به گزارش خبرنگار ایرنا، در هفته‌ای که با نام «هفته پژوهش» مزین شده، برنامه‌های مختلفی در قالب جشنواره و نمایشگاه توسط ارگان‌ها و سازمان‌های مختلف در حال برگزاری است؛ در این میان سازمان جهاد کشاورزی فارس نیز از قافله عقب نمانده و با اجرای برنامه‌های پژوهشی تمام تلاش خود را برای حرکت در این مسیر انجام داده است.
این سازمان در نمایشگاه تازه‌ترین دستاوردهای پژوهش و فناوری فارس که از روز دوشنبه با حضور ۳۰ غرفه در مجتمع فرهنگی دانشگاه شیراز آغاز به کار کرد حضور پررنگی دارد؛ نمایشگاهی که به مناسبت گرامیداشت هفته پژوهش و فناوری در استان فارس برگزار شده و در آن برترین دستاوردهای علمی، تحقیقاتی و نوآورانه حوزه‌های مختلف، توسط مراکز تحقیقات و مؤسسات علمی و پژوهشی مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس هم با حضور فعال در این نمایشگاه، آخرین دستاوردهای پژوهشی خود را در معرض دید متخصصان، پژوهشگران و علاقه‌مندان این حوزه قرار داده است.
در همان روز نخست برگزاری این نمایشگاه احمد احمدی مدیرکل دبیرخانه هیات مرکزی هسته گزینش وزارت جهاد کشاورزی استان فارس از این نمایشگاه بازدید کرد و در این بازدید علیرضا واحدی پور قائم مقام رئیس سازمان و معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی سازمان جهاد کشاورزی استان و فردین زمانی مدیر هسته گزینش نیز او را همراهی کردند.
همچنین امسال به مناسبت بزرگداشت هفته پژوهش و در یک اقدام بی‌سابقه نخستین جشنواره کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی استان فارس برگزار شد؛ در این مراسم نیز مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی، بودجه و تحول اداری استانداری فارس، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان فارس، معاونین، مدیران ستادی، مدیران جهاد کشاورزی شهرستان‌های فارس و مدیران کل ادارات تابعه سازمان حضور داشتند.
محققین و پژوهشگران مرکز آموزش و تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، محققین مرکز تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شیراز، کشاورزان و تولیدکنندگان پیشرو استان فارس نیز از دیگر مدعوین این جشنواره بودند.
در نخستین جشنواره کشاورزان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی هم از برترین پژوهشگران و محققین مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس و مؤسسه تحقیقات واکسن و سرم سازی رازی شیراز تجلیل شد.
بدون شک ورود سازمان کشاورزی فارس به مقوله پژوهش و برگزاری برنامه‌های مختلف در این عرصه آن هم در استانی که پتانسیل بالایی در بخش کشاورزی دارد و همزمان از خشکسالی و بحران آب رنج می‌برد را می‌توان به فال نیک گرفت اما این پرسش مطرح است که حضور در این برنامه‌ها تنها جنبه نمایشی دارد یا کشاورزی فارس در حال حرکت به سوی علمی شدن است؟
بر اساس گزارش‌های موجود می‌توان دریافت که پژوهش و تحقیقات کشاورزی در استان فارس پیشینه طولانی دارد و شهرستان زرقان از جمله شهرستان‌هایی است که از دیرباز در این مسیر گام‌های ارزشمندی برداشته است؛ در سال ۱۳۳۲ بود که پژوهش‌های منسجم در شهر زرقان در قالب یک مرکز با تحقیقات چغندرقند آغاز شد، شش سال بعد هم ایستگاه تحقیقاتی داراب گشایش یافت.
این دو بخش تحقیقاتی عمدتاً با ارقام بذر پرمحصول سازگار با شرایط اقلیمی منطقه سروکار داشتند اما در دهه چهل شمسی، فعالیت‌های تحقیقاتی دیگری از جمله آفات و بیماری‌های گیاهی و منابع طبیعی آغاز شد و پس از آن با پیوستن فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی در قالب یک مجموعه، «مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس» کار خود را آغاز کرد.
در حال حاضر ساختمان اصلی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس در شیراز واقع شده و ایستگاه‌های تحقیقاتی وابسته در زرقان، اقلید، داراب، استهبان، مرودشت، جهرم، علی آباد پاسارگاد، کوثر فسا، نی ریز و کازرون مستقر هستند.
مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس از ۳۰۰ پرسنل بهره می‌برد که بیش از ۹۰ نفر از آنها عضو هیات علمی هستند.
این مرکز دارای بخش‌های تحقیقاتی مختلفی از جمله «علوم زراعی و باغی»، «گیاهپزشکی»، «خاک و آب»، «اصلاح و تهیه بذر چغندرقند»، «فنی و مهندسی کشاورزی»، «منابع طبیعی»، «حفاظت خاک و آبخیزداری»، «علوم دامی»، «علوم اقتصادی، اجتماعی و ترویج» است و مأموریت آن ترویج، ساده‌سازی، هماهنگ‌سازی و تنظیم تمامی جنبه‌های تحقیقاتی در توسعه کشاورزی و همچنین ترویج کاربرد یافته‌ها و فناوری‌های تحقیقاتی در استان فارس است.
بسیاری از فعالان بخش کشاورزی معتقدند مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس بازوی تحقیقاتی سازمان جهادکشاورزی است که راهنمایی‌های فنی لازم را برای توسعه و بهبود کشاورزی در استان به دانشکده‌های کشاورزی، سازمان‌ها و موسسات دولتی و خصوصی ارائه می‌دهد.
اما اینکه این مرکز پژوهشی چقدر توانسته به اهداف اصلی خود دست یابد پرسشی است که نیاز به بررسی بیشتری دارد؛ متولیان بخش کشاورزی در حالی در برنامه‌های پژوهشی حضور پررنگی دارند و از فعالیت‌های قابل توجه مرکز تحقیقات سازمان جهاد کشاورزی سخن می‌گویند که استان فارس سالهاست با بحران خشکسالی و تنش‌آبی دست و پنجه نرم می‌کند؛ بحرانی که ادامه فعالیت‌های کشاورزی را در آن به یک دغدغه بزرگ تبدیل کرده است.
به گفته متولیان امور آب، بخش عمده‌ای از مصارف استان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود و بخش کشاورزی به تنهایی ۹۰ درصد آب استان را مصرف می‌کند.
در چنین شرایطی این پرسش به ذهن متبادر می‌شود که تا چه اندازه پژوهش‌های انجام شده در بخش کشاورزی توانسته به حل معضل بی‌آبی در این استان کمک کند و فعالیت‌های کشاورزی را با در نظر گرفتن این معضل پیش ببرد؟
برخی کارشناسان معتقدند استان فارس در حوزه‌های مختلف فرهنگی، گردشگری و صنعتی دارای ظرفیت‌های بیشماری است اما همواره هم و غم خود را در حوزه کشاورزی گذاشته و حتی فعالیت‌های خود را در برخی بخش‌های کشاورزی تا اندازه‌ای افزایش داده که توانسته در این بخش‌ها جایگاه اول و یا دوم کشور را به خود اختصاص دهد.
طبق گفته مدیرعامل آب منطقه‌ای فارس میانگین بارندگی در استان فارس در سال آبی جاری که از مهرماه آغاز می‌شود به طور متوسط ۲۵۷ میلیمتر بوده که نسبت به مدت مشابه در سال گذشته که ۲۶۲ میلیمتر بوده ۱/۸ درصد منفی شده است.
آن طور که سیاوش بدری می‌گوید استان پهناور فارس به دلیل قرارگرفتن در منطقه خشک و نیمه خشک و عدم‌توازن بارش‌ها به جهت مکانی و زمانی با کمبود آب و تنش آبی مواجه است و همین مساله اندیشیدن تمهیدات خاص برای مدیریت منابع موجود را ضروری می‌سازد.
بر اساس گزارش ارائه شده از سوی مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای فارس در طول سال حدود هفت میلیارد مترمکعب از منابع مختلف آب برداشت می‌شود که از این میزان آب حدود ۹۰ درصد در بخش کشاورزی، هشت درصد در بخش شرب و ۲درصد در بخش صنعت صرف می‌شود.
با این حال فعالان کشاورزی فارس اهمیت افزایش فعالیت‌ها در این بخش را این‌گونه توجیه می‌کنند که بخش کشاورزی ﻧﻘﺶ اﺳﺎسی در ﺗأمین امنیت غذایی و ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﻳﺪار و به تبع آن اﺳﺘﻘﻼل و اﻣﻨﻴﺖ ملی دارد و این بخش در ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻧﺎﺧﺎﻟﺺ داخلی، اﻓﺰاﻳﺶ ﺻﺎدرات ﻏﻴﺮنفتی، اﺷﺘﻐﺎل نیروی کار و در نهایت ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻛﺸﻮر از اهمیت بسیاری برخوردار است، لذا ضروری است که کشاورزی فارس بیش از سایر حوزه‌ها مورد توجه قرار بگیرد.
متولیان در این بخش حتی به دنبال افزایش سهم آب در حوزه کشاورزی هستند و درباره چرایی این مطالبه با توجه به مواجه شدن استان فارس با خشکسالی می‌گویند کشاورزی فارس با بهره‌گیری از سیستم‌های آبیاری نوین می‌تواند در بحران کم‌آبی و خشکسالی فارس هم مثمرثمر واقع شود.
بر همین اساس هم مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی فارس در ماه‌های گذشته با ارائه آمارهایی از طرح‌های اجرا شده سیستم آبیاری نوین و تبیین دستاوردهای این طرح‌ها در کاهش مصرف آب با جلوگیری از تلفات و بهینه‌سازی مصرف آن در زراعت، افزایش بهره‌وری در تولید محصولات کشاورزی را یکی از مهمترین راهبرد توسعه زیرساخت‌های آبرسانی به مزارع دانست و حتی خواستار افزایش اعتبارات دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در مدیریت منابع آبی شد.
اما بهره‌گیری از سیستم‌های نوین آبیاری تنها دغدغه کشاورزی فارس در بحران کم‌آبی نیست؛ یکی از مهمترین دغدغه‌ها در این بخش این است که بسیاری از کشاورزان در شهرستان‌های این استان هنوز هم بدون در نظر گرفتن موقعیت اقلیمی و شرایط آب و هوایی در منطقه خود اقدام به کشت محصولاتی می‌کنند که این کار در نهایت منجر به از بین رفتن منابع آبی و خاکی می‌شود.
برای جلوگیری از این اقدام طرح تغییر الگوی کشت تعریف و مقرر شد در مناطق مختلف استان اجرا شود؛ بر اساس مطالعاتی که در این زمینه صورت گرفت قرار شد بر اساس اختلاف حجم آب مصرفی در الگوی فعلی با آب قابل‌برنامه‌ریزی، هم سطوح کشت محصولات زراعی کاهش پیدا کند و هم محصولات کم‌آب‌بر جایگزین محصولات پرآب‌بر شود به طوری که کمترین صدمه به معیشت بهره‌بردار برسد.
۲۰ تیرماه رئیس سازمان جهاد کشاورزی فارس از اتمام مطالعات طرح الگوی کشت بر روی پنج دشت این استان خبر داد و اعلام کرد: با اجرای این طرح، حدود ۳۲ محصول زراعی و باغی به صورت کشت قراردادی و با رعایت الگوی کشت تولید می‌شوند.
طبق این گزارش دشت‌های نمدان ، قادرآباد-مادرسلیمان، داریان، قره باغ و دشت توابع ارسنجان از جمله مناطقی بودند که کار مطالعاتی بر روی آنها تمام شد و برنامه اجرای طرح الگوی کشت در دشت‌های قادرآباد-مادرسلیمان، نمدان و داریان برای کشت محصولات زراعی و باغی مدنظر به شهرستان‌های اقلید، پاسارگاد، خرم بید و شیراز ابلاغ شد.
مبنای رسیدن به الگوی کشت بهینه در هر دشت هم تأمین امنیت غذایی و معیشت بهره‌برداران، آب قابل برنامه‌ریزی برای آبیاری مزارع بود که طبق گفته رییس سازمان جهاد کشاورزی این شاخصه‌ها توسط وزارت نیرو تعیین شده و سهم استان فارس چهار میلیارد و ۹۰۰ میلیون مترمکعب آب از منابع زیرزمینی است.
البته تلاش‌ها برای اجرای الگوی کشت به این اقدام محدود نشده بلکه مدت‌هاست کاروانی تحت عنوان کاروان ترویجی الگوی کشت ملی در مناطق مختلف استان در تلاش است که با ارائه راهکارهای آموزشی، کشاورزان را به تغییر الگوی کشت ترغیب کند؛ بر همین اساس هشتمین کاروان ترویجی الگوی کشت ملی با رویکرد پایش، سنجش و مدیریت خاک در پهنه‌های تولیدی این استان هم روز دوشنبه پنجم آذرماه آغاز به کار کرد.
ولی با وجود برگزاری مستمر این نوع برنامه‌ها در فصول مختلف سال هنوز هم برخی از کشاورزان فارس الگوی کشت را رعایت نمی‌کنند به گونه‌ای که امسال ۲هزار هکتار از مزارع اقلید به کشت پیاز اختصاص یافت و قیروکارزین هم افزایش۵۰ درصدی کشت برنج به عنوان کشتی آب‌بر را تجربه کرد، در اکثر شهرستان‌های دیگر استان هم کشت محصولات پرآب‌بر بدون در نظر گرفتن پتانسیل و توانمندی آن منطقه و با بی‌توجهی نسبت به پدیده روزافزون خشکسالی انجام شد.
حالا همزمان با بزرگداشت هفته پژوهش انتظار می‌رود که پژوهشگران در عرصه کشاورزی بیش از پیش به میدان بیایند و برای حل این دغدغه‌های بزرگ کشاورزی فارس تدابیر و راهکارهای اساسی‌تری اتخاذ کنند.
در شرایط کنونی و با وجود تمام تلاش‌هایی که انجام شده اما تحقیقات و پژوهش کشاورزی هنوز هم در بین کشاورزان فارس مغفول و مظلوم مانده است؛ لذا ضعف ارتباط بخش تحقیقات با کشاورزان باید با یک روش و سازوکار جدید و نوآوری برطرف شود.
کشاورزی فارس با روش‌های سنتی به جایی نخواهد رسید، بنابراین این استان که با خشکسالی و بحران آب نگران کننده‌ای رو به روست در بخش تحقیقات، پژوهش، آموزش و ترویج نیاز مبرمی به نوآوری دارد.