سقط جنین یکی از موضوعات چالش‌برانگیز در بسیاری از جوامع و فرهنگ‌هاست که با جنبه‌های پزشکی، اخلاقی، اجتماعی و قانونی پیچیده‌ای همراه است. این پدیده، به دلایل مختلف از جمله مشکلات پزشکی جنین یا مادر، بارداری ناخواسته، یا شرایط اجتماعی و اقتصادی دشوار رخ می‌دهد. در بسیاری از کشورها، قوانین و دیدگاه‌های متفاوتی درباره سقط جنین وجود دارد و این امر باعث شده است که این موضوع به یکی از مسائل حساس در حوزه بهداشت عمومی و حقوق زنان تبدیل شود.
تصویر واقع‌بینانه از سقط جنین در ایران
به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، در همین راستا، مستند «لابیرنت» به کارگردانی محمدرضا عبدالحمیدی با نگاهی تازه به مسئله سقط جنین پرداخته است. این مستند علاوه بر بررسی ابعاد مختلف سقط از دیدگاه زنان، خانواده‌ها و متخصصان حوزه سلامت، تلاش می‌کند تا زوایای کمتر دیده‌شده این موضوع را روشن کند و توجه جامعه را به پیچیدگی‌های آن جلب نماید. چندی پیش، در نشست هم‌اندیشی حامیان مردمی «حیات جنین» با حضور رئیس سازمان تبلیغات اسلامی، نمایندگان مجلس، وزارت بهداشت و فعالان این حوزه، از این مستند رونمایی شد. این اثر، در کنار بیان شگفتی‌های خلقت جنین، به روایت مادرانی می‌پردازد که روزگاری درگیر تصمیم‌گیری برای سقط فرزند خود بوده‌اند.به‌منظور درک بهتر از تأثیرات این مستند و چالش‌های موجود در حوزه سقط جنین، نظر مریم خسروانی، عضو گروه «ناجی جوانه‌ها» و کارشناس مامایی را درباره مستند «لابیرنت» و راهکارهای پیشنهادی برای بهبود شرایط سقط جنین در جامعه جویا شدیم.
غربالگری، چالش پنهان در سایه سقط جنین
خسروانی معتقد است که مستند لابیرنت توانسته است چالش‌ها و احساسات عاطفی مرتبط با سقط جنین را به‌خوبی به تصویر بکشد. با این حال، او تأکید کرد که یکی از نقاط ضعف این مستند، عدم اشاره به مباحث غربالگری است. او بیان کرد که اطلاعات جامع و دقیقی درباره نیاز به غربالگری در سنین مختلف بارداری ارائه نشده است و این امر می‌تواند تأثیر منفی بر تصمیم‌گیری زنان بگذارد.
خسروانی در پاسخ به این سوال که آیا مستند «لابیرنت» توانسته تصویر واقع‌بینانه‌ای از سقط جنین در ایران ارائه دهد، گفت: به‌طور کلی، این مستند از همه جوانب به موضوع سقط جنین پرداخته و ما واقعاً چنین مستندی را در ایران نداشته‌ایم که تمامی مسائل از جمله جنبه‌های قانونی، شرعی و عوارض سقط جنین را بررسی کند. اما من شخصاً با یکی از بخش‌ها درگیر هستم و آن هم بحث غربالگری‌ها است.
او ادامه داد: تحقیقات نشان می‌دهد که تعداد زیادی از مادرانی که وارد فرآیند غربالگری می‌شوند، درگیر خطاهای این آزمایش‌ها می‌شوند. متأسفانه، درصد کمی از آن‌ها به سمت آمیوسنتز و آزمایش‌های تکمیلی می‌روند تا از سلامت جنین مطمئن شوند. در واقع، درصد بسیار کمی از مادران ادامه می‌دهند و بچه‌هایشان به دنیا می‌آید. در حالی که درصد بالایی از زنانی که با نتایج مثبت کاذب مواجه می‌شوند، ممکن است به سقط جنین روی بیاورند، به‌خصوص اگر توان مالی برای ادامه آزمایش‌ها نداشته باشند.
این کارشناس مامایی با ابراز نگرانی افزود: این مسأله به ویژه در مورد مادرانی که جنین‌ها مشکلی ندارند، بسیار حائز اهمیت است. بسیاری از این مادران بدون نیاز واقعی، به سمت سقط جنین سوق داده می‌شوند، تنها به دلیل نتایج نادرست غربالگری. این واقعیت تلخ می‌تواند به سقط‌های ناایمن منجر شود و شرایط را برای مادران بسیار دشوار کند.
او تأکید کرد: احساس می‌کنم در این مستند، دیدگاه‌ها و نگرانی‌های واقعی زنان در مورد غربالگری به‌طور کامل پوشش داده نشده است و این مسأله می‌تواند به راحتی تحت تأثیر نظرات برخی از متخصصان زنان یا پزشکان قانونی قرار گیرد. ما نیاز داریم که به این موضوع به‌طور جامع‌تر و انسانی‌تری نگاه کنیم و صدای زنان را در این زمینه بشنویم.
تأثیرگذارترین لحظه مستند «لابیرنت»
خسروانی در مورد بخش تأثیرگذار مستند «لابیرنت» گفت: یکی از لحظات عمیق و احساسی این مستند برای من، قسمت مربوط به مادری بود که دوقلوهایش را نگه داشته بود و در نهایت، بچه‌ها سالم به دنیا آمدند. وقتی او از استرس‌ها و نگرانی‌هایش صحبت می‌کرد، واقعاً حس کردم که چه سفر دشواری را پشت سر گذاشته است. این مادر با وجود تمام چالش‌ها و فشارهایی که بر او تحمیل شده بود، توانسته بود با توکل به خدا و اعتماد به نفس، به این نقطه برسد.
خلأهای قانونی در سقط جنین
خسروانی با بیان اینکه مستندهای اجتماعی می‌توانند به آگاهی بخشی در جامعه و کاهش معضل سقط جنین کمک کنند، گفت: اگرچه چنین مستندهایی به شدت لازم و ضروری هستند، اما موضوع سقط جنین به تغییرات قانونی بیشتری در کشور نیاز دارد و ما باید برای بهبود شرایط موجود اقدام کنیم.
او در ادامه افزود: به نظر من، باید قانونی وجود داشته باشد که به مادرانی که به هر دلیلی خواهان سقط هستند، امکان انتخاب و انتقال جنین به خانواده‌های نیازمند را بدهد. ما با مادرانی روبرو هستیم که ممکن است شرایط اقتصادی مناسبی برای نگهداری از فرزندشان نداشته باشند، اما در عین حال می‌خواهند بچه را به دنیا بیاورند و آن را به خانواده‌ای بدهند که توانایی مراقبت از او را دارد.
خسروانی تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر یک خلأ قانونی وجود دارد. مثلاً اگر مادری بخواهد فرزندش را به خانواده‌ای نابارور بدهد، این فرآیند باید از طریق بهزیستی انجام شود و متأسفانه چنین قانونی وجود ندارد که حمایت‌های مالی و اجتماعی لازم را فراهم کند. این مادر ممکن است از پس هزینه‌های بارداری‌اش برنیاید و در نهایت هیچ گزینه‌ای نداشته باشد. در نهایت، اگر بخواهیم به این مادر کمک کنیم، باید قانونی وجود داشته باشد که بتواند او را به خانواده دوم متصل کند و این نیازمند تغییراتی جدی در نظام قانون‌گذاری ماست.
او با تأکید بر اهمیت قانون فرزندخواندگی افزود: این قانون نیاز به بازنگری و تغییرات دارد تا ما بتوانیم به‌طور مؤثری تعداد سقط‌ها را کاهش دهیم و در عوض به خانواده‌های نابارور فرصت داشتن فرزند بدهیم. این یک راهکار انسانی و منطقی است که می‌تواند به نفع همه طرفین باشد و باعث کاهش بار عاطفی و اقتصادی بر دوش مادران شود.