نگاهی به رویکرد تغییر بافت گلیم در خراسان شمالی از سنتی به جدید
...............................................................
بجنورد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 20/09/86
داخلی.اقتصادی.فرهنگی.صنایع دستی.
صنعت دستی گلیم در استان خراسان شمالی همراه با پیشرفت جامعه تغییراتی
را شاهد بوده و به تدریج از حالت سنتی به شیوه های مدرن تغییر یافته است.
به گزارش ایرنا این فرشینه داری بافته شده از پشم، پنبه و بعضا موی بز،
توسط بافندگان نسل جدید در خراسان شمالی، از نظر نقوش، رنگ، مواد اولیه و
کاربرد، سیری نو را از سنتی به جدید در پیش گرفته است.
گلیم که با علم کردن دارهای افقی و بعضا عمودی همچون قالی بافته می شود
متشکل از تار و پودهایی است که همانند قالی بافته می شود و طی چند سال
اخیر در این منطقه کاربرد آن از فرشی خانگی به نوعی زینت تغییر کرده است.
یکی از بافندگان و فروشندگان گلیم در این استان روز شنبه در گفت و گو
با خبرگزاری جمهوری اسلامی اظهار داشت: رویکرد گلیم به عنوان وسیله ای
زینتی، بافندگان را بر آن داشته تا از مواد اولیه مصنوعی، طرحها و رنگهای
جدید برای جلب نظر مشتری استفاده کنند.
محمدعلی ایزانلو با اشاره به اینکه مواد اولیه گلیم سنتی در قدیم، پشم،
کرک، موی بز و شتر و پنبه بوده گفت: اکنون بسیاری از بافندگان به جای
استفاده از مواد سنتی از ابریشم برای بافت گلیم استفاده می کنند.
وی این جایگزینی را بخاطر مشتری پسندی بیشتر عنوان کرد و گفت: البته
برخی بافندگان ابریشم مصنوعی را به عنوان ابریشم خالص در بافت استفاده
کرده و در بازار عرضه می کنند.
او عمده گلیم بافته شده در خراسان شمالی را سه نوع ساده، سفره کردی و
جاجیم عنوان کرد و گفت: هر یک از این انواع از طریق طرح، رنگ و شیوه بافت
از یکدیگر متمایز می شوند.
وی برخی از تغییراتی را که اخیرا در رنگها و طرحهای گلیم ها داده شده
موجب افت کیفیت آن عنوان کرد.
این فعال صنایع دستی گفت: گلیم ساده، فرشینه ای است که طول و عرض آن صاف
و بدون منحنی، سفره کردی نوعی گلیم با سابقه استفاده به عنوان سفره و بر
خلاف گلیم ساده دارای منحنی انگشتواره دار در حاشیه ها با طرحهای مختص خود
است.
ایزانلو گفت: جاجیم نیز نوعی گلیم با بافت شبکه ای است که در آن از
رنگهای طبیعی پوست انار و گردو استفاده می شود.
وی گلیم خراسان شمالی را شامل چهار طرح عمده شامل "چشمه ای با
رنگ آبی و حاشیه انگشتواره دار، طرحی با زمینه آبی و حاشیه زرد به معنی
آفرینش آب و آفتاب، اشکال حیوانات مختلف و نیز طرحی با شترهای آذین شده"
عنوان کرد.
او گفت: بافندگان اخیرا بدون توجه به اینکه نقوش و رنگهایی که از قدیم
در گلیم مرسوم بوده هر یک نمادی از اعتقادات دینی و فرهنگ مردمان این خطه
بوده، اقدام به تغییر رنگ و طرح گلیم ها بنا به سلیقه خود کرده اند.
وی گفت: با وجود همه این تغییرات، هنوز مشتریان خاص و اهل فن که به
دنبال اصالت در کارها هستند در پی گلیمهای قدیمی با طرحها و رنگهای قدیمی
هستند و آن را بر طرحهای امروزی ترجیح می دهند.
او بیشتر مشتریان گلیمهای با بافت سنتی را کشورهای ترکیه، ایتالیا و
بلژیک عنوان کرد و گفت: این مشتریان حتی پیش از بافت گلیم هزینه آن را به
بافندگان می پردازند.
یک بافنده قدیمی گلیم در شهرستان مانه وسملقان نیز با اشاره به تغییرات
صورت گرفته در عرصه این هنر، گلیم بافی قدیم را هنری زنانه عنوان کرد که
امروز در میان مردان نیز رونق یافته است.
زهرا کمالی گفت: در گذشته بافت گلیم وظیفه زنان بود و مردان تنها در
علم کردن دار و چله کشی به آنان کمک می کردند.
وی دلیل اشتغال بیشتر زنان قدیمی این خطه به گلیم بافی را تامین نیاز به
استفاده از گلیم به عنوان زیراندازی ارزان دانست.
او افزود: زنان قدیمی این منطقه ساعات زیادی از روز خود را صرف بافت
گلیم کرده و از آن به عنوان فرش و زیرانداز اصلی در خانه ها استفاده
می کردند.
وی که 65 سال سن دارد می گوید: از کودکی بافت گلیم را فراگرفته و تا 10
سال پیش که تهیه فرش و زیرانداز هزینه زیادی را می طلبید اقدام به بافت
گلیم می کردم.
او بافت این فرشینه را بسیار ساده عنوان کرد و گفت: خانواده های کم بضاعت
حتی پارچه های کهنه را به صورت تار و پود در آورده و با علم کردن دار گلیم
، تکه پارچه ها را به ریسه تبدیل کرده و از آن زیراندازی ساده می بافتند.
وی بیان کرد: گلیم امروز عمدتا جنبه زینتی یافته که دلیل اصلی آن اقبال
مردم به فرشهای ماشینی، قالی و مبلمان برای نشستن است.
یک صنعتگر دستی دیگر در شهرستان جاجرم نیز رویکرد دیگر بافت جدید گلیم
را بافت گلیم در بین شهرنشینان عنوان کرد و گفت: گلیمبافان در قدیم عمدتا
روستاییان و عشایر بودند.
علی قربانی افزود: این اقشار همانطور که در کار دامداری و کشاورزی
خودکفا بودند در زمینه وسایل منزل نیز با بافت گلیم سعی می کردند مایحتاج
خود را تهیه کنند که گلیم نیز به عنوان زیرانداز بافته می شد.
وی ادامه داد: با این حال با بازاری شدن بافت گلیم، شهرنشینان نیز برای
کسب درآمد اکنون به بافت گلیم برای فروش روی آورده اند.
او گفت: در بعضی مناطق این استان نوعی گلیم که رنگ اصلی آن را پود و یا
تارها تشکیل می دهند نیز بافته می شود.
گلنار الله وردی زاده یکی از بافندگان جوان گلیم در بجنورد نیز گفت: در
قدیم اقوام ما گلیم را برای استفاده می بافته اند و الان برای فروش و کسب
درآمد به این حرفه می پردازیم.
او ادامه داد: روستاییان گذشته از پشم شترها به جز زیرانداز، خورجین و
توبره هایی را برای استفاده مردان در کوهستانها و روانداز شترها می بافتند.
وی می گوید: این در حالی است که گلیمبافان امروزی با استفاده از ابریشم
نقوشی جدید را خلق می کنند.
او گفت: اکنون هر قطعه گلیم ابریشمین در بازار بین 2/1 تا 5/1 میلیون
ریال فروخته می شود.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان
شمالی نیز گفت: با پیشرفت صنعت بافته های ماشینی، دستبافته ها به خصوص گلیم
رونق خاص خود را از دست داده است.
امیرمحمد حسین نیا در گفت و گو با ایرنا اظهار داشت: پیشرفتهای صورت
گرفته منجر به کم رنگ شدن هویت و اصالت گلیم بافی گشته و نهایت تاثیر خود
را در نقش، رنگ و بافت گذاشته است.
وی با بیان اینکه رنگهای شیمیایی و صنعتی تا حدود زیادی جایگزین رنگهای
سنتی دستبافته ها شده گفت: این در حالی است که رنگهای شیمیایی از نظر
شفافیت و ثبات دارای کیفیت پایین تری نسبت به رنگهای طبیعی هستند.
او ادامه داد: استفاده از الیاف صنعتی به جای الیاف طبیعی، تغییر در
ابعاد و اندازه های استاندارد، عدم استفاده از نقوش و رنگ آفرینی های اصیل و
با مفهوم و کاهش تقاضا، موجبات سیر نزولی تحول این دستبافه ها را فراهم
کرده است.
وی بهترین راهکار برای رونق و توسعه مجدد دستبافه هایی همچون گلیم را
فرهنگ سازی عنوان کرد و گفت: به این منظور معاونت صنایع دستی اقدام به
برگزاری کلاسهای آموزشی طراحی سنتی و گلیم بافی در سطح شهرستانهای استان
کرده است.
او با اشاره به اینکه در اینگونه کلاسها، آموزشهای لازم برای شناخت و
تثبیت رنگ و نقوش سنتی دستبافه ها ارایه می شود گفت: این افراد می توانند
بعد از دریافت مدرک آموزشی، از تسهیلات بانکی برای برپایی کارگاه برخوردار
شوند.
وی بیمه شدن و شرکت در نمایشگاههای صنایع دستی و فروش اینگونه محصولات
را اقدام دیگری برای ترویج و توسعه فرهنگ بافت دستبافه های اصیل استان
عنوان کرد.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان
شمالی راهکار دیگر توسعه دستبافه های سنتی را برگزاری نمایشگاههای صنایع
دستی عنوان کرد و گفت: خراسان شمالی در سال جاری هشت نمایشگاه در سطح
شهرستانها برپا کرده که گلیم در تمام این نمایشگاه ها عرضه شده است.
حسین نیا خاطرنشان کرد: همچنین صنایع دستی و بخصوص انواع گلیم این استان
در پنج نمایشگاه سراسری و یک نمایشگاه بین المللی شرکت داشته که در چهار
نمایشگاه سراسری مورد تقدیر نیز قرار گرفته است.
معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خراسان
شمالی گفت: امسال 431 کارت صنعتگری برای صنعتگران این استان صادر شده که
329 مورد آن مربوط به گلیم بافان بوده است.ک/4
7186/626/660
شماره 042 ساعت 12:28 تمام
