به گزارش ایرنا، مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا که معضلی چند ساله برای هزاران نفر از ساکنان روستاها و شهرهای اطراف این نیروگاه و محیط زیست مازندران به شمار می‌آید، طی روزهای اخیر باز هم در سرخط خبرهای رسانه‌های این استان قرار گرفته است.
سفر رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به مازندران در ۲ روز پایانی هفته گذشته محورهای متعددی داشت، اما یکی از پربازخوردترین خبرهای مربوط به این سفر پاسخ معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست به پرسش خبرنگار ایرنا درباره مصرف مازوت در نیروگاه نکا و تصمیم‌گیری برای توقف مازوت‌سوزی در این نیروگاه بود.
شینا انصاری روز پنجشنبه -۱۶ آبان- پس از جلسه بررسی مشکلات محیط زیستی غرب مازندران در جمع خبرنگاران حضور یافت و به پرسش‌های خبرنگاران پاسخ داد و در پاسخ به پرسش خبرنگار ایرنا درباره تصمیم دولت برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا گفت: «برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا فعلا تصمیمی گرفته نشد. هر تصمیمی در این زمینه باید در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا پس از بررسی میزان آلایندگی ناشی از سوزاندن مازوت و مشخص شدن تعداد روزهای استفاده از این سوخت در طول سال اتخاذ شود. »
این پیگیری رسانه‌ای که پشتوانه‌ای چند ساله دارد، یک روز بعد یعنی روز جمعه ۱۸ آبان نیز در پایان سفر ۲ روزه شینا انصاری به مازندران از سوی استاندار مازندران در تماسی تلفنی با رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ادامه یافت.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پاسخ به درخواست استاندار مازندران برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا گفت: «توقف مازوت‌سوزی در سه نیروگاه کشور به این دلیل بود که به طور مستمر از مازوت استفاده می‌کردند. در مورد نیروگاه نکا هم اگر ما بدانیم که در طول سال چقدر مازوت استفاده می‌کند دوباره بررسی خواهیم کرد. »
انصاری پس از بیان این نکته از سوی استاندار که نیروگاه نکا فقط در ۲ ماه از تابستان گاز مصرف می‌کند و در ۱۰ ماه دیگر مازوت می‌سوزاند عنوان کرد که از مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران می‌خواهد تا گزارشی در این زمینه تهیه کند و به سازمان بفرستد تا موضوع در این نهاد مورد بررسی قرار بگیرد.
برنامه تهیه گزارش جامع آلایندگی نیروگاه نکا
با این حساب اداره کل حفاظت محیط زیست در ادامه پیگیری‌هایی که طی سال‌های اخیر برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا داشت، از امروز باید تهیه گزارشی جامع برای ارائه به سازمان و مطرح شده در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا را در دستور کار قرار دهد. گزارشی که به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران داده‌های آن در این اداره کل وجود دارد و جمع‌بندی و تدوین آن برای ارائه به کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا از امروز آغاز می‌شود.
عطالله کاویان در این باره به خبرنگار ایرنا می‌گوید: در گام نخست باید تعداد روزهایی که نیروگاه نکا طی سال‌های اخیر مازوت و گاز مصرف کرده را تجمیع کنیم. اگرچه ما داده‌ها را به صورت سالانه از شرکت گاز دریافت می‌کنیم، اما برای تدوین این گزارش باید تعداد همه روزهایی که این نیروگاه در سال‌های گذشته با گاز کار کرد را تجمیع کنیم. این داده‌ها در اداره کل وجود دارد، اما پراکنده است. چون دریافت داده‌ها با هدف تهیه یک گزارش تجمیعی نبود.
وی دومین موضوع مهم و قابل ارائه در این گزارش مورد درخواست رئیس سازمان حفاظت محیط زیست را ارائه داده‌های مربوط به پایین بودن کیفیت مازوت مصرفی در نیروگاه نکا بیان می‌کند و می‌افزاید: ما همواره عنوان کرده‌ایم که مازوت با پایین‌ترین کیفیت را برای مصرف در نیروگاه نکا تحویل می‌دادند. البته شرکت نفت مدعی است که با توجه به پروتکل‌های بین‌المللی مصرف مازوت در کشتیرانی و تولید مازوت مورد نیاز کشتی‌ها، مازوت با یک کیفیت استاندارد در کشور تولید و در همه پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌ها از همان یک نوع مازوت استفاده می‌شود. اما ما این ادعا را تایید نمی‌کنیم و معتقدیم درجه گوگردزدایی مازوت ارائه شده به نیروگاه‌های، اراک شازند یا نیروگاه منتظرقائم بهتر است. بنابراین در مورد کیفیت مازوت مصرفی نیروگاه نکا باید اطلاعات را کامل‌تر کنیم.
این مسئول تعیین میزان آلودگی هوای مازندران بر اثر مازوت‌سوزی نیروگاه نکا و شعاع اثرگذاری آلایندگی این نیروگاه را نیز سومین نکته مهم مد نظر در تهیه گزارش مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست بیان می‌کند و می‌گوید: ما در گذشته داده‌های دقیقی از میزان و شعاع آلایندگی مصرف مازوت در نیروگاه نکا نداشتیم و عمده داده‌ها بر اساس مشاهدات میدانی مانند نشستن دوده روی سطوح و بروز بیماری‌های پوستی و تنفسی بین ساکنان در مناطق اطراف و پراکنده شدن دود ناشی از مازوت‌سوزی در نوار ساحلی استان بود. باید این موارد را با پیگیری از جوامع محلی، دهیاران و تهیه مستندات میدانی قابل ارائه در گزارش گردآوری کنیم.
به گفته کاویان در این بخش از گزارش گردآوری و مستندسازی مطالبه‌های ثبت شده و رسمی جوامع محلی، پیگیری‌های نمایندگان مجلس و گزارش‌های منتشر شده در رسانه‌ها پیرامون مازوت‌سوزی نیروگاه نکا نیز گنجانده می‌شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران با اشاره به راه‌اندازی سه ایستگاه آلایندگی‌سنجی در مازندران طی یک سال اخیر خاطرنشان می‌کند: البته در این زمینه با توجه به راه‌اندازی ایستگاه پیش کیفی هوا در نکا از سال گذشته، می‌توانیم تعداد روزهایی که آلودگی هوا در این منطقه بالا بود را نیز مشخص کنیم و در گزارش قرار دهیم.
وی از تکمیل و پایان یک پروژه پژوهشی و مطالعاتی در این زمینه و قابل ارائه بودن داده‌های آن به عنوان گزارشی علمی و مستند نیز خبر می‌دهد و می‌گوید: سال ۱۴۰۱ طرحی مطالعاتی در این زمینه آغاز شد که پس از ۲ سال به پایان رسیده است. محوریت این طرح مطالعاتی، بررسی اثرات اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا و مشخص کردن دامنه اثر آلودگی هوا با دود ناشی از مصرف این سوخت فسیلی است. این مطالعه به استناد داده‌های میدانی و ماهواره‌ای نتایج خوبی را به دست آورده که در گزارش درخواست شده از سوی رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ارائه می‌شود.
کاویان تصریح می‌کند: ما می‌گوییم وقتی آلودگی اثبات شده و خطرناک است نباید استمرار داشته باشد و بین مازندران و سایر استان‌ها نباید تفاوت قائل شد.
به گفته مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران، کار تهیه و جمع‌بندی این گزارش از امروز آغاز می‌شود و برنامه بر این است که در کمتر از یک ماه بر اساس قالب مورد نظر سازمان حفاظت محیط زیست و کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا تدوین و ارائه شود.
رنج ۱۷ ساله همسایگان نیروگاه
هرچند رئیس جدید سازمان حفاظت محیط زیست بر اساس ساختار اداری خواستار دریافت گزارش از اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران شد، اما آلاینده بودن نیروگاه نکا به دلیل مازوت‌سوزی حتی بدون تهیه و ارائه گزارشی جدید و به استناد داده‌هایی که طی سال‌های اخیر در رسانه‌ها منتشر شده قابل اثبات است.
مازوت‌سوزی نیروگاه نکا دست‌کم برای رسانه‌ها موضوع جدیدی نیست که نیاز به پایش و بررسی جدید داشته باشد و همان‌طور که مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران عنوان کرد، صرفا به گردآوری و تجمیع داده‌های موجود نیاز است تا اعضای کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا را برای ممنوعیت مازوت‌سوزی در این نیروگاه مجاب کند.
مصرف مازوت در این نیروگاه از سال ۱۳۸۶ آغاز شد. زمانی که سرمای شدید و یخبندان وضعیت کل کشور و به ویژه مازندران را بحرانی کرد و کمبود گاز سبب شد که برای برخی واحدهای نیروگاهی از جمله نیروگاه نکا مجوز مصرف مازوت صادر شود. نیروگاهی که بر پایه سوخت گاز طبیعی ساخته شده و مصرف مازوت علاوه بر آسیب به محیط زیست و سلامت همه زیست‌مندان مناطق پیرامونی آن، به تجهیزات این زیرساخت مهم تولید برق هم آسیب وارد می‌کند و هزینه تولید برق را در کشور افزایش می‌دهد.
مازوت‌سوزی قرار بود برای مدتی محدود و فقط در شرایط اضطرار انجام شود. سپس اعلام شد که مازوت‌سوزی در این نیروگاه فقط به ماه‌های سرد سال محدود می‌شود. اما به مرور بر تعداد هفته‌ها و ماه‌هایی که نیروگاه نکا مازوت می‌سوزاند افزوده شد و کار به جایی رسید که دست‌کم ۱۰ ماه از سال دودکش‌های این نیروگاه دود گوگردی ناشی از سوزاندن مازوت خارج می‌کنند. دلیل این استمرار مازوت‌سوزی هم کمبود گاز در کشور عنوان می‌شود. بهانه‌ای که اگر در سه ماه زمستان قابل پذیرش باشد، در سایر ماه‌های سال هیچ توجیهی ندارد.
نکته قابل توجه این‌که قرار بود سال ۱۳۹۶ با بهره‌برداری از خط انتقال گاز دامغان-کیاسر-ساری، گاز مورد نیاز این نیروگاه و سایر واحدهای صنعتی منطقه به طور کامل تامین شود. ۱۰ مرداد ۱۳۹۶ با حضور بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت وقت این خط لوله ۴۲ اینچی به بهره‌برداری رسید. خطی که یکی از مهم‌ترین ماموریت‌های در نظر گرفته شده برای آن هم تأمین گاز نیروگاه نکا بود.
محمد اسماعیل ابراهیم‌زاده مدیرعامل وقت شرکت گاز مازندران در آن روز گفته بود که «با جریان روزانه ۴۰ میلیون متر مکعب گاز در خط لوله ۴۲ اینچ دامغان-کیاسر-ساری، علاوه ایجاد پایداری در شبکه گاز خانگی، ۱۳ میلیون متر مکعب گاز مورد نیاز کارخانه‌های سیمان، صنایع چوب و کاغذ و نیروگاه نکا به عنوان واحدهای صنعتی مهم استان تامین و گاز مورد نیاز برای یک واحد پتروشیمی نیز ذخیره می‌شود. »
پیشینه پیگیری‌های اداری در سطح ملی
اما نه تنها این اتفاق نیفتاد، بلکه مصرف مازوت در نیروگاه نکا بیشتر هم شد. اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران بنا به اظهارات علی‌اکبر یداللهی معاون محیط زیست انسانی این دستگاه، از همان سال طرح حذف مازوت را در قالب کارگروه ماده ۱۴ قانون هوای پاک آغاز کرد.
ادامه اظهارات او که تیر ۱۴۰۱ در گزارشی با عنوان نیروگاه نکا؛ منبع چهارفصل آلایندگی هوا در مازندران روی خروجی ایرنا قرار گرفت هم قابل توجه است: «برای حل معضل حتی در سطح وزارتخانه هم جلسه گذاشتیم. نکته مهم این است که می‌گویند گاز نداریم تا به نیروگاه تزریق کنیم. اما شرکت گاز مازندران هر وقت این نکته مطرح شود که یک واحد صنعتی قرار است در این استان فعال شود و به گاز نیاز دارد اعلام می‌کند که مشکلی برای تأمین گاز وجود ندارد. »
مصادیق متعددی را از اعتراض مسئولان استان به مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا می‌توان در آرشیو رسانه‌ها یافت. برای نمونه عطالله کاویان مدیرکل حفاظت محیط زیست مازندران ۹ دی ۱۴۰۲ در جلسه شورای برنامه‌ریزی مازندران با بیان این‌که کیفیت مازوت مصرفی در نیروگاه نکا بسیار پایین است، گفت: «بر اساس مطالعه ارزیابی مازوت‌سوزی نیروگاه نکا، آلودگی هوا در مناطقی از مرکز و غرب مازندران بسیار جدی و تعداد روزهای پر خطر آلودگی هوای استان در حال افزایش است.»
پیگیری‌های مسئولان اداره کل حفاظت محیط زیست از یک سو و درخواست‌های مکرر و مستمر مردم ساکن شهرها و روستاهای اطراف این نیروگاه از سوی دیگر طی سال‌های اخیر صدای اعتراض به مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا را به اتاق مدیران استانی ملی شرکت گاز، وزارت نفت و سازمان حفاظت محیط زیست رسانده است.
در حالی‌که مصرف مازوت در نیروگاه‌ها باید در شرایط اضطرار و ماه‌های سرد سال انجام شود، مازوت‌سوزی در بهار و تابستان هم بارها صدای اعتراض و گلایه مردم روستاها و شهرهای اطراف نیروگاه نکا را در آورده است. تیر ۱۴۰۱ افزایش آلودگی‌های ناشی از مازوت‌سوزی سبب شد اعضای شورای اسلامی ۱۳ روستای نوذرآباد، تازه‌آبادکلا، دنگسرک، یعقوب‌لنگه، امیرآباد، عسگرآباد، خورشید، حسین‌آباد، مهدی‌آباد، لَلِـه‌مرز، زینوند، نمکچال و زاغمرز که در مجموع نزدیک به ۶۰ هزار نفر جمعیت دارند، با ارائه شکواییه‌ای به دادستان مازندران خواستار رسیدگی به این معضل شوند. رونوشت این شکواییه به نماینده ولی فقیه در مازندران، استاندار، رئیس شورای تأمین استان، مدیرکل اطلاعات مازندران و رئیس دستگاه قضا در مازندران نیز ارائه شد.
مخالفان مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا، همان سال علاوه فعالیت در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای جمع‌آوری امضای مردمی در اعتراض به مازوت‌سوزی نیروگاه نکا، کارزاری اینترنتی را با هشتگ #پایان_مازوت_سوزی_نیروگاه_شهید_سلیمی_نکا راه‌اندازی کردند و با ثبت چهار هزار و ۷۴۸ امضا از مسئولان ارشد کشور اعم از رؤسای ۲ قوه مجریه و قضائیه و وزرای مرتبط خواستند که با توجه به مسکونی بودن منطقه و اهمیت زیست‌محیطی آن و همچنین ویژگی ممتاز کشاورزی این محدوده، سوزاندن مازوت در نیروگاه شهید سلیمی نکا متوقف شود.
برای تشریح ماجرای مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا محتوای زیادی در رسانه‌ها وجود دارد که در هر کدام می‌توان داده‌های گوناگونی پیرامون این موضوع یافت. از مصرف روزانه پنج تا ۶ میلیون لیتر مازوت در نیروگاه و تصاویر آلودگی‌های ناشی از مازوت‌سوزی روی سطوح و گیاهان تا برخی داده‌های علمی و اظهارنظرهای مسئولان که همگی تاییدکننده یک نکته هستند و آن هم اثبات آلودگی شدید ناشی از مازوت‌سوزی در نیروگاه شهید سلیمی نکا است.
با ممنوعیت مازوت‌سوزی در سه نیروگاه اراک، کرج و اصفهان بر اساس مصوبه هیات دولت و مطرح شدن درخواست مازندرانی‌ها برای توقف مازوت‌سوزی در نیروگاه نکا، شاید بتوان امیدوار بود که رئیس مازندرانی سازمان حفاظت محیط زیست این بار به استناد گزارش جامعی که اداره کل حفاظت محیط زیست مازندران مامور به تدوین و تهیه آن شده بتواند در کارگروه ملی کاهش آلودگی هوا مجوز تامین گاز این نیروگاه و ممنوعیت سوزاندن مازوت را دست‌کم در سه فصل از سال بگیرد.