رصدخانه مراغه یادگاری گرانبها از خواجه نصیرالدین طوسی
#
مراغه ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 28/11/83
داخلی.اجتماعی.
رصدخانه مراغه با آوازه بین المللی به عنوان بزرگترین مرکز پژوهشی نجومی
آن دوران یادگاری گرانبها از خواجه نصیرالدین طوسی در این شهرستان بوده و
افتخار علمی ایرانیان در دنیای علم و دانش شناخته شده است.
این رصدخانه در سال 657 هجری - قمری به دستور هلاکوخان و به همت دانشمند
ایرانی خواجه نصیرالدین طوسی بنا شد و در احداث آن شخصیت های علمی همچون
علامه قطب الدین ، فخرالدین مراغی ، محی الدین مغربی و نجم الدین اسطرلابی
شرکت داشتند.
خواجه نصیرالدین طوسی در سفر به بغداد ، کتب و آلات رصدی لازم را تهیه و
به تدریج کتابخانه چهارصد هزار جلدی مراغه را باانواع کتب ریاضی ، نجومی
، فلسفی ، طبی و ادبی موجود بنیان نهاد.
ساخت بنای رصدخانه مراغه 15 سال به طول انجامید و در آن کتب ، اسباب و
آلات نجومی بسیاری متمرکز شد اما این مجموعه بعدازسال 703 هجری - قمری بر
اثر زلزله و بی توجهی حکام رو به ویرانی گذاشت.
بنای این رصدخانه شامل برج مرکزی و واحد نجومی ، مدرسه کتابخانه و سرای
استادان بوده و معماری آن شامل پی های سنگی ، دیوارهای آجری و سازه های
دایره ای با اجزای سنگی بود.
برج مرکزی رصدخانه مراغه به قطر 22 متر و با دیواری به ضخامت 80 سانتی
متر است اما در رابطه با ارتفاع آن اطلاعات زیادی در دست نیست اما با توجه
به قطر و برج ارتفاع آن باید 20 تا 25 متر باشد.
در مدرسه رصدخانه برای محققان جوان آن دوره رشته های نجوم ، ریاضیات ،
نور ، فیزیک آموزش داده می شد و گفته می شود کتابخانه آن دارای چهار هزار
جلد کتاب بوده که از بغداد به این رصدخانه انتقال یافته بود.
سرای استادان و پژهشگران این رصدخانه نیز در سطح تپه رصدخانه با 17
واحد مجزا احداث شده بوده که مورد استفاده استادان قرار داشت.
بنابر اسناد این رصدخانه الهام بخش احداث رصدخانه های سمرقند در
تاجیکستان، اوجین در هندوستان ، منزو در بنارس ، اورانین برک در دانمارک
و رصدخانه شانگهای چین بوده است.
به اعتقاد اخترشناسان رصدهای خواجه نصیرالدین طوسی محققان را در تهیه
نخستین جداول نجومی و دقیق تر کردن مدل های هندسی یونانیان و بطلمیوس یاری
کرده است.
به گفته این محققان رصدخانه مراغه یکی از نخستین نهادهای بزرک علم نجوم
بوده و در بحثهای اختر فیزیک مدرن مکتب مراغه تاثیر زیادی در نجوم مدرن
داشته است.
اخترشناس فرانسوی و پژوهشگر رصدخانه پاریس می گوید: مکتب مراغه در نجوم
ارایه شده توسط دانشمند بزرک خواجه نصیرالدین طوسی جایگاه ویژه ای در علم
نجوم دارد.
دنیس سبووا (savoi Denis) معتقد است مکتب مراغه در نجوم تاثیر زیادی بر
مکتب کوپرنیک و نجوم مدرن داشته است.
به گفته وی، خواجه نصیر طوسی در رصدخانه مراغه کارهای بزرگی با معانی
علمی انجام داده و مراغه جایگاه اساسی را در تاریخ نجوم به خود اختصاص
داده است.
وی می گوید: خواجه نصیر بحثهای علمی را به شکل مدرن آن پرداخته و در
اشاعه علم و کار پژوهشی علم نقش بسزایی دارد.
بنابر اظهار وی، چیزی که بیشتر از همه اخترشناسان را به خواجه نصیر
علاقه مند می کند این است که این دانشمند با ادامه راه دانشمندان قبل از
خود و با ترجمه بسیاری از آثار کتب یونانی و سانسکریت کار پژوهشی
ارزشمندی انجام داده است.
امسال همزمان با سال روز تولد خواجه نصیرالدین طوسی در پنجم اسفند ماه
همایش یک روزه بزرگداشت مقام علمی این دانشمند شهیر توسط مرکز تحقیقات
نجوم و اختر فیزیک مراغه در این شهرستان برگزار می شود.
به گفته پروفسور علی عجبشیرزاده رییس این مرکز ، در این همایش 50 نفر از
اساتید داخلی و خارجی حضور خواهند داشت و تعدادی از آنان مقالاتی در خصوص
مقام علمی خواجه نصیرالدین طوسی و علم نجوم ارایه می کنند.
وی می گوید: بررسی آرا و اندیشه های خواجه نصیرالدین طوسی در زمینه های
ستاره شناسی ، ریاضیات و نور شناسی از جمله موضوعات مورد طرح در این
همایش خواهد بود.
وی افزود: برای استفاده دانش آموزان ، دانشجویان و علاقه مندان از مقالات
علمی این همایش برنامه ریزی شده است.
به گفته فرماندار مراغه خواجه نصیرالدین طوسی خدمات زیادی به جوامع علمی
دنیا کرده و تالیفات وی هنوز مورد استفاده این جوامع است.
علیار راستگو ، می گوید: ارزش تالیفات و نوشته های این دانشمند بزرک به
مرور زمان در بین محققان اهمیت بیشتری می یابد.
وی افزود: مشهورترین اثر به جا مانده از خواجه نصیرالدین طوسی در مراغه
رصد خانه بوده و این یادگار و افتخاری بزرک برای این شهرستان است.
ایجاد موزه نجوم ، تاسیس مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزک مراغه ، خرید
افلاک نما(پلانتاریوم ) ، برگزاری همایش های علمی ، رصد پدیده های نجومی با
حضور اختر شناسان خارجی از جمله تلاش هایی است که در سال های اخیر برای احیا
دوباره رصدخانه مراغه صورت گرفته و در حال انجام است.
خواجه نصیرالدین طوسی از بزرگترین فلاسفه و ریاضی دانان و دانشمندان
ایرانی است که پس از بزرگانی مانند فارابی ، ابوریحان بیرونی ، ابوعلی
سینا و رازی ظهور کرد.
خواجه نصیرالدین از مردم جهرود قم بود و در سال 597 ه - ق در آنجا تولد
یافت و بعدها برای ادامه تحصیل به نقاط مختلف از جمله طوس سفر کرد و در
آنجا مسکن گزید و به همین خاطر به خواجه نصیرالدین طوسی شهرت یافت.
خواجه گذشته از درجه علمی در زندگی خود خدمات بزرگی به تمدن ایرانی کرد
او توانست کتب ، نسخ و آثار علمی را از خطر نابودی نجات دهد.
(590/587)
