بحران سوریه در ایستگاه آخر با افزایش سفرهای دیپلماتیك

افزایش دیدارها و گفت و گوهای مزبور می تواند از زوایای مختلف قابل تحلیل و بررسی باشد ولی برداشت كلی و عمومی از آن این است كه با توجه به نزدیك شدن قطار بحران در سوریه به ایستگاه آخر این رفت و آمدها با اهداف مختلف صورت می گیرد و این اهداف را می توان از نگاه هر یك از كشورها و طرف های منطقه ای و خارج از آن مطابق دیدگاه ها و منافع آنان تفسیر كرد.
اكنون طرف ها و كشورهای پیروز در بحران سوریه به دنبال افزایش سطح مناسبات خود با این كشور و مشاركت در بازسازی آن در دوران پسابحران هستند و شكست خوردگان از بحران نیز به خاطر سیاست های خصمانه در طول هشت سال گذشته و هزینه های هنگفت كه پای فعالیت های تروریست ها ریختند ، تلاش می كنند تا شاید بتوانند با توجه به پیشینه سیاه خود با استفاده از برخی زمینه ها مانند خرابی مناطق و شهرهای مختلف سوریه و پیشنهاد بازسازی آنها جای پایی هر چند اندك در سوریه برای خود دست و پا كنند.
در اولین اقدام از این دست برخی رسانه ها از گفت و گوی خالد الحمیدان رئیس سازمان اطلاعات عربستان به عنوان یكی از طرف های اصلی و اساسی ایجاد بحران ویرانگر سوریه با علی مملوك مدیر دفتر رئیس سازمان امنیت ملی سوریه خبر می دهند.
بر پایه گزارش های رسانه ای، در جریان این تماس مقام سعودی كه سومین تماس در نوع خود است ، ضمن درخواست برای دیدار حضوری باردیگر پیشنهاد قدیمی ریاض را به دمشق مبنی بر قطع روابط با ایران در مقابل بازسازی سوریه مانند روز اول ارایه كرده است.
مقام سوری نیز ضمن مخالفت با چنین پیشنهادی از سوی عامل اصلی بحران سوریه اعلام كرده است كه دمشق بخشی از محور مقاومت است و سیاست های ثابتی در قبال آن دارد و نسبت به دیدار حضوری نیز در دمشق اعلام آمادگی كرده است.
به نظر می رسد هدف ریاض از اقدام اخیر بر اساس ماموریت های واشنگتن جهت همراه كردن اسد در طرح معامله قرن صورت می گیرد تا این طرح نیز پیش از اجرا با شكست مواجه نشود.
شبكه تلویزیونی المیادین در همین ارتباط نوشت: شكی نیست كه پیشنهاد عربستان در این رابطه بخشی از یك مجموعه بزرگ شامل طرح‌های آمریكا و اسرائیل است، آمریكا به خوبی می‌داند كه جنگ در سوریه را به نفع خود به پایان نخواهد برد. اسرائیل نیز از همین موضوع رنج می‌برد و می‌داند دوستان و ابزار‌های خود را در میان گروه‌های تروریستی و تكفیری در سوریه و به ویژه بخش‌های جنوبی این كشور از دست خواهد داد.
پیشتر نیز برخی رسانه ها از پیشنهاد مالی نماینده محمد بن سلمان ولیعهد عربستان به بشار اسد رییس جمهوری سوریه مبنی بر بازسازی این كشور و ماندن تا آخر عمر در قدرت در ازای قطع ارتباط با حزب الله و ایران خبر داده بودند.
حسن نصرالله دبیر كل حزب الله نیز پیش از آن از پیشنهاد عربستان به سوریه برای قطع ارتباط با ایران و حزب الله در قبال بازسازی سوریه و مخالفت این كشور با آن خبر داده بود.
در ابتدای بحران سوریه نیز با توجه به فشارهای وارده به این كشور از مرزهای مختلف و ترس از اوج گیری برخی حركت ها در سوریه ملك عبدالله بن عبدالعزیز پادشاه فقید عربستان در گفت و گو با اسد خواستار قطع روابط دمشق با تهران شده بود.
به نوشته روزنامه الاخبار لبنان، در ژوئیه 2015 نیز مملوك با سفر به ریاض با محمد بن سلمان ولیعهد عربستان دیدار و گفت و گو كرده و در جریان آن طرف سعودی به صراحت اعلام كرده است كه مشكل اساسی عربستان با سوریه از مدت‌ها پیش این است كه شما پشت ایران حركت می‌كنید و رضایت شما از بودن در ائتلاف با ایران است؛ ایرانی كه ما با آن در سطح منطقه درگیریم.
مملوك علاوه بر این در جریان دیدار با یك هیات امریكایی متشكل از افسران سازمان ها و نهادهای اطلاعاتی و امنیتی نیز كه پیش از گفت و گو با مقام سعودی انجام شد به دنبال طرح موضوع خروج امریكا از سوریه در ازای خروج ایران از سوریه و اختصاص بخشی از نفت سوریه به امریكا بشدت با آن مخالفت كرده بود.
بر اساس اعلام پایگاه خبری النشره در لبنان در این دیدار كه در روزهای هفته آخر ماه ژوئن در منطقه المزه دمشق انجام شده است ،
طرف امریكایی علاوه بر درخواست های مزبور خواستار اطلاعات كاملی از گروه های تروریستی موجود در اختیار دمشق برای مقابله با آنان هنگام ورود به كشورهای غربی شده است كه سوریه با هر سه درخواست مخالفت كرده است.
مقام سوری نیز در این دیدار با تاكید دوباره بر مواضع ثابت دمشق در ارتباط با ایران و مقاومت بر حمایت های امریكا از تروریست ها در جریان بحران این كشور اشاره كرده و نیروهای امریكایی مستقر در سوریه را اشغالگر خوانده و گفته است كه با آنان مطابق با نیروهای اشغالگر برخورد می شود.
پیش از دیدار مزبور در دمشق نیز 'ویلیام روباك' سفیر سابق آمریكا در بحرین اواخر مرداد ماه بدون پوشش رسانه‌ای به شمال شرق سوریه سفر كرده تا در دیدار با مقام های این منطقه كردنشین سوریه و تحریك سران ائتلاف موسوم به سوریه دموكراتیك (قسد) مانع از پیشرفت گفت و گوهای صلح بین آنان و دولت مركزی سوریه شود.
كردهای سوریه پیشتر و به دنبال برخی ناخرسندی های از سیاست های امریكا در قبال آنان و عدم حمایت واشنگتن اعلام كرده بودند كه به توافق هایی با دمشق دست یافته اند و ضمن تاكید بر ضرورت حفظ تمامیت ارضی سوریه بر واگذاری بخشی از اختیارات محلی از سوی دمشق به آنان تاكید كرده بودند.
در همین حال اخبار منتشره از شمال شرق سوریه حاكی از آن است كه امریكا با انتقال سامانه های پدافند موشكی و تجهیزات پیشرفته راداری به دنبال نصب آنها در این بخش از سوریه برای اجرای برخی سیاست های خود مانند منطقه پرواز و عملیات ممنوع و جلوگیری از اقدام نظامی دمشق در این منطقه است.
در اثنای انتشار اخبار مزبور نیز سفر امیرسرتیپ امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران به سوریه و امضای موافقت نامه همكاری دفاعی با این كشور نیز با واكنش طرف های مختلف از جمله رژیم صهیونیستی مواجه شد كه همواره خواستار خروج ایران از سوریه است ولی اینبار با موافقت نامه ای مواجه شد كه نه تنها موجب خروج ایران از این كشور نمی شود بلكه ضمن رسمیت بخشیدن به همكاری های نظامی بازسازی ارتش سوریه در دوران پسابحران نیز با همكاری ایران انجام می شود.
این دیدار دقیقا یك هفته پس از سفر جان بولتون مشاور امنیت ملی آمریكا به تل آویو و تاكید بر خروج نیروهای ایرانی از سوریه انجام شد .
سپهبد 'العماد علی عبدالله ایوب' وزیر دفاع سوریه درباره موافقتنامه با ایران با اشاره به این كه سیاست تنها منافع ملی نیست بلكه به اصول و ارزش ‌هایی استوار است كه میان ایران و سوریه پابرجاست، تصریح كرد: در این همكاری‌های دوجانبه منافع ملی خودمان را محقق خواهیم كرد و ‌به هیچ طرف و كشوری اجازه نخواهیم داد به روابط محكم و استوار دو كشور خدشه‌ ای وارد كنند.
وزیر دفاع ایران نیز تاكید كرد كه بندهای توافق همكاری نظامی كشور با سوریه شامل بازسازی ارتش و صنایع دفاعی -نظامی این كشور برای احیا و قدرت یافتن دوباره آن است و ایران در این زمینه مشاركت خواهد كرد و جمهوری اسلامی ایران در این زمینه می تواند خدمات مطلوبی به سوریه ارایه دهد.
امیر سرتیپ حاتمی اضافه كرد كه امنیت منطقه به دست كشورهای خارجی كه هیچ ارتباطی با منطقه ندارند تامین نمی شود و پیشتر نیز این امر با شكست مواجه شده است و كشورهای منطقه با همكاری یكدیگر نباید اجازه دهند كه دیگران در امور منطقه دخالت كنند و وارد مسابقه تسلیحاتی با یكدیگر شوند.
سردار سرتیپ ابوالقاسم علی نژاد وابسته نظامی جمهوری اسلامی ایران در سوریه نیز در این خصوص تاكید كرد كه توافق نامه دفاعی بین ایران و سوریه در راستای اراده رهبران دو كشور برای گسترش و تثبیت روابط دو جانبه و ادامه حضور مستشاران ایران در سوریه یكی از موارد توافق نامه دفاعی و فنی میان تهران و دمشق است .
در همین حال مصطفی كواكبیان عضو كمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز در اثنای امضای موافقت نامه همكاری نظامی بین تهران و دمشق در سوریه با 'حموده صباغ' رئیس مجلس سوریه دیدار و گفت و گو كرد.
صباغ در این دیدار با تاكید بر ای كه جمهوری اسلامی ایران همان گونه كه از ابتدای جنگ حدود هشت ساله در كنار ملت و دولت این كشور ایستاد در مرحله بازسازی نیز كنار ما خواهد بود، تصریح كرد، اولویت نخست نیروهای مسلح در سوریه با همراهی هم پیمانان برچیده شدن كامل تروریسم در تمام مناطق این كشور است.
وی گفت: مرحله دوم نیز تحكیم و ثبات همراه با بازگشت تمامی آوارگان در داخل و خارج سوریه به مناطق خود در سراسر این كشور است كه این روند نیز با همكاری و همراهی هم پیمانان در حال انجام است.
رئیس مجلس سوریه افزود: مرحله سوم نیز روند بازسازی و آبادانی در سوریه است كه همپیمانان به ویژه جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در این مرحله ایفا خواهند كرد و مقدمات آن نیز آغاز شده است.
عضو كمیسیون سیاست خارجی و امنیت ملی مجلس شورای اسلامی نیز با تبریك پیروزی های اخیر ارتش و نیروهای مسلح سوریه، گفت: روابط ایران و سوریه روابطی مستحكم و بر اساس باور و اعتقادات قلبی دو كشور است و سوریه تنها كشوری بود كه سالها در برابر رژیم صهیونیستی مقاومت كرده است.
وی تصریح كرد: جمهوری اسلامی ایران همانطور كه در جنگ حدود هشت ساله در كنار ملت سوریه بوده در بازسازی نیز با قوت حضور خواهد داشت و در این زمینه موافقت نامه هایی نیز به امضا رسیده و به زودی اجرایی می شود.
همزمان با رایزنی ها در دمشق برای آماده ساختن زمینه های لازم جهت توسعه همكاری ها بین سوریه و برخی همپیمانان كه پیش از عملیات این كشور در ادلب به عنوان آخرین منطقه برای بیرون راندن تروریست ها از سوریه صورت می گیرد، برخی از مقام های غربی نیز به دنبال احساس خطر نسبت به از بین رفتن ریشه های تروریست در سوریه در هفته جاری در تماس های تلفنی در این خصوص با هم به رایزنی پرداختند.
در همین خصوص در روزهای اخیر ترزا می نخست وزیر انگلیس با رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری تركیه و آنگلا مركل صدر اعظم آلمان با دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریكا تلفنی در ارتباط با تحولات اخیر سوریه گفت و گو و رایزنی كرده اند.
پیش از آن نیز غربی ها با طرح برخی اخبار و اتهامات در ارتباط با احتمال استفاده از سلاح های شیمیایی در سوریه از سوی ارتش این كشور در تلاش بودن تا حملاتی را مانند اوایل سال جاری به سوریه انجام دهند كه به دنبال تهدیدهای روسیه به نظر می رسد دست از این اقدام خود برداشته اند.
سوریه این روزها پس از آزادی مناطق مختلف از دست تروریست های مورد حمایت برخی كشورهای غربی – عربی با گسیل نیروهای نظامی خود به مناطق شمال غرب این كشور تلاش می كند تا با روش های مختلف از جمله تحت فشار قراردادن تروریست ها برای تسلیم در مرحله اولیه با پخش اعلامیه و دعوت از آنان و در مرحله بعد با انجام عملیات نظامی این بخش از خاك خود را نیز آزاد و به بقیه بخش های سوریه اضافه كند.
اكنون حامیان تروریست ها تلاش های گسترده ای را برای جلوگیری از عملیات ارتش سوریه و تلاش برای باقی نگهداشتن آنان در این بخش از خاك سوریه به عنوان آخرین منطقه اشغالی بعمل می آورند و حتی در روزهای اخیر نیز تلاش هایی برای متهم كردن دولت سوریه برای احتمال حمله شیمیایی جهت آزادی ادلب با طرح سناریویی جهت انجام این حمله از سوی خود تروریست ها و انداختن مسوولیت آن بر عهده دمشق انجام می دهند تا زمینه حمله به سوریه را هموار كنند ولی تلاش های روسیه در روشنگری از تحركات اخیر تروریست ها برای انتقال مواد شیمیایی از تركیه به ادلب و برنامه آنان برای این دوره از متهم كردن دمشق موجب شده است تا نقشه های آنان از قبل نقش بر آب شود.
برخی اخبار منتشره در ارتباط با ادلب نیز حاكی از آن است كه هدف از حفظ تروریست ها در این بخش از سوریه از سوی غربی ها بررسی زمینه های ایجاد منطقه خودمختار در این منطقه برای استفاده های احتمالی خود در آینده بر اساس سیاست ها و مصالح و منافع خود است .
در همین ارتباط روسیه در روزهای اخیر در ادامه همپیمانی خود برای سركوب تروریست ها و برای همراهی با دمشق در عملیات نظامی در ادلب با اعزام 13 ناو جنگی و كشتی های پشتیبانی به آب های مدیترانه سپر دریایی در برابر برخی تهدیدها از سوی امریكا ، فرانسه و انگیس برای حمله احتمالی به سوریه ایجاد كرده است و آخرین اخبار حاكی از آن است كه سناریوی مزبور با توجه به تكراری بودن آن قابل اجرا نیست و غربی ها نیز دست از ادامه تهدیدهای خود با توجه به امكان رویارویی روسیه با این اقدام آنان برداشته اند.
ولادیمیر پاپوف كارشناس نظامی روس در گفت‌وگو با روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا»، یادآور شد به احتمال زیاد تقویت حضور نظامی روسیه در دریای مدیترانه نیز به منظور بازدارندگی در مقابل اقدامات احتمالی آمریكا علیه دولت سوریه انجام شده است و این اقدام ناوگان دریایی روسیه می‌تواند مانع از اجرای نقشه حمله موشكی به تاسیسات نظامی سوریه شود.
با شكست تهدیدهای مزبور و از بین رفتن احتمال حمله نظامی از سوی غربی ها به سوریه بر اساس اعلام روسیا الیوم اكنون مركز موسوم به دیدبان حقوق بشر وابسته به مخالفان دولت سوری به نقل از منابع آگاه اعلام كرد ، مذاكراتی میان سازمان اطلاعات تركیه و جبهه النصره و دیگر گروه های تروریستی در استان ادلب در خصوص انحلال این گروه ها در جریان است تا از تبعات بعدی عملیات نظامی ارتش سوریه جلوگیری شود.
برپایه این گزارش با توجه به یاس و ناامیدی تروریست ها و سركرده های آنان ، طرف ترك به تروریست ها نسبت به عواقب و پیامدهای مخالفت با انحلال این گروه های تروریستی هشدار داده و اعلام كرده است كه تروریست ها مسئول عملیات نظامی نیروهای ارتش سوریه در این منطقه خواهند بود.
با توجه به آنچه كه گذشت به نظر می رسد بحران سوریه اكنون در گام پایانی به مرحله حساسی رسیده كه از یك سو حامیان تروریست ها تلاش دارند تا در این ارتباط در صورت امكان معامله ای با دمشق برای گرفتن امتیاز و نادیده گرفتن تروریست ها انجام دهند و از سوی دیگر همپیمانان سوریه شامل روسیه و ایران در مقابله تلاش دارند تا این بحران را با استفاده از تمام ظرفیت های موجود سیاسی و نظامی با سربلندی به سرانجام برسانند.
اكنون به نظر می رسد كه یكی از محورهای مهم گفت و گوهای سه جانبه بین سران ایران ، روسیه و تركیه كه قرار است در ایران برگزار شود ، راه های نهایی كردن بحران سوریه از طریق سیاسی است و با توجه به همراهی تركیه با سیاست های روسیه و ایران در ارتباط با ادلب و گردش 180 درجه ای نگاه آنكارا به بحران سوریه دستیابی به این هدف چندان سخت نیست.
از داود پورصحت
خاورم*1436*1586