حمیدرضا میرزاده روز چهارشنبه در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه محیط زیست ایرنا افزود: تغییر اقلیم یکی از موضوعاتی است که در دنیا زیاد روی آن بحث شده است، ۹۷ درصد دانشمندان کشورها پذیرفته‌اند که تغییر اقلیم یا همان گرم شدن زمین به علت فعالیت های انسانی و به صورت مشخص افزایش انتشار گازهای گلخانه ای است، سه درصد هم این موضوع را نپذیرفته‌اند؛ به هر حال دنیا به سمت کاهش انتشار گازهای گلخانه ای با کم کردن سوخت های فسیلی و یا حذف آنها پیش می رود.
وی اظهار داشت: بررسی‌ها و آمارها نشان می‌دهد که یک سری کشورها نقش زیادی در انتشار گازهای گلخانه ای دارند از طرف دیگر کشورهایی هم هستند که آسیب‌های زیادی از تغییر اقلیم می‌بینند به ویژه کشورهای خشکی مانند ایران که ۱۰ درصد نوسان در بارش سالانه تاثیرات زیادی بر اقلیم و به دنبال آن اقتصاد و سلامت جامعه بر جای می گذارد.
این فعال محیط زیست ادامه داد: مساله این است که ایران خودش یکی از کشورهای منتشر کننده گازهای گلخانه ای است، از طرف دیگر کشوری هستیم که بیشترین آسیب را از تغییر اقلیم دیده ایم اما متاسفانه رویکردمان معمولا رویکرد انکاری بوده، حداقل در ۲ دهه اخیر درباره موضوع تغییر اقلیم همیشه با انکار مواجه بودیم، اینکه نخواهیم تغییر اقلیم را به علت مسائل اقتصادی قبول کنیم و از طرف دیگر نخواهیم در نشست ها و تصمیمات بین المللی شرکت کنیم، رویکردی انکاری است که بسیار به کشور آسیب زده است.
وی گفت: نمونه بارز آن توافق پاریس است، در سال های گذشته گفتیم به علت اینکه هدف توافق پاریس ممانعت از فروش نفت و گاز است پس آن را امضا نکنیم، بله هدف این توافق کاهش انتشار گازهای گلخانه ای است و مهمترین منشا آن هم سوخت های فسیلی است، پس حرف درستی است که بگوییم رفتن به سمت مفاد توافق پاریس می تواند بر اقتصاد کشوری مانند ایران که مبتنی بر صادرات سوخت های فسیلی است تاثیر بگذارد اما آیا رویکرد ما باید انکار و ترک میز مذاکره باشد؟ قطعا خیر، این رویکرد اشتباهی است که در این سالها کشور را در بخش های زیادی از جمله محیط زیست متضرر کرده است.
میرزاده تاکید کرد: همانطور که از یک طرف جزو کشورهای اول در انتشار گازهای گلخانه ای و از طرف دیگر صادرکننده نفت و گاز هستیم، اما پتانسیل زیادی در زمینه انرژی های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، زمین گرمایی و بادی داریم که می توانیم با حضور در مجامع بین المللی از فرصت ها و تسهیلات بین المللی برای سرمایه گذاری در این زمینه بهره‌مند شویم.
مدام بر طبل انکار و ترک میز مذاکره نکوبیم
وی تصریح کرد: اما تمام این سالها مدام بر طبل انکار و ترک میز کوبیدیم و کشورهای دیگر که یا رقبا و یا مشتریان نفت ما بودند مسیر خودشان را رفتند بدون اینکه ما در تصمیم گیری های آنها دخیل باشیم، شاید بر اساس توافق پاریس، اقتصاد مبتنی بر نفت و گاز ما آسیب ببیند اما از طرف دیگر در همین توافق برای کشورها پیش بینی شده از تسهیلات صندوق های مختلف از جمله صندوق توسعه پاک، صندوق هایی که با هدف تغییر رویکرد کشورها نسبت به انرژی تشکیل شده اند، صندوق جبران آسیب های ناشی از تغییر اقلیم بهره مند شوند، اما ما حتی فرصت استفاده از این صندوق ها را هم از دست دادیم.
کارشناس محیط زیست درباره نقش تحریم در این روند گفت: باید بگوییم اینجا مساله فقط تحریم نیست، ممکن است تحریم ها یک سری فرصت ها را از ما بگیرند اما موضوع این است که ما اصلا پای میز مذاکرات حضور نیافتیم تا به ما بگویند به علت تحریم نمی توانید از تسهیلات این صندوق ها استفاده کنید، موضوع این است که ما در نشست های مختلف بین المللی که درباره این موضوعات بحث می شد یا موضع منفعلانه یا موضع ترس داشتیم.
وی اظهار داشت: یک مساله نشناختن سازو کارهای توافق پاریس است، این توافق، معاهده الزام آوری نیست چون کنوانسیون، سند یا قطعنامه نیست، توافقی بر پایه همکاری کشورهاست، مثلا به عنوان کشوری که منتشر کننده گازهای گلخانه ای هستید با درآمد ناخالص کم، پیشنهادات را ارائه می دهید و می گویید که این مکان ها چشمه انتشار وجود دارد و دراین بازه زمانی و با این اقدامات می خواهید چشمه های انتشار را کم و میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهید، از طرف دیگر در همین صندوق ها کشورهایی که بیشتر ثروت جهانی در اختیار آنهاست هم چون میزان انتشار گازهای گلخانه ای آنها بالا است متعهد به این هستند که منابع مالی را برای کاهش انتشار فراهم کنند و همکاری اقتصادی داشته باشند.
این فعال محیط زیست گفت: در این نشست ها که برنامه عمل کشورها مطرح می شود، می توانند همکاری هایی را ذیل توافق پاریس شکل دهند، خیلی از همکاری ها با بخش خصوصی مانند اتاق بازرگانی و صنایع است که می توانند بدون دخالت دولت میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهند، حالا اینکه آیا تحریم ها می تواند روی این برنامه های عمل تاثیر بگذارد یا نه، بحثی است که ما هنوز وارد آن مرحله نشده ایم که ببینم آیا تحریم روی توافق پاریس تاثیر می گذارد یا نه، داریم با پیش داوری یک سری مسائل را مطرح می کنیم.
وی تاکید کرد: اتفاقی که در کشور ما افتاده در حوزه دیپلماسی محیط زیست است، اینکه ما میزها و صندلی های تخصصی را در اجلاس های بین المللی مدام خالی گذاشته ایم یا منفعل عمل کرده ایم و یک سری مسائل کشور را به اختلافات سیاسی با کشورهای دیگر گره زده ایم ، این روند به محیط زیست کشور آسیب زده است، کشورها برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و حتی اثرات آن، از فناوری های روز دنیا استفاده می کنند اما کشور ما از این فرصت بی بهره است، در مجموع در زمینه فعالیت های محیط زیستی در بعد بین المللی چندان قوی عمل نکرده ایم.
علاوه بر بخش بین‌المللی در بعد داخلی هم ضعیف عمل کردیم
میرزاده گفت: البته نه تنها در بعد بین المللی موفق عمل نکردیم بلکه در بخش ملی هم چندان قوی عمل نکردیم، به عنوان مثال تمام کشورهایی که عضو کنوانسیون تغییر اقلیم هستند باید سالانه گزارش ملی خود در زمینه انتشار گازهای گلخانه ای را منتشر کنند، متاسفانه ایران از زمان پیوستن به این کنوانسیون تاکنون فقط ۲ گزارش منتشر کرده است یعنی ۱۱ گزارش عقب هستیم، این گزارش ها چشمه های انتشار گازهای گلخانه ای، میزان انتشار آن از نفت، گاز، ذغال سنگ و آسیب هایی که وارد می کند را مشخص می کند، از طرف دیگر یک سری اقداماتی که موجب کاهش انتشار گازهای گلخانه ای خواهد شد در این گزارش آورده می شود.
وی افزود: یکی از راهکارها که معمولا در این گزارش بررسی می شود چاهک های ترسیب کربن است، مثلا چه میزان درختکاری انجام شده و این وسعت تا چه اندازه در ترسیب کربن تاثیر داشته و چه میزان انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش داده است، یا تاثیر سایر سرمایه گذاری هایی که در جاهای دیگر انجام می شود، تمام اینها محاسبه می شود و بر اساس آن تصمیم گیری می شود، این طور است که کشوری مانند آلمان با اینکه برای جبران ناترازی سوخت و انرژی ذغال سنگ می سوزاند اما هوای آلوده ندارد، چون علاوه بر استفاده از فیلتراسیون در صنایع، چاهک های ترسیب کربن فعالی دارد، برای همین است که میزان انتشار کشوری مانند آلمان دردسرساز نیست در حالی که حتی نیروگاه های هسته ای خود را نیز تعطیل کرده و تمام ناترازی و کمبود برق را از طریق ذغال سنگ تامین می کند اما باز هم می بینیم که سیاهه انتشار آن اعداد پایینی را نشان می دهد چون فعالیت ترسیب کربن آن زیاد است، اما کشور ما تاکنون فقط ۲ گزارش را تهیه کرده است.
وی تاکید کرد: موضوع ما این است که نه فقط در حوزه دیپلماسی محیط زیستی مخصوصا در حوزه تغییر اقلیم ضعیف عمل کردیم بلکه در حوزه داخلی هم چندان موفق نبودیم یعنی حتی در نوشتن گزارش های انتشار گازهای گلخانه ای که حداقل باید برای خودمان تهیه می کردیم تا وضعیت کشور را بدانیم هم درست عمل نکردیم.
میرزاده اظهار داشت: رهبر معظم انقلاب در نیمه اول دهه ۸۰ سند "بهره وری انرژی" را ابلاغ کردند، در این سند به صراحت ذکر کردند که کشور باید از محل بهره وری، کاهش مصرف انرژی و تغییر سیکل های استفاده از انرژی در صنایع گرمایشی و خانگی، ۵۰ درصد شدت انرژی را کاهش دهد، این در حالیست که شدت انرژی در کشور بسیار بالاست، سوال این است آیا در این مدت شدت مصرف انرژی کاهش یافته است؟ در حالیکه رهبر انقلاب حدود ۱۵ سال پیش این سند را ابلاغ کردند، بنابراین ما نه تنها در حوزه دیپلماسی محیط زیست بلکه در حوزه داخلی هم چندان موفق عمل نکردیم، حالا بیاییم تغییر اقلیم را انکار کنیم اما می دانیم که شدت انرژی در کشور بالاست این مساله ای نیست که بخواهیم بگوییم غربی ها دارند به ما دیکته می کنند.
وی تصریح کرد: به نظر می رسد در حوزه انرژی با یک بی مبالاتی انباشته مواجه هستیم، اکنون به جایی رسیدیم که با ناترازی روبرو شدیم و باید به مردم بگوییم یا سلامتی یا چراغ خاموش، غیر این دو راه دیگری نداریم، در حالیکه اگر همان سال به ابلاغ رهبری توجه شده بود و روی آن کار می شد، امروز وضعیت بهتری داشتیم، همین تغییر سیکل پالایشگاه ها، نیروگاه ها، پتروشیمی ها و حذف فلرها که در این سند آمده به تنهایی می توانست تا ۳۴ درصد انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهد همین کار را هم نکردیم.
کارشناس محیط زیست به نقش امضای توافق پاریس در کاهش انتشار گازهای گلخانه ای در کشور اشاره کرد و گفت: در توافق پاریس پذیرفته بودیم که داوطلبانه چهار درصد و در صورت رفع یک سری تحریم ها ۸ درصد انتشار گازهای گلخانه ای را کاهش دهیم یعنی در مجموع ۱۲ درصد کاهش داشته باشیم این در حالیست که با اجرای سند بهره وری انرژی ابلاغیه رهبری می توانستیم تا ۳۴ درصد انتشار را کاهش دهیم، این عدد کمی نیست و می توانست جایگاه ایران را هم در دیپلماسی محیط زیست و هم سایر عرصه های محیط زیستی ارتقا دهد.
وی اظهار داشت: همانطور که درباره کنوانسیون مربوط به حفظ لایه ازن موفق به حذف گازهای مخرب شدیم و به الگو کشورهای دیگر در دنیا تبدیل شدیم، می توانستیم در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانه ای هم موفق عمل کنیم اما چرا نتوانستیم موفق باشیم؟ متاسفانه یک سری کج فهمی ها و گاهی برخورد سیاسی باعث می شود به جایی برسیم که هم در داخل کشور دچار ناترازی مصرف انرژی شویم و هم در دنیا جزو ۱۰ کشور اول منتشر کننده گازهای گلخانه ای شناخته شویم در حالیکه باید به مسائل واقع بینانه نگاه کنیم.