به گزارش ایرنا، سخن گفتن از ظرفیت‌های گردشگری سیستان و بلوچستان و شکوه و عظمت این جغرافیای تاریخی نیازمند ساعت‌ها وقت بوده؛ چرا که این استان پر از مناطق زیبای طبیعی و اماکن تاریخی، آداب و سنت‌های بومی است که هرکدام به تنهایی سرمایه‌ای گران‌بها برای این منطقه و کشور به شمار رفته است.
منطقه سیستان در شمال سیستان و بلوچستان با پنج شهرستان زابل، زهک، هیرمند، نیمروز و هامون علاوه‌بر مناظر بکر طبیعی، بهشتی از آثار تاریخی و باستانی کشور است که شاخص‌ترین اثر باستانی این منطقه شهری با بیش از پنج هزار سال قدمت به نام شهرسوخته بوده، شهری که در آن آثار شگرف از جمله نخستین چشم مصنوعی جهان، نخستین انیمیشن جهان، اولین جراحی جمجمه جهان و صدها اثر دیگر کشف شد.
دریاچه اساطیری هامون، کوه خواجه، دهانه غلامان، زیارتگاه بی بی دوست، آس بادها و انواع قلعه‌های تاریخی چون چهل دختران، کافران، قلعه رستم و مانند آن از جمله مناطق باستانی و دیدنی این منطقه به شمار می‌آید، مناطق بکری که هیچ گردشگری نمی‌تواند نادیده از این همه زیبایی بگذرد.
قلعه رستم؛ نمادی بجا مانده از دوران سلجوقی تا صفوی
در بین تمام این نمادها و اسطوره‌های تاریخی قلعه رستم از جاهای دیدنی زابل به شمار می‌رود و با بنایی وسیع، مربوط به دوران سلجوقی تا صفوی است.
محوطه‌ای که قلعه در آن قرار دارد، معروف به محوطه تاریخی حوضدار بوده، در منطقه حوضدار بقایای شهری باستانی با آجرکاری، ساختمان‌های متعدد، سردر ورودی، برج نگهبانی و ۱۵ برج دفاعی جای گرفته است.
قلعه رستم زابل مربوط به خان‌های سیستانی در زمان صفویه بوده؛ کسانی که با نام‌های رئیس رستم و رئیس بهمن در منطقه حوضدار حکومت می‌کردند؛ این قلعه بزرگترین و با عظمت‌ترین قلعه دوران اسلامی سیستان به حساب می‌آید.
عظمت منطقه حوضدار به این قلعه جنبه افسانه‌ای تاریخی داده و به نام بزرگترین و نام‌آورترین شخصیت سیستان، رستم نام‌گذاری شده، مجموعه‌ای حدود ۱۵ تپه مربوط به پیش از تاریخ نیز در این منطقه وجود دارند، باستان‌شناسان تعدادی سکه نقره مربوط به پوراندخت پادشاه ساسانی در این منطقه کشف کرده‌اند.
بیشتر بخوانید:
سیستان؛ گنجینه قلعه‌ها و دژهای کهن به بلندای شاهنامه
قلعه رستم بنایی باشکوه در کویر سیستان اما ناشناخته
قلعه رستم بنایی با شکوه در دل تپیده سیستان
بخش‌های قلعه رستم زابل
سردر ورودی در جبهه شرقی، برج‌های نگهبانی و تدافعی حصار قلعه، خندق، یخدان و از همه مهمتر قسمت شاه‌نشین آن از عناصر اصلی معماری قلعه رستم هستند.
هیبت و صلابت دروازه ورودی و ۱۵ برج تدافعی اطراف قلعه باشکوه تمام در برابر ناملایمات طبیعت همچنان می‌درخشد و تیرکش‌های داخل دیوار و برج‌ها و کنگره‌های حصار، وضعیت دفاعی قلعه را به‌خوبی نمایان می‌سازد.
شاه‌نشین: عناصر اصلی شاه‌نشین شامل حیاط مرکزی، ایوان‌های شمالی و جنوبی، مجموعه‌ای از اطاق‌های مختلف در اطراف حیاط مرکزی و ساختمان حاکم‌نشین می‌شود که متصل به مجموعه فوق و ساختمان امنیتی است، در بعضی از اطاق‌ها با قرار دادن خشت‌ها در کنار یکدیگر پنجره‌های زیبای مشبک مانندی را به‌وجود آورده‌اند که یکی از ویژگی‌های معماری منطقه است.
حصار: حصار یا باروی قلعه با استفاده از وضعیت طبیعی قلعه از شرق به غرب، با نقشه چندضلعی نامنظم ساخته شده،با توجه به پلان موجود، قلعه بر اساس نقشه از پیش تعیین شده احداث شده به‌طوری که ضلع شمالی قلعه بادشکن بسیار مناسبی در مقابل شدت بادهای ۱۲۰ روزه سیستان است.
یخدان: در بخش شرقی قلعه و روبه‌روی شاه‌نشین قرار دارد که شامل یک فضای مدور نسبتا وسیعی به ارتفاع پنج متر از سطح زمین می‌شود.
اصطبل: با فاصله کمی از ارگ شاه‌نشین واقع شده و در پشت آن، ساختمان طویلی قرار دارد که در بدنه اضلاعش آخورهایی به ردیف دیده می‌شود.
خندق: در حال حاضر خندقی به عرض ۷/۵ متر (با تغییر اندازه در برخی قسمت‌ها) قلعه را در برگرفته که به دلیل انباشته شدن خاک، عمق خندق چندان زیاد نیست.
آغاز مرمت قلعه رستم در منطقه تاریخی حوضدار سیستان
معاون میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان از آغاز مرمت قلعه رستم در منطقه تاریخی حوضدار سیستان خبر داد.
مجتبی سعادتیان در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا بیان کرد: قلعه رستم در ناحیه تاریخی حوضدار و در ۵۰ کیلومتری جنوب غربی شهرستان زابل واقع شده و در حال حاضر در محدوده آثار شهرستان هامون است.
وی افزود: این قلعه در حدود سه کیلومتری قلعه مچی قرار گرفته و دارای پلان ۶ ضلعی نامنظم است که عناصر اصلی معماری آن عبارتند از سردر ورودی که در جبهه شرقی قلعه قرار دارد، برج‌های نگهبانی و تدافعی متصل به حصار قلعه، یخدان، اصطبل، خندق و از همه مهمتر مجموعه حاکم نشین و خانه‌های مسکونی آن است.
معاون میراث‌فرهنگی اداره کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی سیستان وبلوچستان ادامه داد: سایر ساختارهای سکونت‌گاهی در داخل قلعه وجود دارد که به شدت تخریب شده است.
وی اظهار کرد: مرمت این بنا در سال ۱۴۰۳ با اعتباری بیش از ۱۰ میلیارد ریال و پس از آسیب‌شناسی بنا توسط کارشناسان استانی و مشاهده مواردی همچون تخریب پوشش سقفی، خرد شدگی مصالح، آسیب بر اثر بادهای ۱۲۰ روزه بر سطح ساختار دیوارها و پوشش سقفی آغاز شده است.
سعادتیان تاکید کرد: در این فصل از مرمت بنا، عملیات خاک‌برداری برای مشخص شدن معماری و آماده کردن برای اجرای دیوار و پوشش سقفی و کشیدن اندود کاهگل انجام شد.
وی خاطرنشان کرد: پس از عملیات خاک‌برداری، عملیات دیوار چینی اتاق‌ها انجام و پس از آماده‌سازی دیوارها عملیات اجرای پوشش سقفی و کشیدن اندود کاهگل بام اجرا می‌شود.