به گزارش ایرنا «صالح فرامرزی» روز چهارشنبه در جمع تعدادی از مسئولان مردم و مراغه افزود: اغلب مردم حتی از دیدن ابزارآلات نجوم قدیم که توسط خواجه نصیرالدین طوسی و همراهانش ساخته شد هم تعجب می‌کنند و بر همین اساس نیز موزه علوم و فناوری نسبت به راه‌اندازی نمایشگاه سیار ابزارآلات رصدخانه مراغه اقدام کرد.
وی که برای برگزاری بیست و ششمین نمایشگاه سیار موزه علوم و فناوری ایران در مراغه به سر می‌برد، ادامه داد: در حقیقت جایگاه رصدخانه مراغه در علم نجوم به عنوان یک مرکز دانشگاهی بزرگ به معرفی نیاز دارد.
به گفته وی در نمایشگاه‌های سیار هم مخاطب اصلی نوجوانان و جوانان هستند تا از ابتدا با نقش تاریخی رصدخانه مراغه آشنا شوند و به خصوص قشر نوجوان و جوان مراغه باید شناخت کافی نسبت به جایگاه واقعی رصدخانه داشته باشند.
وی ابراز امیدواری کرد که در آینده یک موزه نجوم در رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی بنا شود و ادامه داد: بسیاری از رصدخانه‌ها از جمله رصدخانه سمرقند با الگوبرداری از رصدخانه مراغه ساخته شد و این مکان اکنون ظرفیت بالایی برای راه‌اندازی موزه نجوم دارد.
کارشناس موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی ایران با تاکید بر اینکه تمام شرایط لازم برای راه‌اندازی موزه نجوم در مراغه از جمله دانش مهیاست، افزود: مسئولان مراغه برای ایجاد این موزه به همت نیاز دارند تا ظرفیت تاریخی رصدخانه مراغه بیش از پیش معرفی شود.
وی با بیان اینکه حتی ساکنان مراغه هم اطلاعات زیادی از جایگاه رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی ندارند، ابراز امیدواری کرد که نمایشگاه سیار ابزارآلات رصدخانه مراغه نقطه شروعی برای ایجاد موزه نجوم و معرفی ظرفیت رصدخانه در سطح ملی باشد.
«فرامرزی» همچنین با تاکید بر اینکه مراکز دانشگاهی باید بیش از پیش به مکان‌هایی چون رصدخانه مراغه اهمیت دهند، اضافه کرد: شناخت پیشینه علمی کشورمان در بسیاری از موارد راهگشاست.
به گفته وی رصدخانه مراغه می‌تواند محلی برای جذب گردشگران علمی در سطح ملی و بین‌المللی باشد و دانش‌افزایی در حوزه نجوم را به ارمغان بیاورد.
به گزارش ایرنا روز گذشته ابزارآلات علم نجوم قدیم از جمله «اسطرلاب مسطح»، «حلقه اعتدالین»، «ربع جداری»، «ذات الحلق» و دیگر تجهیزات رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی مراغه که پیش از این در موزه علوم و فناوری جمهوری اسلامی شبیه‌سازی شده بود، برای نخستین‌بار در این رصدخانه به نمایش درآمد.
پس از تاسیس رصدخانه مراغه توسط خواجه نصیرالدین طوسی در قرن هفتم هجری، دانشمندان بسیاری در آن مشغول به کار شدند و اطلاعات علمی فراوانی به دست آوردند.
اطلاعاتی که این دانشمندان مسلمان به دست آوردند، علاوه بر نقش مهمی که در پیشرفت علم نجوم و ساخت ابزارآلات داشت، به دانشمندان مسلمان در زمینه‌های مختلف از جمله مشخص کردن اوقات شرعی جهت خواندن نماز کمک ویژه کرد.
رصدخانه مراغه را بی‌گمان می‌توان مهم‌ترین مرکز علمی ایرانیان و نقطه شکوه جهان اسلام در دوره ایلخانی و پس از حمله مغول‌ها دانست؛ این بنای علمی و فرهنگی عظیم علاوه بر رصدخانه، میعادگاه دانشمندان و علمای آن دوران بود و از مراکز اصلی ترویج دانش به شمار می‌رفت.
اولین رصدخانه ایران که زاده دوران طلایی علم در خاورمیانه بود، در زمانی ساخته شد که تلسکوپ و تجهیزات مدرن نجومی به‌وجود نیامده بود؛ ابزار و ادوات نجومی رصدخانه مراغه حاصل تلاش دانشمندان ایرانی بود که در تمامی جهان بی‌نظیر قلمداد می‌شد.
مراحل ساخت رصدخانه مراغه ۱۵ سال به‌طول انجامید و پس از آن، با تلاش‌های هلاکو که تحت‌تاثیر خواجه نصیر به علم و فرهنگ علاقه‌مند شده بود، ابزارها و تجهیزات علم نجوم و کتاب‌های مرتبط در آن جمع‌آوری شد.
این موضوع سبب شد تا مراغه به یکی از مراکز علمی مهم در جهان اسلام تبدیل شود و دانشمندان، منجمان و علاقه‌مندان بسیاری را گرد هم آورد.
عظمت رصدخانه مراغه به قدری بود که آن را برای سال‌ها به‌عنوان بزرگترین رصدخانه جهان می‌شناختند؛ چنین مرکزی باشکوهی حتی امروزه نیز در جهان اسلام به چشم نمی‌خورد و بی‌تردید، الگویی برای تمام جهانیان شناخته می‌شود.
رصدخانه مراغه تا زمان حکومت «سلطان محمد خدابنده» در سال ۷۰۳ هجری قمری فعال بود و پس از آن اندک اندک به فراموشی سپرده شد؛ تا آنجا که بنابر مکتوبات «حمدالله مستوفی»، در سال ۷۲۰ هجری سازه رصدخانه کاملا ویران بوده است.
خوشبختانه همت «دکتر پرویز ورجاوند» و کاوش‌های گروه او در دهه پنجاه شمسی به مرمت بخش‌هایی از این بنا منجر شد؛ اکنون نیز گنبدی سفید رنگ برای جلوگیری از تخریب بیشتر بنا و در امان ماندن آن از گزند باد و باران، روی آن ساخته شده است.
گفته می‌شود که این پوشش جدید ساخته دست مهندسان آلمانی است؛ علاوه بر آن در سال‌های اخیر نیز شهرداری مراغه وارد میدان شده و با محوطه‌سازی و نصب تجهیزات رصد آماتوری و همچنین تلاش برای شبیه‌سازی آلات نجوم قدیم، به دنبال بهره‌برداری بهینه از این اثر در حوزه گردشگری است.
داستان رضایت هلاکوخان نسبت به احداث رصدخانه مراغه
داستانی راجع به نحوه راضی شدن هلاکوخان مغول برای احداث رصدخانه مراغه در کتابی از «وصاف‌الخضره»، مورخ و ادیب قرن هفتم و هشتم هجری قمری آمده است: «خواجه، هولاکوخان را به ساخت رصدخانه تشویق کرد؛ در ابتدا هولاکو خان به این کار مایل نبود و پرسید که فایده نجوم در چیست؟ آیا چیزی را که وقوعش حتمی است، برطرف می‌کند؟
دانشمند طوسی با ذکر مثالی هولاکو خان را قانع کرد و گفت دستور بدهید یک نفر طشت بزرگی از مس را از بالای عمارت بیاندازد پایین؛ بدون اینکه قبلاً اهل مجلس بدانند. هولاکو خان دستور داد که این کار را انجام بدهند. زمانی که طشت از بالا افتاد، تمام اهل مجلس ترسیدند؛ جز هولاکوخان و خواجه نصیرالدین طوسی؛ سپس خواجه گفت که فایده علم نجوم در این است که حوادث را پیش از وقوع بیان می‌کند؛ در نتیجه مردم وحشت نمی‌کنند. هولاکو خان خوشش آمد و دستور ساخت رصدخانه را داد».