گروه جامعه ایرنا - هر چند مدت ۱۰۰ روز برای ارزیابی عملکرد فرصت کوتاهی است و بیشتر وزارتخانه‌ها در این مدت مشغول چینش تیم مدیریتی خود بوده‌اند اما در همین زمان کوتاه رویکرد دولت چهاردهم برای افکار عمومی مشخص شده‌است و اغلب وزارتخانه ها ریل گذاری و اولویت‌های اصلی خود را برای چهار سال آینده انجام داده‌اند.
در میان دستگاههای اجرایی، وزارت بهداشت از شرایط خاص‌تری نسبت به بقیه برخوردار است؛ این بار یک پزشک ریاست قوه مجریه را در دست گرفته و معاون اجرایی او نیز خود از متخصصان حوزه سلامت است؛ با این رویکرد فعالان نظام سلامت و مردم انتظاری شبیه معجزه از دولت چهاردهم دارند و می خواهد بخش اعظمی از مشکلاتی که اکنون بخش بهداشت و سلامت کشور با آن درگیر است، تا چهارسال آینده حل شده یا به حداقل رسیده باشد.
البته مسعود پزشکیان رئیس جمهور نیز در این ایام نشان داده که خواسته‌های مردم و اقشار مختلف بیش از هر چیز برایش و دولتش اهمیت دارد و این موضوع را بارها در سخنرانی های خود چه در ایام تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری و چه پس از آغاز دوره ریاست جمهوری در سخن و عمل نشان داده است.
باید گفت آغاز این دولت با نمایان شدن مشکلات انباشت شده نظام سلامت همچون معوقات پرستاران، دستمزد پایین دستیاران پزشکی و مطالبات صنعت دارو شروع شد و دولت سعی کرد به سرعت این مشکلات را مدیریت و مرتفع نماید.
پزشکیان که اجرای سیاست‌های کلان حوزه سلامت و برنامه هفتم پیشرفت را رویکرد اصلی دولت خود می‌داند، در حوزه پزشکی و درمان نیز قصد دارد تا کارهای ناتمام را به سامان برساند که «طرح پزشکی خانواده» یکی از این موارد است؛ طرحی که اجرای آن موافقان و مخالفان خاص خود را دارد.
برای بررسی موضوع طرح پزشکی خانواده به سراغ باقر لاریجانی رئیس پژوهشگاه علوم غدد و متابولیسم دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم که در دو دهه گذشته نقشی کلیدی در تدوین اسناد ملی بالادستی همچون نقشه جامع علمی کشور و نقشه سلامت ملی ایفا کرده است؛ در این مصاحبه با وی درباره اهمیت روی کار آمدن یک پزشک به عنوان رئیس جمهور، نظام تعرفه‌گذاری و اجرای طرح پزشکی خانواده گفت و گو کردیم.
وی که از موافقان اجرای این طرح است، اعتقاد دارد اگر این طرح به درستی اجرا شود می‌تواند با ایجاد رابطه طولانی‌مدت بین پزشک خانواده و بیمار، اعتماد متقابل را افزایش دهد و بیماران را از خدمات بهداشتی و درمانی با کیفیت‌تری بهره‌مند کند.
مشروح این گفت‌وگو به شرح زیر است:
شرایط ویژه‌ای برای قشر پزشک در دولت چهاردهم بوجود آمده و آن اینکه رئیس جمهور یک پزشک است؛ به عنوان یک هم صنف با رئیس جمهور فکر می‌کنید ایشان چقدر بتواند چالش‌های نظام سلامت را مدیریت و حل کند؟
این موضوع که یک پزشک سکان هدایت کشور را برعهده دارد، در دنیا بی‌سابقه نیست. اما در شرایط خاص ایران و با توجه به چالش‌های متعدد نظام سلامت، این موضوع می‌تواند فرصت‌های متعددی را به همراه داشته باشد. یک پزشک به طور طبیعی درک عمیقی از مسائل فنی و علمی حوزه سلامت دارد. این امر می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های بهتر در حوزه سیاست‌گذاری سلامت منجر شود. ضمن اینکه ایشان می‌توانند ارتباط بهتری با جامعه پزشکی برقرار کرده و از نظرات و پیشنهادات آن‌ها استفاده کنند. ایشان استاد دانشگاه و در گذشته رئیس یکی از بزرگترین و قدیمی‌ترین دانشگاه‌های کشور بودند؛ لذا تجربه و شناخت بالایی از نظام سلامت و حوزه‌های دیگر دارند.
یک پزشک به طور طبیعی درک عمیقی از مسائل فنی و علمی حوزه سلامت دارد. این امر ( روی کار آمدن یک پزشک به عنوان رییس جمهور) می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های بهتر در حوزه سیاست‌گذاری سلامت منجر شود
آقای پزشکیان بر اجرای قانون برنامه هفتم تاکید دارد؛ مهمترین بخش در فصل سلامت و بهداشت این قانون، اجرای طرح پزشکی خانواده و نظام ارجاع است. نظر شما در خصوص این طرح چیست؟
طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع یکی از طرح‌های مهمی است که با هدف بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی، ارتقای کیفیت خدمات و کاهش هزینه‌های درمانی در بسیاری از کشورها اجرا می‌شود. ایران نیز از جمله کشورهایی است که این طرح را در دستور کار خود قرار داده است.
نکته اینجاست که با شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و ارائه مراقبت‌های پیشگیرانه، می‌توان به طور قابل توجهی از بروز بیماری‌های مزمن و پیچیده پیشگیری کرد. من معتقدم با جلوگیری از مراجعه‌های غیر ضروری به متخصصین و بیمارستان‌ها و مدیریت بهتر بیماری‌های مزمن، می‌توان هزینه‌های درمانی را کاهش داد.
همچنین با ایجاد رابطه طولانی‌مدت بین پزشک خانواده و بیمار، اعتماد متقابل افزایش یافته و بیماران از خدمات بهداشتی و درمانی با کیفیت‌تری بهره‌مند می‌شوند. ضمناً با تمرکز بر مراقبت‌های اولیه و پیشگیری، کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی ارتقا پیدا می‌کند. ضمن اینکه با ایجاد شبکه‌های مراقبت‌های اولیه، دسترسی به خدمات بهداشتی و درمانی در مناطق محروم و روستایی بهبود می‌یابد.
باید با حوصله این زمان گذار را طی کنیم؛ این کار احتیاج به فرهنگ‌سازی عمیقی دارد. همچنین باید از ابزارهای جدید مانند فضای مجازی و روش‌های مختلف جدید مانند هوش مصنوعی(AI) و غیره به خوبی استفاده کرد تا ضمن رعایت عدالت، دسترسی همه کشور را به این خدمات ارتقاء داد. در دنیا با مدل‌های مختلف با این موضوع برخورد کرده‌اند که از روش‌ها، محاسن و معایب آن‌ها می‌توان درس گرفت.
سالهاست که در کشور، طرح پزشک خانواده ناقص اجرا شده است. برخی این طرح را ناجی نظام سلامت در کشور می‌دانند و برخی نیز می‌گویند که فقط به نفع پزشکان است. آیا این ایده درست است؟
اینکه طرح پزشک خانواده فقط به نفع پزشکان است، یک دیدگاه کلیشه‌ای و ساده‌انگارانه است. این طرح پتانسیل بالایی برای بهبود نظام سلامت دارد، اما موفقیت آن به عوامل مختلفی از جمله طراحی دقیق طرح، آموزش نیروی انسانی، تامین منابع مالی کافی و مشارکت همه ذینفعان بستگی دارد.
طرح پزشک خانواده در ایران به صورت کامل و یکپارچه اجرا نشده و در برخی مناطق با مشکلات اجرایی مواجه شده است. تامین منابع مالی کافی برای اجرای این طرح همواره یکی از چالش‌های اصلی بوده است. هنوز بسیاری از مردم از مزایای این طرح آگاه نیستند و باید مدلی منطقی برای حرکت وسیع به طرف آن در نظر گرفت.
اینکه طرح پزشک خانواده فقط به نفع پزشکان است، یک دیدگاه کلیشه‌ای و ساده‌انگارانه است
به نظر شما مهمترین مشکل پیش روی وزارت بهداشت دولت چهاردهم چیست؟
وزارت بهداشت در دولت چهاردهم با چالش‌های پیچیده‌ای روبرو است که حل آن‌ها نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و همکاری همه جانبه است. باید قبول کنیم که تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی باعث افزایش هزینه‌های تجهیزات پزشکی، دارو و خدمات درمانی شده و دسترسی مردم به خدمات بهداشتی را بعضا با مشکل مواجه کرده است.
بسیاری از مردم توانایی پرداخت هزینه‌های درمانی را ندارند و این موضوع باعث افزایش بدهی‌های بیمارستانی و نارضایتی عمومی می‌شود. محدودیت‌های بودجه‌ای دولت باعث شده است که بسیاری از طرح‌های توسعه‌ای در حوزه سلامت به تعویق بیفتد.
در حوزه نیروی انسانی هم بسیاری از پزشکان و پرستاران با شرایط کاری و اقتصادی نامناسبی روبرو هستند. نیروی انسانی متخصص اغلب در مراکز بزرگ شهری متمرکز شده‌اند و مناطق محروم از این نظر با کمبود مواجه هستند.
در حوزه دارو و تجهیزات پزشکی نیز تحریم‌های اقتصادی و دلایل مختلف دیگر باعث شده است که تامین برخی داروها و تجهیزات پزشکی با مشکل مواجه شود. نکته دیگری که می‌خواهم تاکید کنم این است که در حوزه پیشگیری و ارتقای سطح سلامت جامعه نیز احتیاج به مدل‌هایی براساس شرایط امروز داریم. ما باید در پیشگیری اولیه و ثانویه تلاش‌های منظمی انجام دهیم. امروز با پیشرفت در پزشکی شناخت ریسک‌های بیماران مختلف بیشتر و پیچیده‌تر شده است.
روش درمانی نوین در کنار درمان مشخص، راه را برای کاهش عوارض و کنترل بهتر سوق داده است و ما باید به طور وسیع در این زمینه با توجه به پیشرفت‌های جهانی و نیاز کشورمان برنامه‌ریزی داشته باشیم.
همه پزشکان از نظام تعرفه‌گذاری ناراضی هستند؛ از سوی دیگر مردم هم از افزایش تعرفه ها آن هم در شرایط تورمی گلایه دارند؛ مشکل را چطور باید حل کرد که دو طرف هم آسیب نبینند؟
ارایه خدمات پیشگیری، درمان و توانبخشی برای جامعه نیازمند، با تحقق نظام بیمه‌ای مطمئن میسر خواهد بود
نارضایتی پزشکان از نظام تعرفه‌گذاری و گلایه مردم از افزایش تعرفه‌ها، موضوع جدیدی در نظام سلامت ایران نیست. حل این معضل نیاز به یک رویکرد جامع و چندجانبه دارد که منافع همه طرف‌ها را در نظر بگیرد. ما باید مطمئن از خدمات پیشگیری، درمان و توانبخشی برای جامعه نیازمند باشیم و این کار با تحقق نظام بیمه‌ای مطمئن میسر خواهد بود.
نظام ارجاع حمایت شده از طریق بیمه‌ها و محدودیت کمتر ارائه خدمات به اشکال دیگر یکی از تنظیم‌کننده‌های نظام سلامت کشورمان می‌تواند باشد. ضمناً یک تعریف دقیق و شفاف از هر خدمت پزشکی امکان محاسبه دقیق هزینه‌ها را فراهم می‌نماید. نقش سازمان‌های بیمه نیز در این میان کلیدی است. نباید از نظارت بر کیفیت خدمات نیز غافل بود.
پرداخت حقوق عادلانه به کادر سلامت می‌تواند به انگیزه آن‌ها برای ارائه خدمات با کیفیت‌تر کمک کند. ما در این بخش هم محتاج نگاه تحولی و ارتقایی هستیم. درگیر کردن خیریه‌ها در خدمات جدید و گرانقیمت، کاری است که در دنیا و ایران سابقه فراوانی دارد.
ممنون از وقتی که در اختیار ایرنا قرار دادید.