تبارشناسی موسیقی آغاز سال نو
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/12/29
فرهنگی.میراث فرهنگی.نوروز
شهرکرد- نواخته شدن موسیقی سال نو برای بسیاری که پای سفره هفت سین
نشسته اند خاطره انگیز است و با آغازین صدای کرنا و دهل نشاط و شادی
نوروزی در خانواده ها منتشر می شود.
به راستی که انگار ساز کرنا،سازی با آوازه و پرآوازه است، که صدایش در
بیشتر اشعار فارسی شنیده می شود و همواره با سرنا، نوای خوش خویش را
منتشر می کنند.
همین نوروز که لباس باستانی بر تن خویش دارد، آمدنش را از گلوی کرنا و
سرنا فریاد کرده است و بسیاری آغاز تحویل سال نو را با این دو ساز بارها
شنیده اند.
نوای آغاز سال نو با کرنا و سرنا در دستگاه موسیقایی و مقامی چهارگاه
نواخته می شود و این صدا برای آنان که نوروز را می شناسند نامی آشنایی
است.
البته این حرفها را نوازنده معرف نوروزنامه یا موسیقی آغاز تحویل سال
می گفت و ادامه می داد: این موسیقی را بیشتر در نوروز می نواختند که به
مرور زمان این موسیقی نیز، از دهه 40 با شلیک گلوله توپ در زمانهای گذشته
در آستانه از بین رفتن و فراموشی قرار گرفت.
علی اکبر مهدی پور یکی از استادان سرنانواز و کرنا ایران بود که
اسفندماه 88 در حالی دارفانی را وداع گفت،که بسیاری از مردم او را با نام
سریال روزی روزگاری و موسیقی آغاز تحویل سال نو می شناسند.
او با ملودی و آهنک نوروزنامه و تحویل سال نو را به نام خود به ثبت
رسانیده و طنین ساز کرنا و سرنا را همواره به عنوان دو ساز ایرانی نواخته
است آنچنان که او را با نواهایش در بسیاری از کشورها می شناسند.
مهدی پور در آخرین مصاحبه اختصاصی خود با گفت و گو با ایرنا گفت: ساز
کرنا از زمانهای بسیار دور و طی قرنها در بین اقوام ایرانی همواره از
جایگاه خاصی برخوردار بوده است.
وی معتقد بود که کرنا ،سازی سنتی با چهار قطعه می باشد که موسیقی و
آهنگها و ریتم های حماسی و سنتی با آن اجرا می شود و ساز سرنا از نظر شکل
سازی کوتاهتر از کرنا می باشد که در بیشتر مراسم ها و آیین های شاد اجرا
می شود.
به گفته وی، هم اکنون تنها در چهارمحال و بختیاری و استان فارس ساز کرنا
به شکل گسترده نواخته می شود و این نقطه از کشور به ویژه در بین عشایر
منطقه، خاستگاه تاریخی خود را حفظ کرده است.
مهدی پور، گونه هایش را پر از باد می کرد و موسیقی نوروزنامه یا نوروزیه
را می نواخت و انگار نوید آمدن بهار از دهانه گشاده ساز کرنایش به بیرون
پرت می شد.
به عقیده وی ، ساز کرنا ریشه ای عمیق در تاریخ فرهنک ایرانی دارد و
ایرانیان حتی در دوران مختلف تاریخی نیز این ساز را می نواخته اند.
او می گفت که نوازندگان سازهای سرنا و کرنا را در مناطق مختلف با دهل می
نوازند و با کمی تغییر در بخش قمی و بخش سوراخها می توان دستگاههای
موسیقی مقامی و ستنی ایران را بر روی آن اجرا کرد.
مهدی پور، خودش این را کار کرده بود و دستگاههای هفتگانه و گوشه های
دوازده تایی را بر روی سازهای کرنا و سرنا اجرا کرد و حتی 90 دست نوشته
نیز برای اجرای دستگاههای موسیقی بر روی این دو ساز در کنج خانه اش نگه
داری می کرد.
به گفته مهدی پور،ملودی و آهنگی که هنگام تحویل سال نو پخش می شود حدود
23سال پیش در یکی از استودیوهای صدا وسیما در تهران ضبط و پس از آن در
تمامی سالهای در آغاز فصل بهار پخش شده است.
او معتقد بود که این آهنک در دستگاه چهارگاه از دستگاههای دوازدهگانه
موسیقی ایرانی نواخته شده و تنظیم آن براساس یکی از قدیمی ترین ردیف های
موسیقایی ایرانی انجام شده است.
نوازنده نوروزنامه می گفت:دلیل به تداعی این موسیقی در اذهان مردم نیز به
خاطر لحظات شاد مردم هنگام آغاز سال نو می باشد.
به گفته وی، این آهنک در آن سالها با سرساز سرنا به همراه نقاره نواخته
شد و ضبط آن تنها در یک مرحله اتفاق افتاد و این آهنک یادآور نوروز است.
این نوازنده نوروزنامه ایران یادآور می شد: سازهای سرنا و کرنا از
زمانهای بسیار دور و طی قرنها در بین اقوام ایرانی همواره از جایگاه خاصی
برخوردار بوده است.
وی گفته بود که کرنا،سازی سنتی با چهار قطعه است که موسیقی و آهنک ها و
ریتم های حماسی و سنتی با آن اجرا می شود و ساز سرنا،از نظر شکل سازی
کوتاهتر از کرنا می باشد، که در بیشتر مراسم و آیین های شاد اجرا می
گردد.
او معتقد بود که ساز کرناسازی مختص به حماسه و آوردگاه های نبرد و میدان
اسب سوارکاری بوده و پیوندی دیرینه با نوروز و بهار داشته است.
وی در ان مصاحبه می گفت:اجرای آیین سنتی چوب بازی یا ترکه بازی که یکی
از آیینهای سنتی عشایری ایران می باشد نیز با ساز کرنا اجرا می شود و ساز
کرنا خود همواره نوایی غرور انگیز برای مخاطبان دارد.
مهدی پور اعتقاد داشت : ساز سرناسازی با رویکرد مجلسی است و ساز کرنا
بیشتر در فضاهای باز و در آیین هایی که در دشت دمن و کوه مانند سوارکاری
اجرا شده، نواخته می شود.
به گفته وی کرنا و سرنا از قابلیت و ظرفیتهای بسیار بالایی برای اجرای
موسیقی برخوردارند، به گونه ای که بخشی از این ظرفیتهای موسیقایی ساز
کرنا توسط استاد علی حافظی با نی نوازی اجرا شده است.
وی یاد آور شده بود که برخی از موسیقدانان استان نیز با برگردان ملودی
های کرنا بر روی ساز کمانچه در این زمینه موفقیت خوبی را در کشور برای
اجرای موسیقی مقامی و محلی بدست آورده و این نشان از ظرفیت بالای ملودی
سازهای سرنا و کرنا است، که باید مورد توجه موسیقیدان قرار گیرد.
وی تاکید می کرد که ملودی های اصیل ایرانی ساز کرنا باید حفظ شود و به
صورت علمی به ثبت برسد، مانند تلاش برادران کامکارها برای حفظ و ثبت
موسیقی کردی و تلاش علی اکبری شکارچی و دوستانش برای ثبت موسیقی
لرستانی و خرم آبادی که در این راه گامهای بلندی برداشته اند.
مهدی پور اذهان می داشت:باید ملودی هایی که با ساز کرنا و سرنا در بین
عشایر بختیاری رایج است، توسط هنرمندان رشته موسیقی ضبط و برای نگهداشت
آن اقدام شود.
به گزارش ایرنا،هم اکنون تعداد کرنانوازان و سرنانوازان در کشور بسیار
اندک است و بسیاری از جوانان از این دو ساز کمتر استقبال می کنند.
یاد و خاطره این نوازنده کرنا و سرنا و ملودهای بختیاری که در بیشتر آیین
ها و مراسم ها نوای حماسی ساز او به گوش می رسید در آغاز سال نو گرامی
باد.
گزارش از محمود رییسی
7359/671
