به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، «دونالد ترامپ» و «ولادیمیر پوتین» روسای جمهوری آمریكا و روسیه روز گذشته (16 تیرماه) در حاشیه نشست گروه 20 در هامبورگ در مورد آتش‌بس در سوریه به توافق رسیدند. این توافق كه برای برقراری «مناطق عاری از درگیری» در استان های جنوب غربی سوریه ایجاد شده، قرار است از فردا یكشنبه (18 تیرماه) به اجرا گذاشته شود.
در شرایطی كه اقدامات تحریك آمیز آمریكا در سوریه در هفته های اخیر اسباب تنش لفظی میان مقام های روسی و آمریكایی را فراهم كرده و چشم انداز صلح در سوریه را تیره تر نموده است، توافق هایی از این دست می تواند زمینه های پیش برد روند سیاسی راه حل بحران و كاهش زمینه های بهره برداری تروریست ها از فضای ابرآلود تعارضات در عرصه میدانی را فراهم كند.
** كنشگران فرامنطقه ای بحران سوریه
اعتراضاتی كه از 6 سال پیش در استان «درعا» در جنوب سوریه جرقه زده شد، هرگز به این بحران بزرگ تبدیل نمی شد اگر برخی كشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای از آن برای سودجویی ها و تسفیه حساب های خود با دولت سوریه استفاده نمی كردند. دخالت كشورهایی چون ایالات متحده آمریكا و همپیمانان منطقه ای آن در مدت كوتاهی اسباب سرازیر شدن تروریست ها به سوریه را فراهم كرد و آتش فتنه ای را روشن كرد كه تاكنون صدها نفر را به كام مرگ كشانده و میلیون ها نفر را آواره كرده است.
نضج گیری فعالیت گروه های تروریستی و وخامت اوضاع در سوریه، مداخله گران منطقه ای و بین المللی این كشور را به این نتیجه رساند كه حل بحران سوریه نه از رهگذر كنشگری مداخله جویانه، كه از مسیر روندهای سیاسی مبتنی بر صلح می گذرد. جدا شدن تدریجی تركیه از صف مخالفان سوریه و نزدیك شدن به كشورهای حامی صلح در این كشور تاییدی بر این انگاره است.
با این حال هنوز هم انگیزه های سودجویانه برخی از این كشورها، اسباب كنشگری غیر ضروری آنان در سوریه را فراهم می كند. به عنوان نمونه دخالت های نظامی آمریكا در سوریه همچنان مانعی جدی در مبارزه دولت با گروه های تروریستی تلقی می شود؛ مداخله ای كه علاوه بر دولت سوریه، اعتراض بسیاری از كشورهای حامی صلح در این كشور را هم برمی انگیزد.
در شرایطی كه در هفته های اخیر عملیات آزادسازی «رقه» به عنوان مركز خلافت خودخوانده داعش در سوریه در دستور كار ارتش سوریه قرار گرفته است، نیروهای نظامی آمریكا با منهدم كردن جنگنده های سوری در رقه، مانع پیشروی نیروهای ارتش سوریه در این استان شده اند؛ حمله ای كه دولت سوریه آن را «تجاوز آشكار آمریكا» خوانده و هدف از آن را تضعیف قدرت ارتش سوریه در مبارزه با داعش عنوان كرده است.
این اقدام یكجانبه آمریكا واكنش روس ها را هم برانگیخت. «سرگی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه در اظهاراتی گفت: آمریكا باید به تمامیت ارضی سوریه احترام بگذارد و اقدامات یكجانبه را در این كشور پایان دهد. همچنین «سرگئی ریابكوف» معاون وزیر امور خارجه روسیه هم حمله اخیر آمریكا را اقدامی «تهاجمی و كمك به تروریست‌ها» توصیف كرد .
آمریكا به خاطر منافع خود، تلاش می‌كند با شكست داعش در سوریه، رقه را به كمك «نیروهای دموكراتیك كرد» آزاد كند. این در حالی است كه دولت سوریه و روسیه با این موضوع مخالف بوده و خواستار خروج نیروهای بیگانه از جمله آمریكا از سوریه هستند.
بیانیه اخیر كاخ سفید در خصوص هشدار به دولت قانونی اسد در خصوص آنچه «مقدمه چینی دولت برای انجام یك حمله شیمیایی دیگر» خواند نیز نمونه ای دیگر از مداخله جویی و یكجانبه گرایی واشنگتن در سوریه است كه، واكنش روسیه و ایران را برانگیخت؛ بیانیه ای كه به گفته نماینده آمریكا در سازمان ملل، هشداری به روسیه و ایران نیز بود.
به نظر می رسد مواضع محكم و متقن مقام های سوریه، ایران و روسیه در برابر آمریكا در مورد بحران سوریه و مشاهده پیامدهای منفی اقدام نظامی و یكجانبه گرایی آمریكا، سرانجام آمریكا را به سوی تعامل و مذاكره با دیگر بازیگران عرصه میدانی سوریه سوق داده است.
در چنین شرایطی كه رقابت ها میان آمریكا و روسیه به عنوان دو بازیگر مهم در بحران سوریه بالا گرفته است، توافق دو كشور بر سر آتش بس، می تواند امیدها برای پیشرفت راه حل مبتنی بر روندهای سیاسی در این كشور را افزایش دهد.
**آتش بس در سوریه در نتیجه توافق آمریكا و روسیه
توافق دیروز روسای جمهوری آمریكا و روسیه در مورد ایجاد مناطق عاری از تنش در استان های جنوب غربی سوریه قرار است از فردا به اجرا گذاشته شود. وزیر امور خارجه روسیه بعد از دیدار سران آمریكا و روسیه در هامبورگ به رسانه ها گفت: روز جمعه در امان پایتخت اردن كارشناسان اردنی، آمریكایی و روسی بر تفاهمی مبنی بر ایجاد مناطق كاهش تنش دست یافتند. این آتش‌بس كه قرار است در مناطق درعا، قنیطره و سویدا عملی شود مورد نظارت قرار خواهد گرفت.
به گفته «محمد المومنی» سخنگوی دولت اردن در گفت‌وگو با خبرگزاری رسمی این كشور، براساس این توافق آتش‌بس در طول خط تماسی كه نیروهای دولت سوریه و نیروهای هم‌پیمان آن از یك سو و نیروهای مخالفان مسلح سوری از سوی دیگر بر سر آن توافق كرده‌اند، اجرا خواهد شد.
به گفته المومنی، این سه كشور تاكید كرده‌اند مقدمات این آتش‌بس در ایجاد فضای تضمین كننده به راه حل سیاسی دائمی برای بحران سوریه منجر شود. این سه كشور همچنین بر تعهدات خود برای راه حل سیاسی از طریق كانال ژنو و براساس قطعنامه 2254 شورای امنیت كه تمامیت ارضی، استقلال و حاكمیت سوریه را تضمین می‌كند، تاكید كردند.این در حالی است كه «ركس تیلرسون» در گفت و گو با رسانه ها از كامل شدن جزییات این توافق در روزهای آینده خبر داده است. به گزارش رسانه ها پیش بینی می شود وزیر امور خارجه آمریكا جمعه شب در كنفرانس مطبوعاتی در هامبورگ جزییات بیشتری را در این خصوص ارایه كند.
**آتش بسی پایدار؟
تاكنون بارها با توافق طرف های درگیر در بحران، آتش بس در سوریه به اجرا گذاشته شده، اما هربار با متهم شدن طرف های درگیر به نقض آتش بس، درگیری ها با شدتی بیشتر از سر گرفته شده است. حتی آتش بسی كه در دی ماه سال گذشته و بر اساس قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل برقرار شده بود، به خاطر نقض طرفین، چند هفته بیشتر دوام نیاورد.
آتش بسی كه آمریكا و روسیه بر سر آن به توافق رسیده اند گویا با آنچه پیش از این در سوریه به اجرا گذاشته شده تفاوت دارد. به گفته وزیر امور خارجه آمریكا فرق توافق جدید با توافق‌های مشابه در گذشته این است كه این بار روسیه به اجرای آن متعهد است.
در حالی آمریكا و روسیه بر سر آتش بس در جنوب سوریه به توافق رسیده اند و مقام های آمریكایی نسبت به پایداری آن ابراز امیدورای می كنند كه دو ماهی می شود توافق طرفین درگیر در سوریه بر سر «مناطق كاهش تنش» در نشست آستانه چهار زیر نظارت ایران، روسیه و تركیه توانسته تا اندازه ای از شدت تنش و خشونت در مناطق تعیین شده بكاهد.
اگرچه این آتش بس با آنچه در نشست های آستانه می گذرد تفاوت بسیاری دارد، اما هر كدام در سطحی متفاوت می توانند مسیر حركت سوریه به سمت صلح و ثبات را هموارتر سازند. نشست های آستانه (پایتخت قزاقستان ) كاهش رقابت و تنش میان معارضان و نیروهای حامی دولت سوریه را زیر نظارت كشورهای حامی صلح در دستور كار دارد و در كنار آن آتش بس هایی از نوع آتش بس اخیر می تواند رقابت میان قدرت ها و به تبع آن رقابت منفی میان بازیگران داخلی بحران سوریه را كاهش دهد.
**پژوهشم**9275**1601** خبرنگار: اعظم حمیدپور**انتشاردهنده: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تهران- ایرنا- توافق اخیر روسای جمهوری آمریكا و روسیه بر سر برقراری آتش بس در بخش هایی از سوریه در كنار تلاش برای تعیین «مناطق كاهش تنش» در نشست آستانه، بار دیگر امیدها برای دست یابی به راه حل مسالمت آمیز برای حل بحران سوریه را افزایش داده است.