گروه جامعه ایرنا - بیست و دومین نمایشگاه بین المللی محیط زیست در حالی از ۲۸ آذر ماه کار خود را در شهر آفتاب در جنوب پایتخت آغاز کرد که تهران روزهای آلوده‌ای را سپری می کند؛ آسمان این روزهای پایتخت خاکستری رو به قهوه‌ای است، نه برج میلادی پیداست و نه کوهی از دور خودنمایی می کند، نفس ها به شماره افتاده و مردم در انتظار روزهای پاک لحظه شماری می‌کنند.
در چنین شرایطی شاید برای بسیاری این سوال پیش آید که چه لزومی دارد در وضعیت آلودگی هوا نمایشگاه محیط زیست برگزار شود، آن هم در حالی که هر سال با روزهای آلوده بیشتری روبرو هستیم؛ منابع آبی روز به روز کم و کمتر می شود؛ فرسایش امان خاک را بریده و گونه‌های جانوری به علت تغییر اقلیم و عملکرد نادرست ما انسان ها در معرض انقراض قرار دارند.
باید بدانیم که امروزه موضوع محیط زیست به یکی از مهمترین مسائل اجتماعی در دنیا و کشور ما تبدیل شده است؛ مردم بعد از یک دوره تخریب و بهره کشی از منابع به این نتیجه رسیدند که اگر گیاهان و جانوران نباشند زندگی انسان بر روی کره زمین اگر امکان پذیر هم باشد قطعا بسیار دشوار خواهد بود، بنابراین در صدد جبران مافات برآمدند تا حداقل داشته های خود را حفظ کنند بنابراین برگزاری چنین نمایشگاه هایی می تواند مکان مناسبی برای بسط این تفکر و تبادل تجربه میان جوامع مختلف باشد.
شاید تا چندی پیش محیط زیست یک مقوله فانتزی محسوب می شد اما اکنون دیگر از آن حالت خارج و به بخش اصلی زندگی انسان ها تبدیل شده است، از این رو دولت ها با برنامه ریزی و انجام اقدامات مختلف در تلاشند تا سواد محیط زیستی مردمان خود را افزایش دهند و در همین دیدگاه نمایشگاه محیط زیست می تواند بستر مناسبی برای این منظور باشد.
در بیست و دومین نمایشگاه بین المللی محیط زیست ۲۵ شرکت دانش بنیان فعال در حوزه پسماند و کاهش مصرف انرژی، ۸۰ سمن فعال در زمینه محیط زیست شرکت کردند که هر کدام دستاوردهای خود را ارائه می دهند که می تواند زمینه مناسبی برای تبادل تجربیات باشد، علاوه بر این فضایی تعاملی بین بازدیدکنندگان و صاحبان غرفه ها در نظر گرفته شده است.
با قدم زدن در سالن های بزرگ که نمایشگاه محیط زیست در آن برپا شده با غرفه هایی رنگارنگ مواجه می شوی، در یک ردیف گلدان هایی زیبا جلوه گری می کنند تا نمادی از سرسبزی و سرزندگی باشند، در یک غرفه انواع گونه های حیوانی با چوب تراشیده شده اند و وقار خود را به رخ می کشند، وقتی مقابلشان قرار می گیری گویی در جنگلی از حیوانات چوبی ایستاده ای، در غرفه ای دیگر ربات هایی قرار گرفته که با انواع پسماندها ساخته شده اند تا نشان دهند که در دنیای امروز چیزی به اسم پسماند برای دور ریختن وجود ندارد.
عروسک هایی انسانی با در دست داشتن کاغذهایی که روی آنها پیام های محیط زیستی نوشته شده در سالن می چرخند تا به همه بفهمانند که محیط زیستمان در خطر است، یکی از آنها کاغذی در دست دارد که روی آن نوشته شده "میشه خفه شی؛ آخه دارم خفه می شم، ماشین فرسوده، ماشین مشتی ممدلی" که دارد نقش خودرو را در آلودگی هوا یادآور می شود، کمی دورتر در چند غرفه خودروهایی مدل بالا و برقی را به نمایش گذاشته اند تا اهمیت فناوری خودرو در کاهش آلودگی هوا را نشان دهند.
کمی آنطرف تر در غرفه‌ای دیگر خلاقیت به خرج داده اند و ردپای طبیعی حیوانات را روی سفال‌ها قالب گرفته‌اند، حرکت زیبایی بود، با کمی احساس و خلاقیت می‌توان با دست زدن به آنها، حس نزدیکی و لمس کردن آن گونه را در خود ایجاد کنی، در کنار آن عده ای دوستدار محیط زیست و هنر با اجرای نمایشی در تلاشند تا بفهمانند که محیط زیست در خطر است، جنگل در حال نابودی است، تالاب ها خشک شده اند، رودخانه ها جانی برای جاری شدن ندارند.
قطعا با نگاه کردن به همین نشانه ها می توان پی برد که حال محیط زیست و گونه های زیستی آن خوب نیست، اگر حال آنها خوب نباشد قطعا حال انسان هم خوب نخواهد بود، بیاییم همه دست به دست هم محیط زیستمان را از ورطه نابودی نجات دهیم، این هم فقط با تلاش یک سازمان یا نهاد میسر نخواهد شد همه در کنار هم قرار بگیریم و به وظایف خود که بر اساس قانون هم تعیین شده عمل کنیم.
از آنجا که محیط زیست جغرافیا و مرزهای سیاسی نمی‌شناسد از این رو علاوه بر اینکه در مراسم افتتاحیه نمایشگاه سفرای برخی کشورها حضور داشتند، بخش علوم طبیعی دفتر یونسکو در تهران، کنوانسیون بین‌المللی تنوع زیستی- مرجع ملی دانش سنتی (CBD)؛ کنوانسیون بین‌المللی حفاظت از گونه‌های مهاجر وحشی (CMS)؛ کنوانسیون بین‌المللی گونه‌های جانوران و گیاهان وحشی در معرض خطر انقراض و نابودی (CITES) و کمیته محیط زیست و سلامت شهری مجمع شهرداران آسیایی (EUHC-AMF) نیز در نمایشگاه غرفه دارند که می توان از این فرصت برای رسیدن به تجارب بین المللی استفاده کرد.
محیط زیست مقوله‌ای نیست که یک نهاد یا یک سازمان به تنهایی از عهده آن برآید باید تمام ارکان یک نظام در کنار هم قرار گیرند تا چالش های محیط زیستی را حل کنند، در واقع این حرفی بود که معاون اول رئیس جمهور در مراسم افتتاحیه نمایشگاه بیان کرد؛ محمد رضا عارف گفت: عبور از ابرچالش های محیط زیستی نیازمند عزم ملی است، مسأله محیط زیست، با معیارهای دوگانه حل نمی شود.
وی با تأکید بر اینکه مسأله محیط زیست تنها متعلق به امروز نیست، گفت: بخشی از محیط زیست حق ما است که به اندازه حق خود باید متعهد به حفاظت از محیط زیست باشیم اما حفاظت از محیط زیست متعلق به آیندگان است و تاکنون سازوکاری برای تجدیدپذیری این فرایند به عنوان یک امر همگرا مطرح نشده است و برگزاری چنین نمایشگاه های تخصصی می تواند به این مهم کمک کند، سازمان محیط زیست هم وظیفه امانتداری از این حق مردم را دارد و نباید اجازه اغماض، کوتاهی و یا منافع بخشی، منطقه ای و گروهی داده شود.
عارف با اشاره به عدم جدیت در فرهنگ سازی عمومی در مساله محیط زیست اظهار داشت: سازمان های مردم نهاد در مقاطعی بسیار خوش درخشیدند اما در برهه ای از زمان به دلیل برخی از مسائل نامربوط با آنان برخورد شد و امروز احساس می شود که سمن ها آمادگی نقش آفرینی ندارند و باید از آنان عذرخواهی کرد و امروز نتوانستیم تشکل های مردمی محیط زیستی را فعال تر از گذشته کنیم.
معاون اول رئیس جمهور برگزاری همایش های علمی و کارشناسی و فنی را از مهمترین راه های کشورهای در حال توسعه برای حل مسائل محیط زیستی دانست و گفت: باید بپذیریم که همه ما نسبت به نسل های آینده بشریت مسئولیت داریم و با عملکرد منطقه ای و بین المللی دور از فضای سیاسی مسائل محیط زیستی را حل کنیم.
وی با قدردانی از برگزارکنندگان نمایشگاه محیط زیست گفت: امیدواریم این نمایشگاه به صورت جدی و حضور بیشتر چهره های شاخص بین المللی و کشورهای همسایه استمرار یابد و این نمایشگاه ها محل اشتراک گذاشتن دستاوردهای نوآورانه هستند.
عارف با اشاره به عدم جدیت در فرهنگ سازی عمومی در مساله محیط زیست تأکید کرد: سازمان های مردم نهاد در مقاطعی بسیار خوش درخشیدند اما در برهه ای از زمان به دلیل برخی از مسائل نامربوط با آنان برخورد شد و امروز احساس می شود که سمن ها آمادگی نقش آفرینی ندارند و باید از آنان عذرخواهی کرد و امروز نتوانستیم تشکل های مردمی محیط زیستی را فعال تر از گذشته کنیم.
همچنین معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در این مراسم گفت: حفاظت از محیط زیست بدون مشارکت مردم و آحاد جامعه عملی نخواهد شد، صحبت از وضعیت محیط زیست چیزی نیست که بتوان به راحتی از آن عبور کرد. آلودگی شهری، کاهش منابع آب، فرسایش خاک، طوفان گرد و غبار از جمله موارد محیط زیستی است که نیاز به آگاهی جامعه دارد.
شینا انصاری افزود: اصل پنجاهم قانون اساسی به عنوان یک اصل مترقی قانون، حفاظت از محیط زیست را یادآور می‌شود و وظیفه جامعه، شهروندان و مسئولان در آن ذکر شده است، آنچه از این عهد برمی‌آید این است که سایر قوای کشور وظایفی خطیرتر نسبت به آحاد جامعه و شهروندان دارند.
وی اظهار داشت: نمایشگاه محیط زیست از دهه ۷۰ آغاز به کار کرده و در این دوره به ارائه راهکارهای پایدار برای حفظ محیط زیست و تبادل نظر فعالان اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی خواهد پرداخت، برگزاری بیش از ۱۰۰ رویداد جانبی از جمله برگزاری نشست های تخصصی با موضوع اقتصاد چرخشی، حفاظت از تالاب‌ها، رویکرد اجتماعی با محوریت مسئولیت اجتماعی فرصت مناسبی برای تبادل اطلاعات و تجربیات است.
رئیس سازمان حفاظت محیط زیست ابراز امیدواری کرد با برگزاری این نمایشگاه حرکت کشور در مسیر توسعه پایدار و ارتقای کیفیت زیست نسل حاضر و نسل آینده فراهم شود.
نمایشگاه محیط زیست فرصتی برای تبادل تجربیات
همچنین سرپرست معاونت توسعه مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست درباره اهمیت برگزاری نمایشگاه محیط زیست آنهم در شرایط آلودگی هوا به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: برگزاری هر نمایشگاهی بدون شک بیشتر جنبه معرفی دستاوردها و فناوری های جدید را دارد که می تواند باعث توسعه هر بخشی شود، طبیعتا در حوزه محیط زیست معرفی این فناوری ها کمک می کند تا بتوانیم با سرعت مطلوب تری به توسعه پایدار دست یابیم، توسعه پایدار پاسخگویی به نیازهای توسعه ای ذینفعان جامعه با توجه به الزامات حفاظت محیط زیست است.
امید حاجتی افزود: در این نمایشگاه هم که به صورت سالانه برگزار می شود سعی شده دستاوردهای جدید در حوزه های مختلف از جمله فناوری های تولید و حوزه حمل و نقل معرفی شود حساسیت هایی که در مباحث زیست محیطی به ویژه در بحث آلودگی هوا وجود دارد تشریح شود تا از این طریق بتوانیم نه فقط مردم را بلکه فعالان اقتصادی را تشویق و ترغیب کنیم به اینکه در حوزه خود در راستای بهبود شرایط زیست محیطی کوشا باشند، می دانیم که محیط زیست حوزه ای نیست که به تنهایی توسط یک سازمان یا یک مجموعه قابل مدیریت و بهبود باشد همه هموطنان در کنار فعالان بخش خصوصی، قوای سه گانه و دستگاه های اجرایی باید کمک کنند تا بتوانیم به شرایط زیست محیطی پایداری برسیم.
وی درباره تاثیر برگزاری نمایشگاه محیط‌زیست در فرهنگ سازی با هدف حفظ محیط‌زیست گفت: قطعا این نمایشگاه به تنهایی نمی تواند در بهبود شرایط کنونی محیط زیست موثر باشد اما سهم خودش را می تواند در تبیین و تشریح شرایط موجود و راه های بهبود آن ایفا کند، درست است که در فضای مجازی امکان معرفی چنین موضوعاتی وجود دارد اما در تمام جهان بر پایه نمایشگاه ها فرصتی ایجاد می شود تا تمام ذینفعان بتوانند در آن حوزه یکجا جمع شوند و اطلاعات و دانش خود را تبادل کنند و بتوانند از دستاوردهای همدیگر بهره ببرند، بنابراین برگزاری چنین نمایشگاه هایی رایج است و همچنان به رغم گستردگی و نفوذی که حوزه مجازی پیدا کرده؛ اما نمایشگاه های حقیقی مشابه نمایشگاه محیط زیست همچنان جایگاه خودشان را دارند.
وی اظهار داشت: بعضا برخی از موضوعات با هم تلاقی پیدا می کنند و تعادل بخشی بین آنها دشوار می شود، در واقع مقوله توسعه پایدار برقراری تعادل بین حفاظت محیط زیست و نیازهای توسعه ای جامعه است، وقتی بنا به دلایلی با ناترازی انرژی مواجه می شویم کار دشوار می شود، به طوری که از یک طرف اگر سوخت های نامناسب را استفاده کنیم باعث آلودگی هوا می شود از طرف دیگر اگر استفاده نکنیم باعث قطعی بیشتر برق می شود، طبیعتا باید تعادلی بین این ۲ نیاز جامعه ایجاد شود، بنابراین به این معنی نیست که حالا چند نمایشگاه برگزار کنیم و چند اقدام هم سازمان محیط زیست انجام دهد مشکلات محیط زیستی برطرف شود.
ضوابط و قوانین محیط زیست نیازمند بازنگری هستند
حاجتی ادامه داد: مسائل محیط زیست به ویژه در مباحث نیازمندی های انرژی، تولیدات صنعتی و کشاورزی پیچیدگی های خاص خودش را دارد، کشت و صنعت نیشکر در خوزستان را می توان مثال زد، نیشکر به عنوان یک کالای استراتژیک مطرح است اما همچنان شاهد این هستیم که کشت آن به روش سنتی مانند آتش زدن محصولات پیش می رود، چه کار می شود کرد؟ حالا به این جهت که آنها روش خود را اصلاح نمی کنند؛ سازمان حفاظت محیط زیست از راه های قضایی وارد شود و یک رفتار تند بازدارنده قهری انجام دهد، این روش جواب نمی دهد چون باعث می شود که محصول در زمان خود تولید و به بازار عرضه نشود.
وی تاکید کرد: به رغم اینکه قوانین خوبی در زمینه محیط زیست وجود دارد اما به نظر می رسد بازدارنده نیستند، از آنجا هم که نمی توان مانع فعالیت های صنعتی شد بنابراین بهتر است به جای اینکه تلاش کنیم تا مانع آلودگی در حوزه های مختلف صنعت و کشاورزی شویم، با تقویت قوانین با مدیرانی که در دوره مدیریتشان اقدام مناسبی برای بهبود شرایط زیست محیطی انجام ندادند برخورد شود، بنابراین نیازمند یک بازنگری موثر در قوانین و ضوابط هستیم تا بتوانیم همانطور که پاسخگوی نیازهای توسعه ای هستیم حفاظت محیط زیست را هم داشته باشیم وگرنه در شرایط موجود امکان پذیر نیست.
سرپرست معاونت توسعه مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست گفت: هر وقت می خواهیم با یک صنعت آلاینده برخورد کنیم سریع اهمیت آن بخش، تولیدات و استراتژیک بودن آن محصول و اینکه تبعات اجتماعی دارد را پیش می کشند و باعث می شود سازمان حفاظت محیط زیست نتواند به تکلیف قانونی خود عمل کند، این را در دستور کار قرار دادیم و امیدواریم با همراهی دولت و مجلس بتوانیم راه حل های موثری را برای برخورد با بخش های آلاینده ای که سالهاست سعی می کنند از تکلیفی که بر عهده شان است شانه خالی کنند، پیدا کنیم تا شرایط مطلوب تری ایجاد شود.
بیست و دومین نمایشگاه بین‌المللی محیط زیست ٢٨ آذرماه در شهر آفتاب آغاز شده است و تا یکم دی ماه ادامه دارد.