به گزارش خبرنگار ایرنا، ۲۳ تیر سال ۱۴۰۰ کلنگش به زمین خورد و عملیات اجرایی طرح انتقال آب از سد آزاد به مناطق شرقی استان آغاز شد.
سد آزاد که در ۴۰ کیلومتری جاده سنندج- مریوان روی رودخانه آزاد واقع شده، امکان ذخیره‌سازی ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب را دارد و در گام اول کام مردم سنندج را از آب گوارایش شیرین کرد.
سد آزاد بعد از پایان ماموریتش در سنندج، روانه شرق کردستان شد، اولین مقصدش سد قوچم است.
سد قوچم در کنار روستایی به همین نام و در ۱۸ کیلومتری شمال غربی شهر دهگلان بر روی رودخانه چم میرکی از سرشاخه‌های رودخانه تالوار قرار دارد.
سدی از نوع سنگریزه‌ای با هسته رسی که این روزها سخت در تلاش و تکاپو است تا آبی را که از سد آزاد گرفته به خانه‌های مردم دهگلان برساند.
تأمین آب تا ۲۳ سال آینده
قروه و دهگلان انبار کشاورزی کردستان است، این دشت‌ها که دست بر قضا، از دشتهای ممنوعه کردستان هستند، بخش عمده‌ای از تولید سالانه گندم استان را بر عهده دارند و این در حالی است که سال به سال، سطح آب‌های زیرزمینی آن افت پیدا می‌کند.
این کمبود به بخش کشاورزی و صنعتی محدود نشده و آب آشامیدنی مردم نیز در محدوده خطر کاهش و کمبود قرار دارد و حالا قرار است آب آشامیدنی مردم این ۲ شهرستان تا ۲۳ سال آینده تأمین شود.
سامانه انتقال آب از سد آزاد با هدف اصلی تأمین نیاز آبی کشاورزی در دشت قروه- دهگلان دنبال می‌شود و در این راستا بهره‌برداری از سد قوچم واقع در انتهای مسیر سامانه انتقال، با هدف همسان‌سازی توزیع آب انتقالی با توزیع نیاز آبی در دشت مدنظر قرار دارد.
سامانه انتقال آب از سد آزاد با هدف اصلی تأمین نیاز آبی کشاورزی در دشت قروه- دهگلان دنبال می‌شود و در این راستا بهره‌برداری از سد قوچم واقع در انتهای مسیر سامانه انتقال، با هدف همسان‌سازی توزیع آب انتقالی با توزیع نیاز آبی در دشت مدنظر قرار دارد.
تأمین نیاز آبی شرب، صنعت و کشاورزی در حوضه قشلاق، رفع مشکلات حاد کاهش تراز آب زیرزمینی، امکان رفع تهدیدات کیفی منابع آب زیرزمینی، رفع تهدیدات نشست سطح زمین، ممانعت از تخریب محیط زیست، ممانعت از شور شدن آب‌های زیر زمینی و کاهش حاصلخیزی دشت، نیاز مبرم منطقه به توسعه اجتماعی و اشتغال‌زایی، جلوگیری از افت روزافزون شاخص تولید سرانه استان و جلوگیری از تعطیلی صنایع موجود در بخش شرقی، اهداف دیگری است که در قالب این طرح دنبال می‌شود.
اما طرحی که قرار بود مهر امسال، کام ساکنان شرقی استان را شیرین کند، به بی اعتباری خورده است.
آب فراوانی که در کردستان مدیریت نمی‌شود
با نماینده مردم قروه و دهگلان که صحبت کردم، زبان نقد به نبود مدیریت آب در دست مسئولان استان باز کرد.
محمدرسول شیخی‌زاده اظهار کرد: مشکل اساسی در بحث آب در استان کردستان این است که تصمیم گیری و مدیریت آب در دست مسئولان استانی نیست و ما باید یکی از مطالباتمان از وزارت نیرو و مسئولان کشوری این باشد که مدیریت آب استان به صورت ۱۰۰ درصدی به استان واگذار شود.
وی ادامه داد: با وجود اینکه یکی از استانهای پرآب کشور با سدهای غنی هستیم اما تنش آبی در خیلی از شهرستان‌ها به ویژه در شهرستان‌های قروه و دهگلان از جمله در بحث آب شرب مشکل ساز است تا جایی که حتی در سطح خود شهر دهگلان تابستان سختی برای خانواده‌ها داشتیم و در قروه هم به صورت مکرر شاهد قطعی‌های آب بودیم.
با وجود اینکه یکی از استانهای پرآب کشور با سدهای غنی هستیم اما تنش آبی در خیلی از شهرستان‌ها به ویژه در شهرستان‌های قروه و دهگلان از جمله در بحث آب شرب مشکل ساز است تا جایی که حتی در سطح خود شهر دهگلان تابستان سختی برای خانواده‌ها داشتیم و در قروه هم به صورت مکرر شاهد قطعی‌های آب بودیم.
نماینده مردم قروه و دهگلان در مجلس شورای اسلامی گفت: روستاهای فراوانی داریم که آب شرب ندارند و یا اگر دارند، یکی ۲ ساعت در طول روز است.
شیخی‌زاده در ادامه به مشکلات سامانه انتقال آب پرداخت و افزود: مشکل عمده ما بحث اعتبار است و قرار بود پروژه سد قوچم تا منطقه چاردولی قروه برسد که هنوز به شهر قروه هم نرسیده است.
این نماینده مجلس ابراز امیدواری کرد وزیر نیرو که به مسائل و مشکلات آب این منطقه کاملاً آگاهی دارد در اولین فرصت از کانال‌های مختلفی که می‌تواند این اعتبارات را تامین و بحث حیاتی منطقه به سرانجام برسد.
وی با بیان اینکه پیمانکار طرح در حال حاضر کار را به خاطر طلبی که از دولت دارد تعطیل کرده است، ادامه داد: طلب این پیمانکار بیش از ۵۰۰ میلیارد تومان است.
شیخی‌زاده اضافه کرد: امیدوارم قول‌هایی که در گذشته در راستای تامین اعتبار شده است با تغییر دولت به فراموشی سپرده نشود و هم ما نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی و مسئولان دولتی باید پیگیر باشیم تا این پروژه هر چند با تاخیر به بهره‌برداری برسد.
وی یادآور شد: اکنون، بهترین زمان برای دنبال کردن بحث اعتبارات است؛ به ویژه هفته جاری که بودجه در مجلس نهایی می‌شود و به نظر می‌رسد که فرصت مناسبی است تا بتوانیم قدم‌های اساسی را در راستای تامین اعتبار این پروژه برداریم.
انبار کشاورزی کردستان در معرض نابودی
بالاتر گفته شد که قروه و دهگلان، انبار کشاورزی کردستان است، انباری که شیخی‌زاده می‌گوید اگر فکر اساسی برای آن نشود، نابود خواهد شد.
نماینده مردم قروه و دهگلان در مجلس شورای اسلامی عقیده دارد، استان کردستان سهمی از صنعت ندارد و مصرف آب بخش صنعت در این استان بسیار ناچیز است که نمی‌شود اصلاً از آن صحبت کرد و عمده مشکل استان در شهرستان‌های قروه و دهگلان در حوزه مصرف آب کشاورزی است که در صورت نداشتن فکر اساسی کشاورزی استان در آینده کاملاً از بین خواهد رفت.
شیخی‌زاده تاکید دارد: برای توسعه صنعت نیز باید تلاش کرد اما واقعیت تلخ الان ما ضعف بخش صنعت است و فعلا باید در برنامه‌ریزی‌ها، بخش کشاورزی قروه و دهگلان به صورت ویژه دیده شود؛ چرا که تولید ۴۰ درصد از محصولات کشاورزی استان در این ۲ شهرستان انجام می‌شود.
همیشه پای یک معارض در میان است
قرار بود شهریور ۱۴۰۳ به بهره‌برداری برسد که مسائل فنی این پروژه شامل پیاده‌سازی مسیر، کانال کشی، حفر کانال، لوله گذاری و ایستگاه پمپاژ به اتمام رسیده است.
در زمان مقرر می‌شد آب را به شهر دهگلان رساند اما چند مسئله حقوقی در ارتباط با تعارض منافع و معارضینی که در مسیر کمربندی غربی شهر دهگلان وجود داشت، مانع از رسیدن آب به تصفیه خانه دهگلان شد؛ اینها را معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان گفت.
کیومرث حبیبی افزود: در ۲ ماه اخیر ۲ مشکل فنی فیلترهای شنی و مشکل معارضین باعث شد تا با حدود ۲ ماه تاخیر این پروژه آماده بهره‌برداری شود که بابت تاخیر در اجرای پروژه از مردم عذر می‌خواهیم اما این به واسطه کم کاری مسئولین و مدیران اجرایی نبود.
در ۲ ماه اخیر ۲ مشکل فنی فیلترهای شنی و مشکل معارضین باعث شد تا با حدود ۲ ماه تاخیر این پروژه آماده بهره‌برداری شود که بابت تاخیر در اجرای پروژه از مردم عذر می‌خواهیم اما این به واسطه کم کاری مسئولین و مدیران اجرایی نبود.
اتمام طرح تا چند روز آینده؛ طلب پیمانکار پابرجا
وی ادامه داد: آب با لوله ۲۷ کیلومتری از سد قوچم به تصفیه خانه دهگلان رسیده و فیلترهای شنی آن نصب شده است و آب برای تصفیه به مراکز آزمایشگاهی فرستاده شده تا کنترل کیفی فرستاده شده و در صورت تایید نهایی تا چند روز آینده وارد مخازن آب شهر دهگلان شده و به شبکه آبرسانی می‌پیوندد.
به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان، منبع اصلی تامین آب دهگلان قروه و دزج که از طریق این پروژه تعریف شده، سد آزاد است.
حبیبی گفت: پروژه انتقال آب از سد آزاد تا سد قوچم ۸۴ کیلومتر است که فاز اول آن تا شهر دهگلان به اتمام رسیده و هزار و ۲۶۰ میلیارد تومان تاکنون هزینه شده که ۷۲۰ میلیارد آن پرداخت شده و ۵۴۰ میلیارد تومان طلب پیمانکار پروژه باقی است.
وی با بیان اینکه نمایندگان استان می‌توانند در تامین اعتبار کمک شایانی داشته باشند، اضافه کرد: از لحاظ فنی، طول مسیری که این آب طی می‌کند، از مسیر سد قوچم تا شهر دهگلان ۲۷.۹ کیلومتر است که تمام اقدامات آن انجام شده است.
آبی که قرار است به قروه برسد باید از شهر دهگلان تا شهر قروه هم چیزی حدود ۶۰ کیلومتر مسیر انتقال را پشت سر بگذارد و بعد از طی آن قرار است به شهر دزج برسد.
غرب پر آب، شرق حاصلخیز
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان با بیان اینکه در غرب استان با میانگین حدود ۸۰۰ میلیمتر بارندگی کمترین زمین کشاورزی را داریم، گفت: از آن سو در شرق استان با ۲۰۰ میلیمتر بارندگی بیشترین زمین‌های کشاورزی موجود است.
حبیبی اظهار کرد: در سه دهه اخیر معادل ۱۰۵ میلیارد متر مکعب آب از آبخوان‌های دشتهای قروه دهگلان و چاردولی استخراج و در حوزه کشاورزی، شرب و صنعت استفاده شده است.
در سه دهه اخیر معادل ۱۰۵ میلیارد متر مکعب آب از آبخوان‌های دشتهای قروه دهگلان و چاردولی استخراج و در حوزه کشاورزی، شرب و صنعت استفاده شده است.
وی ادامه داد: به عبارت دیگر زیر این حوضه‌ها کاملاً خالی است و می‌طلبد فشار بر روی این آبخوان‌ها کاهش یافته و با تزریق از طریق آبخوانداری و آبخیزداری مصارف شرب و صنعتی منطقه را تامین کنیم.
حبیبی یادآور شد: آبی که از طریق این پروژه منتقل خواهد شد، باعث می‌شود تا هر سه شهر(قروه، دهگلان و دزج) از ۳۳ میلیون متر مکعب آب بهره‌مند شوند که ۷۵ درصد آن برای مسائل آب شرب خواهد بود، یک درصد برای کشاورزی و مابقی آن برای حوزه صنعت اختصاص خواهد یافت.
انتقال آب از ژاوه برای کشاورزی در شرق
"برای حوزه کشاورزی انتقال آب از سد ژاوه نیز در نظر گرفته شده است که از نمایندگان مردم در مجلس شورای اسلامی انتظار داریم تا کمک کنند که کشاورزی استان هم بتوانند از این طرح در منطقه شرق استان بهره‌مند شود".
حبیبی با بیان این مطلب درباره مزایای این طرح‌ها اظهار کرد: اهمیت کشاورزی در شرق استان بسیار ویژه است و اگر این طرح به سرانجام برسد با کاهش فشار بر چاه‌های کشاورزی، زنجیره تولید و صنعت در شرق استان تقویت می‌شود.
وی گفت: صنایع نوپای فولاد در شهرستان قروه در دست اجراست که نیازمند به آب و منابع آبی است و سعی می‌کنیم در ابتدا از پساب تصفیه خانه فاضلاب شهر قروه برای این منظور استفاده و آب شرب سد قوچم جایگزین آب شرب شود.
وی اضافه کرد: در تلاشیم نه تنها در توسعه صنعتی، بلکه در جبران کمبود آب شرب شهرستان قروه، طرح انتقال آب از سد قوچم تا اسفند ۱۴۰۴ در صورت تامین اعتبار به سرانجام برسد و از آنجا که این آب، آب بسیار با کیفیتی است در درجه اول برای شرب استفاده می‌شود.
برنامه‌ای برای انتقال آب به استانهای همجوار نداریم
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان، از یک دغدغه مهم دیگر هم حرف داشت.
حبیبی گفت: دغدغه اصلی ما این است که آب چندانی در سد آزاد وجود ندارد که بتوانیم آن را به دیگر استان‌ها منتقل کنیم و تا زمانی که بنده در این مسئولیت باشم هیچ آبی برای انتقال به هیچ استان همجواری نخواهیم داشت.
دغدغه اصلی ما این است که آب چندانی در سد آزاد وجود ندارد که بتوانیم آن را به دیگر استان‌ها منتقل کنیم و تا زمانی که بنده در این مسئولیت باشم هیچ آبی برای انتقال به هیچ استان همجواری نخواهیم داشت.
وی افزود: قطر این لوله از سد قوچم تا دهگلان، هزار و ۱۰۰ میلیمتر، از دهگلان به قروه ۹۰۰ میلیمتر است و از قروه تا دزج به ۲۰۰ میلیمتر کاهش پیدا می‌کند، بنابراین ما هیچ برنامه‌ای برای انتقال آب نداریم و آبی هم در سطح آزاد وجود ندارد که بتواند نیاز استانهای همجوار را برطرف کند.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار کردستان، تاکید کرد: از سویی، نیاز آب شرب سنندج و نیز کشاورزی، صنعت و شرب شهرهای قروه و دهگلان به حدی است که هیچ منبع مازادی برای انتقال باقی نمی‌ماند.
دشتهای شرقی کردستان چشم به راه سدهای غربی
دشتهای شرقی کردستان منتظر دست و دلبازی سدهای غربی هستند تا به داد آنها برسد، که اگر نرسد امنیت غذایی به مخاطره می‌افتد.
آزاد برای آب شرب و ژاوه برای کشاورزی، شاید این ۲ بتواند گره کور دشتهای ممنوعه و شهرهای کم‌آب واقع در نیمه شرقی کردستان را باز کند.
سد مخزنی قوچم در ۱۸ کیلومتری شمال غربی دهگلان قرار دارد و از طریق خط لوله ۲۵ کیلومتری آب از سد قوچم به شهر دهگلان و خط لوله ۳۹ کیلومتری به قروه و ۲۱ کیلومتری به دزج خواهد رسید.
تعداد دشتهای استان ۹ دشت است که پنج دشت آن در نیمه شرقی، ۲ دشت در غرب و ۲ دشت دیگر در جنوب استان واقع شده است و دشتهای قروه، دهگلان و چهاردولی در شرق استان جزو دشتهای ممنوعه محسوب می‌شود.
۱۸ سد در کردستان وجود دارد که از این تعداد مدیریت ۱۲ سد در اختیار استان و بهره‌برداری مابقی سدها در اختیار استانهای از جمله آذربایجان‌غربی و کرمانشاه قرار دارد.