به گزارش ایرنا در قلب استان کهگیلویه و بویراحمد، جایی که دامنه‌های سرسبز و جنگل‌های کهنسال یکی از زیباترین چشم‌اندازهای طبیعی ایران را شکل داده‌اند، صدای تیشه‌هایی که به ریشه طبیعت می‌زنند، سکوت آرامش‌بخش این منطقه را شکسته است. فعالیت‌هایی که در نگاه اول شاید برای بسیاری تنها تلاشی ساده برای گذران زندگی به نظر برسند، اما در واقع، داستانی تلخ از تقابل انسان با طبیعت را روایت می‌کنند؛ داستانی که در آن درختان جنگلی قربانی کوره‌های زغال‌گیری غیرمجاز می‌شوند.
در همین حال، هر شعله‌ای که در این کوره‌ها زبانه می‌کشد، نه‌تنها میراث طبیعی این منطقه را می‌سوزاند، بلکه چالشی پیچیده برای قانون، معیشت و محیط زیست به‌جا می‌گذارد. پرسشی که اینجا مطرح می‌شود این است: آیا برخوردهای قهری با متخلفان می‌تواند از این فاجعه جلوگیری کند؟ یا باید راه‌حلی جامع‌تر و ریشه‌ای‌تر برای حل این معضل جست؟
تخریب کارگاه‌های خانگی تولید زغال در کهگیلویه و بویراحمد: بحرانی فراتر از یک اقدام قانونی
در یک اقدام مشترک از سوی یگان حفاظت منابع طبیعی و آبخیزداری استان کهگیلویه و بویراحمد، ۱۰ باب کوره زغال‌گیری غیرمجاز در بخش لوداب از توابع شهرستان بویراحمد کشف و تخریب شد. این کوره‌ها، که به گفته مسئولان در خانه‌های روستایی و به صورت کاملاً غیرقانونی احداث شده بودند، افزون بر تخریب منابع طبیعی، خطرات زیست‌محیطی و اقتصادی جدی را برای منطقه به همراه داشته‌اند.
سرهنگ ابراهیم جانی‌نسب، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان، در گفت‌وگو با ایرنا اعلام کرد که این عملیات با کشف و ضبط ۵۰۰ کیلوگرم زغال همراه بوده است. وی تأکید کرد که برخورد با اینگونه فعالیت‌های غیرقانونی طبق قوانین موجود و با رعایت موازین شرعی و حقوق شهروندی انجام شده است. اما آیا این اقدامات به تنهایی کافی است تا زخم کهنه تخریب جنگل‌ها و نابودی منابع طبیعی در کهگیلویه و بویراحمد التیام یابد؟
زغال‌گیری غیرمجاز: تقابل معیشت و محیط زیست
فعالیت کوره‌های زغال‌گیری در کهگیلویه و بویراحمد، پدیده‌ای نیست که یک شبه به وجود آمده باشد. این منطقه با بیش از یک میلیون و ۳۰۰ هزار هکتار جنگل و مرتع، از منابع طبیعی ارزشمندی برخوردار است که بخشی از معیشت مردم محلی نیز به همین منابع وابسته بوده است. با این حال، طی سال‌های اخیر، فشار اقتصادی و کمبود فرصت‌های شغلی سبب شده است که بخشی از مردم روستایی به فعالیت‌های غیرقانونی مانند زغال‌گیری روی بیاورند.
این کوره‌ها، که عمدتاً در روستاهای چشمه جیوری و میان تنگان فعالیت می‌کردند، به گفته منابع محلی، با قطع درختان جنگلی و استفاده از چوب آن‌ها برای تولید زغال راه‌اندازی شده بودند. دلالان، نقش واسطه را در این چرخه بازی می‌کنند و زغال تولیدی را به بازارهای بزرگ‌تر منتقل می‌کنند. در نتیجه، سود اصلی این فعالیت‌ها نه به تولیدکنندگان، بلکه به دلالان می‌رسد.
ابعاد زیست‌محیطی: تخریبی که بازگشت‌پذیر نیست
از منظر زیست‌محیطی، تأثیر این کوره‌ها بر طبیعت منطقه فاجعه‌بار است. بر اساس اظهارات کارشناسان منابع طبیعی، زمین‌هایی که این کوره‌ها در آن‌ها احداث شده‌اند، به دلیل حرارت بالا و آلودگی ناشی از تولید زغال، برای همیشه قابلیت زراعت و رشد گیاه را از دست می‌دهند. این موضوع نه تنها ضربه‌ای مهلک به تنوع زیستی منطقه وارد می‌کند، بلکه توانایی زمین برای تأمین معیشت کشاورزی مردم محلی را نیز به شدت کاهش می‌دهد.
افزون بر این، قطع درختان جنگلی برای تأمین مواد اولیه این کوره‌ها، سبب از بین رفتن اکوسیستم‌های حیاتی و کاهش ظرفیت جذب کربن می‌شود. این وضعیت در کنار تغییرات اقلیمی جهانی، چالش‌های مضاعفی برای منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد ایجاد کرده است.
چالش‌های قانونی و اجرایی در مقابله با تخلفات
سرهنگ جانی‌نسب در بخش دیگری از سخنان خود اعلام کرد که جریمه تولید هر کیلوگرم زغال، سه میلیون ریال تعیین شده است. او تأکید کرد که یگان حفاظت منابع طبیعی با استناد به ماده ۴۹ قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع، اقدام به تخریب کوره‌های غیرمجاز کرده و برای متخلفان پرونده قضایی تشکیل داده است. با این حال، اجرای این قوانین در مناطقی مانند کهگیلویه و بویراحمد، که بسیاری از ساکنان آن به دلیل فقر اقتصادی به اینگونه فعالیت‌ها روی آورده‌اند، چالش‌های خاص خود را دارد.
به گفته مسئولان، این عملیات‌ها اغلب با مقاومت محلی روبه‌رو می‌شوند و نیازمند هماهنگی دقیق میان نهادهای اجرایی و قضایی هستند. اما آیا صرفاً برخوردهای قهری می‌تواند معضل زغال‌گیری غیرمجاز را حل کند؟
راه‌حل‌های جایگزین: آموزش، نظارت و حمایت اقتصادی
یکی از موضوعاتی که کارشناسان بر آن تأکید دارند، نیاز به رویکردی جامع برای مقابله با این پدیده است. فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی از مردم طبیعت‌دوست خواسته است تا هرگونه تخریب منابع طبیعی را از طریق شماره‌های اعلام شده گزارش دهند. با این حال، مشارکت مردم محلی، تنها زمانی امکان‌پذیر است که آن‌ها نسبت به خطرات بلندمدت این فعالیت‌ها آگاهی کافی داشته باشند.
آموزش و آگاهی‌بخشی در میان جوامع روستایی، می‌تواند یکی از گام‌های مؤثر در این مسیر باشد. مردم باید بدانند که تخریب منابع طبیعی، نه تنها نسل حاضر، بلکه نسل‌های آینده را نیز از بهره‌مندی از این منابع محروم می‌کند.
در عین حال، ارائه جایگزین‌های معیشتی مناسب، نظیر اشتغال‌زایی در بخش‌هایی مانند گردشگری روستایی، کشاورزی پایدار و صنایع دستی، می‌تواند به کاهش وابستگی به فعالیت‌های مخرب کمک کند. دولت و سازمان‌های مرتبط نیز باید نقش فعال‌تری در حمایت از جوامع محلی ایفا کنند و با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های توسعه‌ای، زمینه کاهش تخلفات زیست‌محیطی را فراهم آورند.
حفاظت از منابع طبیعی: وظیفه‌ای جمعی
استان کهگیلویه و بویراحمد با منابع طبیعی گسترده خود، ظرفیت‌های بسیاری برای توسعه پایدار دارد. با این حال، حفظ این منابع، تنها در صورتی امکان‌پذیر است که سیاست‌گذاری‌ها، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات اجرایی به صورت هماهنگ و جامع انجام شود.
تخریب کوره‌های زغال‌گیری در لوداب، گامی مهم در راستای حفاظت از این منابع است، اما نمی‌توان انتظار داشت که این گونه اقدامات، بدون پرداختن به ریشه‌های اجتماعی و اقتصادی معضل، تأثیری پایدار داشته باشند. اکنون زمان آن رسیده است که دولت و نهادهای مرتبط، با اتخاذ رویکردی انسان‌محور و آینده‌نگر، تعادلی میان حفاظت از محیط زیست و تأمین معیشت جوامع محلی برقرار کنند.