منوچهر مشیری، مستندساز پیشکسوت در حاشیه هجدهمین جشنواره بین‌المللی مستند ایران، درباره آثار این دوره به خبرنگار سینمایی ایرنا گفت: ریاست افراد مختلف بر جشنواره باعث شده سیاست جشنواره هم در ادوار گذشته متفاوت شود. همیشه همین‌طور بوده و این‌طور نیست که بگوییم یک دوره‌ای خیلی خوب بوده و یک دوره‌ای خوب نبوده. بخشی از آن نتیجه سیاست‌های کلی کشور است که بر اینجا هم اثر می‌گذارد. عامل دیگر سلیقه افراد تصمیم‌گیر است. بعضی وقت‌ها یک موضوع خیلی مورد توجه قرار می‌گیرد و موضوع دیگری به حاشیه می‌رود؛ کمااینکه خیلی مواقع طرح‌های همین افرادی که الان در حوزه مستند کار می‌کنند، در جشنواره پذیرش نشده است.
او در ادامه افزود: اگر مستندسازی علاقه‌مند به موضوعی باشد، باید به هرصورت روی علاقه خودش پافشاری کند و در صورت پذیرش‌نشدن، ببیند چه انتقاداتی به اثرش شده؛ اگر موردی هست که می‌تواند تعدیل بدهد بدون اینکه ایده‌اش دگرگون شود و از بین برود و آن تعدیل متناسب با در نظر گرفتن شرایط جامعه و زمانه است، آن تعدیل را انجام دهد اما به گونه‌ای نشود که به هر قیمتی شده بخواهد آن اثر را بسازد.
این مستندساز در ارتباط با شرکت‌کنندگان جشنواره سینما حقیقت نیز گفت: مستندسازان سعی نکنند باب دندان جشنواره فیلم بسازند. سعی کنند کار خودشان را بکنند و آن را به شکل درست هم انجام بدهند. به هرحال این سلیقه‌هایی که در جشنواره‌ها وجود دارد، متغیر هستند. امکان دارد امروز یک نوع باشد و فردا نوع دیگری باشد. کار خودشان را انجام بدهند، بسیار مطالعه کنند و خیلی زیاد فیلم ببینند.
وی در رابطه با تجربه شخصی خود از ساخت مستند افزود: البته شاید من دنبال کارهایی رفتم که حساسیت کمتری نسبت به آن وجود داشته؛ من تعداد قابل توجهی مستند پرتره در مورد شخصیت‌های ادبی، فرهنگی و هنری کار کرده‌ام. این‌طور نبود که خودم مصلحت‌اندیشی کرده باشم و سراغ این موضوعات بروم؛ بلکه به سمت این موضوعات کشیده می‌شدم و با علاقه‌مندی کار می‌کردم. اصلا نمی‌خواهم برای دیگران نسخه بپیچم که بروید فقط مستند پرتره بسازید!
مشیری با اشاره به مصلحت‌اندیشی سازمان‌های سرمایه‌گذار تاکید کرد: مواقعی هست که فرد به موضوعی علاقه‌مند و پایبند است و می‌خواهد دقیقا همان کار را بسازد. البته که در این موارد هم فقط خود فرد تعیین‌کننده وابسته نیست و باید از کمک‌های دیگران هم استفاده کند؛ اما آن‌ها هم مصلحت‌های خود را دارند. یعنی بودجه‌ای که دارند را نمی‌توانند به هر کاری اختصاص بدهند و اولویت‌هایی دارند.
کارگردان مستند «هزاردستان امیرجاهد» در ادامه صحبت‌هایش درباره مستند پرتره نیز چنین گفت: نظری بین افکار عمومی وجود دارد که وقتی اسم مستند پرتره می‌آید، آن را برابر با مستند شخصیت‌نگار می‌دانند. این به نوعی درست است و به نوعی هم می‌تواند درست نباشد. اگر شخصیت را عام ببینیم و فکر کنیم که یک کارگر هم یک شخصیت است، می‌توان به زندگی یک کارگر هم پرداخت.
وی در ادامه گفت: تعریفی که الان از مستند پرتره می‌شود، به آن می‌گویند تصاویر درشت؛ یعنی شما موضوعتان را در نظر بگیرید و مدام به آن نزدیک‌تر شوید و از زوایای مختلف آن را ببینید. خب این می‌تواند در مورد هرکسی، حتی مثلا یک دختر دانش‌آموز هم صدق کند و این می‌شود پرتره آن دختر دانش‌آموز.
این مستندساز پیشکسوت همچنین به لزوم ساخت مستند پرتره در این روزها پرداخت و گفت: به نظر من هرکسی را که شما الان نام ببرید، می‌توان مستند پرتره‌اش را ساخت. البته که باید نگاه درستی به آدم‌ها داشته باشیم. نمی‌شود شخصیت آدم‌ها را عوض کرد. قلب واقعیت هم درست نیست. شاید شما احساس مثبتی نسبت به فردی نداشته باشید ولی باید کار را به صورتی بسازید که مطابق واقعیت باشد و طرحتان مورد قبول واقع شود. شما اگر بتوانید درباره یک فرد که وجهه مثبتی نزد شما ندارد، فیلمی بسازید که نقاط ضعف و قوت کارش را درست و همه جانبه دیده باشید، مستند خوبی درباره او ساخته‌اید ولی اگر صرفا از او بخواهید منفی بگویید، این درست نیست.
وی به روند ساخت مستند پرتره نیز اشاره کرد: پایه اصلی هر مستندی، مخصوصا مستند پرتره، پژوهش است. یعنی اول باید پژوهش بسیار عمیقی انجام شود و آخر به این نتیجه برسید که شناخت کافی نسبت به آن شخصیت پیدا کرده‌اید و بعد تصمیم بگیرید آن را به تصویر بکشید؛ این روند درباره هر شخصیتی صدق می‌کند. همه قابلیت اینکه درباره آن‌ها مستند پرتره ساخته شود را دارند، به شرط آنکه شمای مستندساز درست پرداخته باشید و واقعا برای انتخابتان جواب داشته باشید.
مشیری درباره مستند «سبز بن‌دار» که در جشنواره سینما حقیقت امسال اکران می‌شود نیز بیان کرد: کار امسالم درباره شخصیتی به نام استاد احمد سمیعی گیلانی است. ایشان بین عامه مردم شناخته شده نبود؛ شاید چون حرفه‌اش برای مردم آشنا نبوده. آقای سمیعی گیلانی، ویراستار صاحب نامی بوده‌اند؛ در حدی که به او بزرگ ویراستار ایران می‌گفتند. ایشان زندگی خاصی داشته‌اند. اوایل جذب فعالیت‌های سیاسی شده که فیلم هم این را به وضوح مطرح می‌کند. عمر پرباری هم داشته و در مرز ۱۰۲ سالگی از دنیا رفته‌اند. چون من خیلی به ایشان نزدیک شده بودم، متوجه شدم که تا آخرین روزهای زندگی‌اش هم با ذهن باز به کار کردن مشغول بود.
وی افزود: ساختن کار درباره افرادی که سنشان خیلی بالاست، راحت نیست. آن‌ها بعضی وقت‌ها اصلا نمی‌گذارند کسی وارد زندگی‌شان شود. ولی اگر مستندسازی به یک شیوه‌هایی وارد شد، باید تلاش کند نظرشان را جلب کند تا بتواند کار را ادامه دهد.