرابه ها همچنان چه در سایت های تطعیل شده و چه مراکز فعال استان وجود دارد.
هر چند از یک میلیون و ۶۹۱ هزار هکتار مساحت مازندران، ۷۰ درصد را عرصه های طبیعی تشکیل می دهد و در انجام هر گونه از فعالیت های اقتصادی و اجتماعی باید مراقب محیط زیست باشیم، اما زباله و معضل لاینحل آن مهم ترین مقوله زیست محیطی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در استان است.
بررسی تاریخی از معضل لاینحل پسماند مازندران
پیامدهای معضل لاینحل زباله های مازندران تا سه سال پیش فقط تخریب و آسیب رساندن به محیط زیست و عرصه های طبیعی مازندران بوده است، اما با توجه به برنامه ریزی های متعدد و ایجاد ۱۰ پهنه برای ایجاد کارخانه کمپوست و زباله سوز نوشهر و ساری، همچنان این طرح ها نیمه تمام رها شده است، در نتیجه با تعطیل شدن سایت های زباله با حمل زباله ها به خارج از استان امروز شهروندان هزینه سنگینی را متقبل می شوند.
نکته جالب این که طبق بررسی تاریخی از سه دهه گذشته علاوه هزینه هایی که شهرداری های مازندران بابت دعوت کارشناسان بخش خصوصی و دولتی کشورهای پیشرفته برای حل معضل زباله استان با هدف ایجاد کارخانه کمپوست و زباله سوز متحمل شدند، مسوولان استان و شهرداری ها و شوراهای شهرهای استان دستکم ۴۰ سفر خارجی به کشورهای اروپایی از جمله آلمان داشته اند تا از این راه با روش های مدرن کشورهای توسعه یافته برای حل معضل زباله آشنا شوند، سفرهایی که تاکنون نتایج ملموسی برای استان در پی نداشته است.
زباله مازندران مشکلی است که پس از گذشت سال ها همچنان مسوولان ارشد استان را در چگونگی دفع بهداشتی، سوزاندن، گرفتن انرژی برق و ساخت کارخانه کمپوست سر در گم نگه داشته و این طلای سیاه بلای جان طبیعت استان شده است.
این که پسماند در کشورهای پیشرفته به عنوان طلای سیاه محسوب شده و زباله ها خرید و فروش می شود و یا این که کارخانه های زباله سوز و کمپوست بدون هیچ گونه بوی تعفن در دل شهرها ها و عرصه های طبیعی این کشورهای فعال است، از اظهارات همیشگی مسوولان در جلسات مختلف مدیریتی و ساماندهی پسماند مازندران است. اما نتیجه این همه بازدید های میدانی و وجود اظهارت کارشناسی همچنان «مدیریت پسماند مازندران؛ نقطه سر خط» و یا «مدیریت پسماند مازندران روی دور باطل»!
معضل پسماند سال های طولانی است که گریبان‌گیر مازندران سرسبز است و در برهه های مختلف سه دهه گذشته در برخی مناطق تبدیل به بحران چند وجهی شد. مثلا در دهه ۷۰ معضل زباله در انجیلسی شهرستان بابل تبدیل به بحران اجتماعی و امنیتی شده بود. زباله شهرستان ساری هم چند سال پیش وضعیت مشابهی پیدا کرد. در شهرستان آمل وجه زیست محیطی این معضل به سنگی بزرگ جلوی پای اجرای بزرگ ترین سد استان تبدیل شده است. قصه تلخ دپوی زباله در سواحل محمودآباد همچنان نقل محافل است.
شعاری بودن حل معضل پسماند پس از چهار دهه در مازندران
ذکر این نکته طبق بررسی های تاریخی بسیار مهم است که همه بیست پنج استانداران مازندران نیز پس از پیروزی انقلاب اسلامی حل معضل زباله این خطه شمالی را به عنوان برنامه نخست و اولویت دار استان ارایه کردند، اما اکنون معضل پسماند این روزها از بلای جان طبیعت فراتر رفته و تبدیل به بلای جان و جیب ساکنان این استان شده است.
تمامی استانداران مازندران در نخستین اظهار نظر خود با رسانه ها، اولین دستورالعمل برای مدیران استان را در چارچوب توسعه پایدار، زدودن زباله از چهره استان اعلام کردند، اما این معضل لاینحل همچنان دغدغه اصلی همه مردم و مسوولان است.
نمونه بارز این موضوع این که یوسف نوری استاندار فعلی مازندران درجلسه مدیریت پسماند استان در مهر ماه امسال گفت که مشکل زباله های استان به دلیل اهمیت حفاظت از زمین و شکنندگی زیست محیطی باید به صورت فرا سرزمینی حل و فصل شود، موضوعی که طی چهار دهه همچنان به صورت شعاری مطرح است.
نماینده عالی دولت در مازندران این نکته را مطرح کرد که مشارکت در حوزه مدیریت پسماند مازندران ضعیف و همه اظهارات در حد شعار باقی مانده است، به اعتقاد استاندار مازندران همچنین محدودیت های اجتماعی، خرده فرهنگ ها همراه با تعصب، مرز بندی های قومی، طایفه ای، شهرستانی و روستایی سبب شد تا پسماند مازندران به مرحله بحران برسد.
اما واقعیت بر اساس مشاهدات عینی این است که روزانه هزاران تن زباله در گوشه و کنار مناطق ساحلی و جنگلی مازندران رها شده و شیرابه این حجم زباله وارد رودخانه ها و از آنجا وارد زمین ها و محصولات کشاورزی و دریا می شود که به اعتقاد کارشناسان زندگی و سلامت تمام ایرانیانی را که از محصولات کشاورزی استان مازندران استفاده می کنند، تحت تاثیر قرار می دهد.
بنا بر آمار شرکت آب و فاضلاب مازندران، بیش از ۹۰ درصد آب مازندران از سفره های زیرزمینی تامین می شود و این سفره ها از آب باران و رودخانه تغذیه می شوند و اگر به نحوه دفع شیرابه های زباله ها توجه نشود، بحران بهداشتی ناشی از زباله ها دامنگیر تمامی جمعیت استان و کشور خواهد شد.
دفع غیر بهداشتی زباله ها در تمام شهرها، دفع فاضلاب‌های خانگی روستایی در حاشیه منازل مسکونی به دلیل نبود سامانه مناسب فاضلاب و بالا بودن سطح آب‌های زیر زمینی، دفع غیر استاندارد فاضلاب های صنعتی، آلودگی رودخانه ها و دریا و تخریب جنگل و مرتع از مشکلات محیط زیست استان مازندران است.
سرگردانی پسماند در روستاهای مازندران
از آنجاییکه روستاهای مازندران در کنار یکدیگر و در مجاورت شهرهای استان قرار دارند معضل زباله روستاها نیز به زباله شهرهای استان اضافه شده و حتی نوع زباله های روستایی نیز با شهرها یکسان شده است.
طبق آمار رسمی ۴۳ درصد از حدود چهار هزار تن زباله های تولیدی مازندران مربوط به روستاها است که نگرانی های زیادی را با توجه به حساسیت محیط زیست این مناطق ایجاد کرده و رفع این معضل فراگیر به تاکید کارشناسان و دهیاران نیازمند حمایت مسوولان، فرهنگ سازی و آموزش است.
بررسی ها نشان می دهد که معضل رهاسازی زباله، پسماند و فاضلاب در طبیعت و حاشیه جاده‌های اصلی و فرعی مازندران در سال‌های اخیر آشکارا به داخل رودخانه‌ها رسیده است، معضل ریختن زباله در داخل رودخانه ها با تغییر سبک زندگی روستاییان طی سال های اخیر پیچیده تر شده است. دیگر آن دوران گذشته است که تنها زباله قابل مشاهده در روستاها باقی مانده میوه های پوسیده یا پوست میوه های خورده شده، بود که اگر در حجم زیاد با آن مواجه می شدند، دفنش می کردند تا تبدیل به کود شود.
این روزها روستاهای مازندران در تولید زباله دستکمی از شهرها ندارند و عمده زباله تولیدی آنها نیز مانند شهرنشینان انواع ظروف پلاستکی است. به عبارتی دیگر از فرهنگ دفن زباله های تر و سوزاندن زباله هایی که در خاک تجزیه نمی شوند با تغییر مصرف مواد غذایی در روستا خبری نیست و به همین دلیل نیز هر روز شاهد رها شدن زباله ها در طبیعت و دپوی آن در حاشیه راه های اصلی و فرعی و خطرناک تر از همه رهاسازی آن داخل و حاشیه رودخانه ها و انهار هستیم.
خطر رها سازی زباله های خانگی روستائیان در رودخانه ها و انهار مازندران را از آن جهت باید جدی گرفت که پس از مشکلات حمل و نقل و دفع غیر بهداشتی زباله ها در جنگل و سواحل دریا ، امروز به دلیل تغییر مصرف مواد خوراکی و استفاده از انواع ظروف یکبار مصرف، تولید زباله های روستائیان بیشتر و نوع زباله ها نیز همانند شهرنشینان شده است و از آن جایی که مدیریت پسماند و زباله در روستاهای استان به صورت ناقص اجرا می شود ریختن و رها سازی زباله ها در حاشیه و یا داخل انهار و رودخانه ها یک امری طبیعی جلوه پیدا کرده است.
بر اساس آخرین سرشماری، استان مازندران سه هزار و ۶۷۱ روستا دارد که حدود ۴۷ درصد از جمعیت سه میلیون و ۴۰۰ هزار نفری استان در این مناطق روستایی سکونت دارند.
ریختن زباله در حاشیه راههای اصلی مازندران دیگر معضل زیست محیطی ناشی از بلاتکلیفی دفع زباله در استان مازندران است که این مشکل علاوه بر اینکه هزینه زیادی را روی دست اداره کل راه ترابری می گذارد، وضعیت ظاهری جاده ها را نازیبا و زشت کرده و علاوه بر ایجاد مشکلات زیست محیطی به صنعت گردشگری نیز صدمه وارد می کند.
وعده های حل معضل زباله های مازندران با ساخت ۲ نیروگاه زباله سوز
ایجاد نیروگاه زباله سوز در مازندران به نگاه و رویکرد راهکاری برای حل معضل لاینحل پسماند این خطه شمالی در ۲ نقطه نوشهر در غرب و ساری در مرکز استان همراه با درآمد زایی از ۱۵ سال پیش کلید خورده است، مقوله ای که پس از گذشت بیش از ۶ سال از راه اندازی زباله سوز نوشهر که حداقل ۴ استاندار وعده تکمیل آن را داده اند، همچنان با چالش جدی مواجه است.
ساخت تصفیه‌خانه برای پیشگیری از سرریز شیرابه و مدیریت دود متصاعد شده از دودکش‌های نیروگاه زباله‌سوز نوشهر ازجمله مشکلات این نیروگاه است که طبق وعده استاندار مازندران تا ۶ ماهه دیگر حل و فصل می شود.
نیروگاه زباله سوز ۴۵۰ تُنی ساری که ساخت آن از سال ۱۳۸۸ با هدف جلوگیری از بار گزاف حمل چندین دهه ای حمل زباله‌های مرکز استان مازندران به دیگر مناطق و همچنین مشکلات زیست محیطی آن برداشته شود، آغاز شده است، همچنان با وجود این که سازه آن تا ۹۵ درصد تکمیل شد، به بهره برداری نرسیده است.
طرح تکمیل و راه اندازی زباله سوز ساری نیز با حضور پنج استاندار، ۶ شهردار و چهار فرماندار مرکز استان همچنان نیمه کاره و تقریبا بلا تکلیف باقی مانده است تا جایی که طبق آخرین بررسی ها فرماندار این شهرستان به دلیل کم کاری های مسوولان شهرداری، شورای اسلامی شهر و پیمانکار دست به دامن قوه قضائیه شده است.
تکمیل ظرفیت سایت های دفن زباله های مازندران
رییس اداره مدیریت زیست محیطی آب، خاک و پسماند اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران ضمن تایید تولید شیرابه زباله در سایت های دفن زباله و رها شدن در طبیعت، گفت: اکنون به به دلیل حکم دادگاه ورود به سایت های انجیل سی و ژشت کوه کیاسر ساری ممنوع شده است و عملا علاوه بر توقف حمل و دفع زباله در این مناطق، فعالیت تصفیه شیرابه نیز تعطیل شده است.
فرید فخاری روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار ایرنا به تکمیل ظرفیت سایت های دفن زباله در سطح ۱۶۰ هکتار از عرصه های طبیعی اشاره کرد و افزود: اکنون زمین برای دفن زباله درسایت ها وجود ندارد و همواره در ارتفاع روی هم صورت می گیرد.
وی با توضیح این که تولید شیرابه زباله در این سایت ها و این که عمده آن به دلیل نبود تصفیه خانه های استاندارد، زهکشی و کانال های مخصوص وارد طبیعت می شود، امری انکار ناپذیر است، افزود: اگرچه محیط زیست مازندران به عوان یک دستگاه ناظر عالی تذکرات و اخطارهای کتبی برای شهرداری ها صادر کرده است، اما همچنان رویکرد همکاری برای تکمیل طرح های زباله سوز و یا ایجاد کارخانه کمپوست با هماهنگی های مسولان ارشد استان و ملی وجود دارد.
وی با اظهار این که تعطیلی ۲ سایت زباله ساری و بابل مشکلات زیست محیطی را دو چندان کرده است، تصریح کرد: طبق حکم دادگاه همزبان با توقف حمل دفن زبال در این مناطق ورود به این ۲ سایت ممنوع شده است، در نتیجه شیرابه ها بدون تصفیه وارد طبیعت می شوند.
این مسوول زیست محیطی مازندران با ذکر این نکته که جاری شدن شیرایه ها در همه سایت های دفن زباله به دلیل نداشتن زهکشی های استاندارد در اثر بارندگی ها معضل همیشگی است، گفت: اکنون روزانه بیش از ۱۰۰ متر مکعب شیرابه از ۲ سایت بابل و ساری تولید که عمده آن وارد طبیعت می شود.
فخاری اظهار کرد: مدیریت و ساماندهی سایت های زباله متوقف شده ساری و بابل نباید مورد بی توجهی قرار بگیرد و موضوع خطرات جاری شدن شیرابه در طبیعت به صورت کتبی به شهرداران این ۲ شهر بزرگ اعلام شد.
طبق آخرین اظهارات شهردار بابل اکنون شهرداری برای حمل و پرداخت هزینه تخلیه زباله در استان همجوار ماهانه ۱۲۰ میلیارد ریال هزینه می کند. به گفته حامد بیکایی هزینه های اضافی که بر شهرداری تحمیل شد بسیار سنگین و غیر قابل تحمل است، به طوری که طرح های زیر ساختی مهمی در شهر بابل نیمه کاره است که این هزینه ها می تواند این طرح ها را به سرعت تکمیل کند.
عضو کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر ساری نیز در آخرین اظهار نظر خود در مورد زباله هیا این شهر گفت که در حالی شهرداری ماهانه هزینه ۱۱۵ میلیارد ریالی بابت حمل و دفن زباله در خارج از استان متقبل می شود که زباله سوز ساری به دلیل کمبود ۲ هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال متوقف شده است.
به اعتقاد کارشناسان و صاحب نظران، در خطه شمال کشور، تنها شیوه ای که به حفظ محیط زیست در روش های مدیریت پسماند کمک می کند استفاده از تکنولوژی زباله سوز است چرا که این مناطق به خاطر اقلیم حساس، تراکم بالای جمعیت، کمبود زمین و ارزش بالای آن، محدودیت های فضا، بالا بودن سطح آب های زیرزمینی، حجم بالای مسافران و وجود جنگل های انبوه و شیب تند دامنه شمالی البرز همواره در دفع زباله ها دچار مشکلات عدیده ای است.
همچنین تمامی زباله های تولید شده مازندران در ۲۷ نقطه از مناطق جنگلی، ساحلی و حاشیه رودخانه ها دفن می شود و این وضعیت عامل تهدید کننده بهداشت عمومی، سلامت مردم و خسارت های جبران ناپذیری به محیط زیست وارد می کند به گونه ای که این وضعیت نگرانی خیلی از حامیان محیط زیست این خطه شمالی را برانگیخته است.
حدود ۷۵ درصد زباله های تولیدی در شمال کشور بویژه خطه مازندران تر و بقیه خشک است و در این میان حدود ۱۷ تا ۲۰ درصد آن غیرارزشمند و یا به عبارتی پسماند است و تنها نقش کلیدی نیروگاه زباله سوز امحای این زباله های آسیب‌رسان است.
هم اکنون روزانه به طور میانگین چهار هزار تن و در فصول گردشگری ۲ برابر این مقدار زباله در مازندران تولید می شود به طوری که سرانه تولید زباله استاندارد مقدار ۳۵۰ گرم است و این میزان در مازندران حدود ۸۰۰ گرم است.