به گزارش خبرنگار ایرنا، هوای پاک آرزویی دیرینه برای مردم تهران است، خودروهای دودزا، حمل و نقل عمومی فرسوده، وعده‌های بی‌اساس برای ورود خودروهای خارجی، طرح ترافیک گسترده با فروش روزانه برای عموم، موتورسیکلت‌هایی بسیار پُردود و فرسوده، هوایی آلوده، همه و همه زندگی را برای پایتخت‌نشینان سخت‌تر کرده و آسمان آبی آنها به ویژه در فصل وارونگی دما «اینورژن» تبدیل به آسمانی خاکستری شده که رنگ زندگی آنها را به هم گره زده است.
با توجه به اینکه موتورسیکلت‌های فرسوده سهم ۲۱.۳ درصدی و خودروهای دودزا و فرسوده هم نقش ۳۸ درصدی در آلودگی هوای تهران دارند، اگر وعده‌هایی که برای خرید خودروهای خارجی از سوی مدیریت شهری به مردم داده شد عملیاتی می‌شد امروز روزگار تهرانی‌ها اینگونه خاکستری نبود. اگر همه خودروهایی که وعده داده شد وارد ناوگان حمل و نقل پایتخت می‌شد این روزهای تهرانی‌ها حداقل آسمانی آبی داشت.
همچنین آمارهایی از پلیس راهور تهران اطلاع‌رسانی شده که ۹۰ درصد موتورسیکلت‌ها، ۲۷ درصد سواری‌ها و ۶۰ درصد ناوگان باری و مسافری در تهران آلوده است، سهم این خودروها در آلودگی هوای پایتخت بسیار بالاست، سهمی که دود آنها هر روز به چشم تهرانی‌ها می‌رود اما مسئولان مدیریت شهری گویا هیچ حرکتی برای کاهش میزان آلاینده‌ها در این کلانشهر ندارند و درد مردم از این همه بی‌توجهی‌ها روز به روز بیشتر می‌شود.
روزانه ۲۰ میلیون تردد در تهران انجام می‌شود، این همه ترددهای پیاپی با خودروهای فرسوده نفس مردم را می‌گیرد، وقتی که مدیریت شهری توان مقابله از آلودگی هوا را ندارد چرا باید وعده‌هایی بدهد که هیچ کدام نه تنها عملیاتی نشده بلکه فقط در حد یک خبر و رویداد مطرح شده و هنوز رنگ واقعیت به خود نگرفته است. مردم تا چه زمانی باید این وعده‌ها را به نوعی توخالی باور کنند.
رییس پلیس راهور پایتخت نیز از ۱۲ هزار اعمال قانون برای خودروهای دودزا در شهر طی ۶ ماهه اول امسال خبر داد و گفت: این آمار نسبت به مدت مشابه پارسال ۲۰ درصد افزایش یافته است. در برخورد با خودروهای دودزا با سه موضوع آلایندگی، نقص فنی و معاینه فنی روبرو هستیم.
سردار سیدابوالفضل موسوی‌پور با بیان اینکه سلامت فنی خودرو و معاینه فنی وسایل نقلیه هم از نظر ایمنی خودرو و تصادفات و هم از نظر آلایندگی‌های زیست محیطی از اهمیت بالایی برخوردار است، افزود: در ۶ ماه نخست سال جاری حدود ۱۲ هزار دستگاه از خودروهای دودزا اعمال قانون شدند که این آمار نسبت به سال گذشته که ۹ هزار و ۷۱۲ فقره معادل ۲۰ درصد افزایش داشته است.
رییس پلیس راهور تهران بزرگ تاکید کرد: مصرف سوخت موتورسیکلت‌ها ۲ برابر میانگین جهانی است در حالی که ۹۰ درصد از موتورهایی که در سطح شهر تردد می‌کنند هم فرسوده هستند و از یاد نبریم که مصرف سوخت روزانه موتور طی یک‌سال گذشته ۲۰ درصد افزایش پیدا کرده است.
خودروهای چینی خیال آمدن به تهران پُر از دود را ندارد
این روزها مدیریت شهری از ورود ۵۰۰ دستگاه خودروی برقی به ناوگان حمل و نقل عمومی خبر می‌دهد اما گویا خودروهای چینی خیال آمدن به تهران پُر از دود را ندارد، گویا آنها هم فهمیده‌اند که تهران با این هوای آلوده جایی برای زندگی نیست و می‌خواهند در همان کشور چین بمانند زیرا با وجود وعده‌های توخالی تاکنون ۱۰ دستگاه اتوبوس خارجی و برقی وارد ناوگان اتوبوسرانی تهران شده است.
در سفر شهردار تهران به چین قراردادی برای خرید ۲۵۰۰ دستگاه اتوبوس امضا شد، اما این اتوبوس‌ها هم حال پایتخت را درک کرده‌اند که به این کلانشهر نمی‌آیند، گویا دست مدیریت شهری با این وعده‌هایی که عملیاتی نشده برای چینی‌ها هم رو شده که اجازه ورود این اتوبوس‌ها را نداده‌اند. شهرداری تهران همچنین اعلام کرد که همه این اتوبوس‌ها از استانداردهای یورو ۵ در مبحث آلایندگی برخوردارند، اما انگار ورود آنها به ایران ممنوع شده زیرا هوای تهران توان داشتن این نوع استانداردها را ندارد و باید با خودروهای فرسوده و زوار در رفته شهر اداره شود.
شهردار تهران همچنین ۲۶ اردیبهشت ماه سال جاری گفت که مجوز ساخت ۲ خط تراموا را اخذ کرده و امیدواریم امسال احداث یکی از این خطوط را آغاز و افتتاح کنیم چرا که ساخت آن کمتر از یک سال زمان می‌برد. امیدواریم با تحقق هوشمندسازی سفرهای شهری؛ امسال یک سال بی‌نظیر نسبت به سال‌های پیشین برای عبور از هوای آلوده و مزاحمت‌های ترافیکی برای مردم تهران باشد.
علیرضا زاکانی همچنین روز ۲۱ خردادماه در آیین ورود تاکسی‌های برقی به پایتخت اظهار کرد: امروز شاهد کار مشترک چندین خودروساز و به خصوص کرمان موتور هستیم و مسیر بکارگیری ۲۷ هزار و ۵۰۰ تاکسی برقی در شهر تهران فراهم شده که رانندگان این خودروها و بعد از آن مردم تهران از منافع این تاکسی‌ها بهره می‌برند.
اما باید از مدیریت شهری پرسید دقیقا این تاکسی‌ها و اتوبوس‌های برقی و تراموایی که قول آن داده شد کجاست، چرا مردم تهران همچنین از خودروهای فرسوده و شهری آلوده رنج می‌برند. چرا باید گلایه این روزهای مردم نبود حمل و نقل عمومی گسترده باشد، حمل و نقلی که فرسودگی و ناکارآمدی آن در همه ناوگان دیده می‌شود.
دردهای پایتخت‌نشینان از جنس آلودگی هوا و وعده‌هایی اجرا نشده
مردم این روزها دردهایی دارند که شاید ناگفتنی باشد اما همه به چشم می‌بینیم، مشاهده می‌شود که برخی از تاکسی‌ها و اتوبوس‌های در اختیار شهرداری به حدی فرسوده است که بوی نامطبوع آن فضای شهر را فراگرفته و زمانی که با آلودگی دیگر خودروهای فرسوده در شهر دیده می‌شود آن‌گاه می‌توان فهمید که این شهر نیاز به مدیریت شهری کارآمد و قوی‌تری دارد.
تهران به عنوان پایتخت ایران باید از نظر امکانات به ویژه در ناوگان حمل و نقل عمومی به دلیل ترددهای فراوان سرآمد دیگر استان‌های کشور باشد اما نه تنها اینگونه نیست بلکه نیمی از تاکسی‌ها و اتوبوس‌های این کلانشهر فرسودگی دارند و همین موضوع بر مشکلات مردم در ترددهای روزانه تاثیر منفی دارد.
پایتخت‌نشینان این روزها دردهایی از جنس آلودگی هوا، خودروهای فرسوده، ناوگان حمل و نقل بسیار فرسوده، عدم اجرای وعده‌ها برای ورود تاکسی‌ها و اتوبوس‌های برقی، تراموای دست‌نیافتنی، تحولات شهری، برنامه‌های عملیاتی برای کاهش آلایندگی هوا و هزاران برنامه اجرانشده دارند. اما چه کسی پاسخگوی این همه مشکل است معلوم نیست!
پرونده آلودگی هوای تهران در فصل سرما از بایگانی بیرون می‌آید
چرا نباید مردم تهران تحولات حوزه شهری را به چشم خود ببینند، چرا مدیریت شهری برای ناوگان حمل و نقل و کاهش میزان آلایندگی هوای تهران هیچ برنامه‌ای ندارد، به گونه‌ای که حتی رییس کمیته نظارت شورای اسلامی شهر تهران گفته است: شیوه‌ای که برای حل آلودگی هوای این شهر در پیش گرفته‌ایم کارآمد نیست و آلودگی هوا با این روش‌ها، مقررات و قانون‌گذاری‌ها حل نمی‌شود بلکه روز به روز به چالش و مشکلات آن افزوده می‌شود.
مهدی اقراریان ادامه داد: در موضوع آلودگی هوا بیش از ۲۰ دستگاه وظیفه دارند، ترک فعل‌هایی صورت گرفته اما مشاهده می‌شود که پرونده آلودگی هوا در پاییز و زمستان از بایگانی بیرون می‌آید و درباره آن صحبت شده اما دوباره به فراموشی سپرده می‌شود. یک نکته اساسی و مهم در این زمینه وجود دارد تا مادامی که موضوع آلودگی هوا یک مسئول واحد و مشخص وجود نداشته باشد و این مسئول بودجه و اختیارات لازم نداشته باشد، با تغییر تحول شوراها و شهرداران نه تنها مساله آلودگی حل نمی‌شود بلکه استمرار خواهد داشت.
همه می‌دانیم که تعطیلی مدارس و ادارات نقش چندانی در کاهش آلودگی هوای تهران ندارد و این موضوع به عنوان مُسکنی است که باید چاره‌ای اساسی برای آن داشت نه اینکه با تعطیلی مقطعی بتوان صورت مساله را پاک کرد و هیچ کاری برای کاهش آلاینده‌ها در این کلانشهر نداشت.
هر دستگاهی چه سهمی در قانون هوای پاک دارد
اما از همه مهمتر قانون هوای پاک است که در سال ۱۳۹۶ با داشتن ۳۴ ماده، ۲۹ تبصره و آیین‌نامه شامل مجموعه راهکارهای کاهش و کنترل آلودگی هوا به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید و ۲۳ دستگاه از جمله وزارتخانه‌های صمت، نفت، نیرو، کشور، سازمان‌های ملی استاندارد، برنامه و بودجه، سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری‌ها در راستای اجرای این قانون باید نقش خود را ایفا کنند، اما با گذشت بیش از هفت سال از تصویب قانون هوای پاک، همچنان کلانشهری مانند تهران به ویژه در فصل پاییز و زمستان به دلیل وارونگی هوا روزهای خاکستری را تجربه می‌کند.
با توجه به اینکه ۲۳ دستگاه در راستای اجرای قانون هوای پاک نقش دارند اما در این هفت سال حتی یک اقدام درست و منطقی برای اجرای این قانون در کشور انجام نشده است همین موضوع نشان می‌دهد که هیچ کدام از متولیان امر برای کاهش آلودگی هوای تهران دل نمی‌سوزانند و مردم هم در چنین شرایطی چاره‌ای جز نفس کشیدن در این هوا را ندارند.
نقش محیط زیست در قانون هوای پاک
طبق قانون هوای پاک؛ ۲۳ دستگاه به صورت مستقیم و ۱۹ دستگاه به صورت غیرمستقیم در مدیریت و کاهش آلودگی هوای کلانشهرها نقش دارند. سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان دستگاه مهم‌ترین رکن اجرای قانون هوای پاک وظیفه نظارت بر اجرای صحیح این قانون را برعهده دارد. اگر نظارت سازمان حفاظت محیط زیست به درستی انجام شود، پس از گذشت بیش از چهار سال از تصویب قانون هوای پاک، تا حدودی از وضعیت آلودگی هوای شهرها کاسته می‌شد نه اینکه سالانه آلودگی هوا در کلانشهرها تشدید یابد.
براساس ماده ۱۲، سازمان حفاظت محیط زیست مکلف است همه مراکز و واحدهای صنعتی، تولیدی، عملیات معدنی، خدماتی، عمومی و کارگاهی را که آلودگی آنها بیش از حدمجاز مصوب است، مشخص کرده و مراتب را با تعیین نوع، میزان آلودگی، وسعت منطقه تحت تاثیر و حساسیت منطقه به مالکان یا مسئولان یا مدیران عامل و یا بالاترین مقام تصمیم‌گیر واحد ابلاغ کند تا در مهلت معینی که توسط سازمان تعیین می‌شود نسبت به رفع آلودگی یا تغییر تولید یا تغییر فرآیند تولید یا تعطیلی کار و فعالیت خود اقدام کند.
وزارت کشور و شهرداری‌ها
براساس ماده ۹ این قانون، وزارت کشور موظف است با همکاری وزارتخانه‌های صنعت، معدن و تجارت و امور اقتصادی و دارایی (گمرک جمهوری اسلامی ایران)، زمینه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی شهری با اولویت شهرهای بالای ۲۰۰ هزار نفر جمعیت را ظرف مدت پنج سال از محل منابع درآمدی ماده (۶) این قانون از طریق کمک بلاعوض، یارانه، تسهیلات یا صفر کردن سود بازرگانی واردات خودروهای برقی-بنزینی (هیبریدی) و خودروهای الکتریکی و موتورسیکلت برقی، به انجام برساند.
طبق ماده ۱۰ قانون هوای پاک وزارت کشور موظف است از محل درآمدهای عمومی شهرداری‌ها و بودجه عمومی خود در قانون بودجه (هر یک به میزان ۵۰ درصد)، ناوگان حمل و نقل عمومی درون شهری را به میزان سالانه پنج درصد با اولویت کلانشهرها و شهرهای بالای ۵۰۰ هزار نفر جمعیت، افزایش دهد. اما وزارت کشور در این سال‌ها هیچ کمکی به توسعه حمل و نقل عمومی پایتخت نکرده است.
همچنین ماده ۲۰ قانون هوای پاک اعلام کرده است که انباشت پسماندهای بیمارستانی و صنعتی در معابر عمومی و فضای باز یا سوزاندن و انباشتن پسماندهای خانگی و ساختمانی در معابر عمومی و فضای باز خارج از مکان‌های تعیین شده توسط شهرداری‌ها و دهیاری‌ها یا سوزاندن آنها و همچنین سوزاندن بقایای گیاهی اراضی زراعی پس از برداشت محصول ممنوع بوده و متخلف به جزای نقدی محکوم می‌شود.
وزارت نفت
براساس ماده ۱۸ قانون هوای پاک، وزارت نفت مکلف است حداکثر تا سه سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، سوخت تولیدی کشور از جمله بنزین، نفت گاز، نفت کوره و نفت سفید را مطابق با استاندارد ملی مصوب عرضه کند. همچنین سازمان حفاظت محیط زیست هم مکلف است از تولید سوخت غیراستاندارد جلوگیری کند. یکی از مهم‌ترین موضوعات مرتبط با آلودگی هوا استاندارد بودن یا نبودن سوخت نیروگاه‌ها، صنایع، وسایل حمل و نقلی است. واحدهای تولیدی و صنعتی که اجازه بازرسی از واحدهای خود را ندهند یا از قوانین تخطی کنند باید مشمول جریمه شوند. اما گزارشی وجود ندارد که در گذشت بیش از چهار سال از تصویب قانون هوای پاک، چه تعدادی از واحدها مورد بازرسی قرار گرفته‌اند و یا اینکه هرسال چه تعداد واحد به قوه قضاییه معرفی شده‌اند.
وزارت نیرو
طبق ماده ۱۹ این قانون، وزارت نیرو مکلف است نسبت به توسعه، تولید و عرضه انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک بهینه به نحوی اقدام کند که حداقل ۳۰ درصد افزایش سالانه ظرفیت موردنیاز برق کشور از انرژی‌های تجدیدپذیر تامین شود. .
وزارت صمت و خودروسازان
طبق ماده ۴ قانون هوای پاک، تولید انواع وسایل نقلیه موتوری و واردات آنها نیازمند رعایت حدود مجاز انتشار آلاینده‌های اعلامی از سمت سازمان حفاظت محیط زیست است. شماره گذاری انواع وسایل نقلیه موتوری مانند داخلی و وارداتی مستلزم رعایت حدود مجاز انتشار آلاینده‌های موضوع این قانون و اخذ تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست است. یکی از موضوعاتی که هرساله به توقف تولید خودروهای داخلی می‌انجامد، دریافت تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست بابت ارتقای استاندارد سوخت خودروها است. درحال حاضر استاندارد سوخت خودروهایی که امسال تولید می‌شوند باید یورو ۵ باشد.
براساس ماده پنج این قانون، همه خودروسازهای داخلی و واردکنندگان خودروهای خارجی مکلف هستند خودروهای مشتریان خود را تا حداقل ۲ سال تمام یا ۴۰ هزار کیلومتر ضمانت کامل کنند. همه قطعات، لوازم وتجهیزات مکانیکی، الکترونیکی، هشداردهنده و تعویضی متعلق به خودروها که وظیفه کنترل انتشار آلاینده‌های خودرو را برعهده دارند در این مدت مشمول ضمانت کامل هستند و در صورت خرابی، هزینه اصلاح، تعمیر، تنظیم و تعویض قطعه، به صورت رایگان، حسب مورد برعهده خودروساز داخلی یا نمایندگی خودروساز خارجی است.
وزارت راه و شهرسازی
ماده ۲۱ این قانون اعلام کرده است که وزارت راه و شهرسازی موظف است هنگام تهیه طرح‌های جامع و تفصیلی شهرها، شهرک‌ها و شهرهای جدید و طرح‌های روستایی یا توسعه این مناطق، به نحوی برنامه‌ریزی کند که فصل جداگانه‌ای از مطالعات طرح به بررسی مسائل زیست محیطی اختصاص یابد و طراحی شهرها و شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی از نظر فضای سبز و فضای باز، همجواری کاربری‌ها و رعایت حریم‌های قانونی، شبکه معابر و حمل و نقل، ضوابط تراکم ساختمانی، متناسب با شرایط اقلیمی، معیارهای زیست محیطی مورد تأیید سازمان و ضوابط، شرایط و استانداردهای پیوست سلامت مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد.
وزارت جهاد کشاورزی
طبق ماده ۲۴ قانون هوای پاک، وزارت جهادکشاورزی مکلف است علاوه بر اجرای طرح‌های بیابان‌زدایی برای مهار کانون‌های مستعد بیابان‌زایی و تولید گرد و غبار در داخل کشور راسا یا با مشارکت مردم، سالانه حداقل معادل ۳۰۰ هزار هکتار نسبت به اجرای اقدامات مقابله با پدیده گرد و غبار با اولویت عملیات بیابان‌زدایی در مناطق بحرانی و زیست بوم‌های حساس اقدام کند. همچنین براساس ماده ۲۷ این قانون؛ وزارتخانه‌های جهادکشاورزی و راه و شهرسازی و کشور مکلفند حریم سبز بزرگراه‌ها و کمربند سبزشهرها و روستاهای تحت تاثیر رخدادهای گرد و غبار را با روش آبیاری مدرن و با اولویت استفاده از پساب‌های شهری و روستایی، ایجاد کنند.
صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران
طبق ماده ۲۸ این قانون، سازمان صدا و سیما و سایر رسانه‌های دولتی مکلفند که برنامه‌های تولید شده در زمینه فرهنگ‌سازی، ظرفیت‌سازی، آموزش و اطلاع‌رسانی مورد تایید از سوی سازمان درباره آگاهی و مقابله با پدیده آلودگی هوا، رخدادهای گرد و غبار را در صورتی که ضوابط رسانه‌ای در آن رعایت شده باشد، در قالب برنامه‌های آگهی و یا آموزشی رسانه‌ای با اخذ ۵۰ درصد بها اطلاع‌رسانی و پخش کنند.
مراکز معاینه فنی وسایل نقلیه موتوری
ماده ۶ قانون هوای پاک دارای ۶ تبصره است که همه مفاد این ماده مربوط به انجام معاینه فنی خودروهای سبک و سنگین و موتورسیکلت است. این ماده اعلام کرده که به منظور اطمینان از صحت عملکرد خودرو در زمینه‌های فنی و ایمنی و کنترل آلاینده‌های هوا و صدا، انجام معاینه فنی همه وسایل نقلیه موتوری مانند سبک، نیمه‌سنگین، سنگین، موتورسیکلت که توسط بخش‌های دولتی، عمومی و غیردولتی بکار گرفته می‌شوند، در دوره‌های زمانی منظم و توسط مراکز مورد تایید سازمان الزامی است. دوربین‌های نصب شده در سطح معابر شهر تهران، پلاک همه خودروهای فاقد معاینه فنی را برداشت می‌کنند و پس از آن پلیس راهور خودروهای متخلف را جریمه خواهد کرد.
ماده ۸ و نحوه برخورد با خودروهای فرسوده
این ماده همه ساز و کارهای مواجهه با خودروهای فرسوده را تعیین و تبیین کرده است. طبق ماده ۸ قانون هوای پاک؛ همه اشخاص حقیقی و حقوقی مالک وسایل نقلیه موتوری مانند سبک، نیمه سنگین، سنگین، موتورسیکلت مکلفند وسایل نقلیه خود را پس از رسیدن به سن فرسودگی از رده خارج کنند. همچنین پلیس راهور باید خودروهای فرسوده را به ازای هر روز تردد با عنوان ورود و تردد وسایل نقلیه غیرمجاز در معابر جریمه کند. طبق تبصره ۱ و ۲ این قانون؛ دولت موظف است از محل صرفه‌جویی حاصل از بهبود و مدیریت سوخت ناشی از اجرای این قانون، ساز و کار و تسهیلات لازم برای جایگزیی خودروهای فرسوده حمل و نقل عمومی با خودروهای نو را فراهم کند و در بودجه سالانه ردیفی به منظور اعطای تسهیلات ارزان‌قیمت برای جایگزین کردن خودروها و موتورسیکلت‌های فرسوده موجود با کارمزد چهار درصد با بازپرداخت ۱۰ ساله تعیین کند.
حال در چنین شرایطی که نه قانون هوای پاک اجرا شده، نه مدیریت شهری توان کاهش آلایندگی به واسطه نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی را دارد باید از مسئولان پرسید چه باید کرد که تهرانی‌ها در فصل‌های پاییز و زمستان بتوانند در هوای پاک نفس بکشند نه اینکه هوای آلوده امان همه را ببرد و حتی نتوانند از خانه خارج شوند و هر روز به دلیل آلودگی و پیشگیری از برخی مشکلات مدارس و ادارات را تعطیل کرد.