روایت لاریجانی از نقاط ضعف مجلس شورای ملی در ادوار مختلف
#
تهران ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/09/10
سیاسی.مجلس.لاریجانی
رییس مجلس شورای اسلامی به بهانه سالروز شهادت آیت الله مدرس روز مجلس، به
بررسی نقاظ ضعف مجلس شورای ملی در ادوار مختلف پرداخت و آن را ناشی از
آن دانست که در این ادوار مجلس در راس امور نبوده است.
به گزارش خبرنگار پارلمانی ایرنا، علی لاریجانی که روز سه شنبه در نشست
مسوولان نظام در مجلس شورای اسلامی سخن می گفت، اظهار داشت: بی شک از نتایج
مجاهدت های مدرس، نظام مردم سالاری دینی امروز ایران است که مجلس شورای
اسلامی به عنوان خانه مدرس، به داشتن چنین نهادی به خود می بالد.
وی افزود: بررسی سرگذشت مجالس گذشته ایران از صدر مشروطه تا امروز مجال
طولانی می طلبد، اما بیان اجمالی این ماجرا، در این محفل، پندآموز خواهد
بود.
لاریجانی تاکید کرد: در تاریخ دو قرن اخیر ایران، اولین باری که به لفظ
قانون به معنای شایع آن برمی خوریم، در زمان امیرکبیر است که وی در پی
تدوین قانونی اساسی برای کشور بود. پس از او، گاه مجالس مشاوره ای مرکب
از طبقات حاکمه یعنی درباریان، اشراف و صاحب نظرات برپا شد که البته نظم
و وقت معینی نداشتند و بیشتر به امیال حاکمان منوط بود.
وی ادامه داد: بی کفایتی شاه و نظام درباریان و به تاراج رفتن ثروت های
کشور، خصوصا در زمان مظفرالدین شاه، باعث شد همگان اعم از علما،
روشنفکران و مردم، خواستار حکومت مشروطه و تشکیل مجلس شوند.
بعد از فراز و فرود بسیار، مظفرالدین شاه، تسلیم نظر انقلابیون گردید و در
تاریخ 1285 هجری شمسی، فرمان تشکیل مجلس شورای ملی را صادر نمود. البته
ابتدا نام این مجلس، مجلس شورای اسلامی بود و با تحریک غرب گرایان پسوند
اسلامی به ملی بدل شد.
لاریجانی با تقسیم بندی مجالس نظام مشروطیت به چهار دوره گفت: دوران نخست
مجلس که پنج دوره بود تا انقراض قاجاریه و برپایی رژیم پهلوی که در این
مرحله مسایل بیشتر در مورد قانون اساسی و متمم آن و مبارزه با دخالت های
خارجی، دور می زد.
دوره دوم مجلس شورای ملی، مربوط به زمان حکومت دیکتاتوری رضا شاه است ؟
دوره سوم مجلس از سال 1320 شمسی تا سقوط دولت مصدق است و دوره چهارم مجلس
از سال 1332 )کودتای 28 مرداد) تا سقوط شاهنشاهی در ایران است. که پس از
آن شاهد هشت دوره مجلس شورای اسلامی هستیم.
رییس مجلس در تبیین ادوار مختلف مجلس شورای ملی تاکید کرد: از انقلاب
مشروطه تا مجلس پنجم، دوره بسیار حساس و پرماجرا بود که شاید در طول
تاریخ کشورمان بی سابقه است. در این مدت، جنک جهانی اول، تجاوزات بیگانه،
قیام های محلی، باعث تضعیف شدید دولت مرکزی شد.
وی افزود: مجلس اول با اینکه یکی از بهترین مجالس قانونگذاری ایران است و
حضور روحانیت در آن چشمگیر بود، به خاطر مخالفت های محمد علی شاه و
ایجاد سستی در عناصر مشروطه و نیز افراطی گری برخی از نمایندگان که تمایل
به غرب داشتند، گلوله باران و سرانجام تعطیل شد.
لاریجانی گفت: در مجلس اول که صنیع الدوله ریاست آن را داشت، پس از تدوین
نظامنامه، به تهیه قانون اساسی اهتمام ورزیدند. اختلاف مهم در این امر
واقع شد که صرفا از قوانین اساسی سایر دول اروپایی اقتباس نمایند یا
برپایه قرآن و سنت قانون اساسی نوشته شود.
وی در ادامه گفت: پس از تصویب قانون اساسی، برخی از احزاب و نمایندگان
مجلس در فکر تدوین متمم قانون اساسی برآمدند. بنای فکری آنان، ظاهرا
محدود کردن استبداد بود، اما در باطن در پی شکستن چارچوب های اسلامی
برآمدند.
لاریجانی خاطر نشان کرد: شهید شیخ فضل الله نوری معتقد بود که همه امور
باید بر مبنای اسلام باشد نه در راستای فرهنک غرب و به مخالفت با آنان
پرداخت که در نهایت متمم قانون اساسی تصویب شد و اصل دوم آن دلالت داشت بر
حضور شیخ مجتهد طراز اول که مصوبات مجلس شورا را با قوانین اسلام بسنجد.
این اصل با پیگیری شیخ فضل الله نوری به تصویب رسید، اما در عمل تا سال
1357، هرگز اجرا نشد.
وی ادامه داد: تنها در دوره دوم مجلس بود که مرحوم مدرس به عنوان یکی از
مجتهدان طراز اول از سوی فقها و مراجع تقلید انتخاب و مجلس دوم راه یافت.
لاریجانی اظهار داشت: مجلس دوم یک سال پس از بسته شدن مجلس اول با قیام
مردم و علمای نجف که منجر به خلع محمد علیشاه شد، شروع به کار کرد.
رییس مجلس با اشاره به شرایط اجتماعی و سیاسی ایران در آن زمان گفت:
موقعیت حساس ایران و بی کفایتی زمامداران و نفوذ کامل بیگانگان شرایطی را
بر ایران تحمیل کرد که با استقامت و پایداری مدرس و تعدادی از نمایندگان
، برخی از این امور تحمیلی خنثی شد.
لاریجانی اضافه کرد: یکی از این مسایل اولتیماتوم ننگین دولت روس با
همدستی انگلیس به دولت ایران بود که خواهان اخراج مورگان شوستر شدند.
شهید محمد خیابانی و مدرس به مخالفت با این اولتیماتوم پرداختند و حمایت
مردم، جلوی این امر گرفته شد. اما به دستور ناصرالملک مجلس تعطیل و در
غیاب مجلس تصدیات دول بیگانه افزایش یافت.
رییس مجلس شورای اسلامی اظهار داشت: در این مجلس اختلاف دو حزب اجتماعیون
اعتدالیون و دمکرات عامیون مجدی بود که به قتل و ترور هواداران منجر شد
که از جمله می توان به ترور سید عبدالله بهبهانی روحانی مبارز انقلاب
مشروطه اشاره کرد.
لاریجانی گفت: روس و انگلیس در فقدان مجلس، طی توافقی محرمانه ایران را به
طور کامل بین خود تقسیم کردند، روس ها در شمال ایران و انگلیسی ها در
جنوب اجازه یافتند که قوای نظامی مخصوص خود را مستقر کنند.
وی در ادامه اظهار داشت: نظریه شهید مدرس در مراودات بین المللی ، بر
موازنه منفی و حفظ منافع ملی کشور استوار بود و به درستی می دانست به
خاطر موقعیت استراتژیک ایران، دول بزرک چه روس، چه انگلیس چشم طمع به این
سرزمین دارند، لذا معتقد بود مجلس باید مراقبت جدی در مقابل استعمارگران
داشته باشد.
لاریجانی به تشکیل مجلس سوم شورای ملی اشاره کرد و گفت: مجلس سوم در سال
1332 قمری، در شرایطی که شعله های جنک جهانی اول جهان را در برگرفته بود،
افتتاح شد. اما در اندک زمانی بعد، به دلیل اوضاع بحرانی و شرکت تعدادی
از نمایندگان در جنک و درگیری با قوای اشغالگر روس که به سمت تهران روانه
شده بودند، پس از یک سال و هفت روز تعطیل شد.
وی تاکید کرد: تا زمان شروع مجلس چهارم در تیرماه 1300 شمسی (یعنی 5 سال
و هفت ماه و هشت روز) نوزده کابینه بر سر کارآمد. در تعطیلی مجلس، انواع
قراردادهای استعماری به ملت متحمل شد، منجمله قرارداد وثوق الدوله موسوم
به قرارداد 1919 که ایران را رسما مستعمره انگلیس می ساخت.
لاریجانی ادامه داد: انتخابات دوره چهارم مجلس، تحت نفوذ دولت وثوق الدوله
به نحو ناصحیحی برگزار شد تا نمایندگان طرفدار قرارداد مذکور به مجلس
رفته و سند مستعمره شدن ایران را تصویب کنند اما حضور نمایندگان شجاعی
نظیر مدرس، توطئه فروش استقلال ایران را ناکام گذاشت.
رییس مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: مرحوم مدرس که نایب رییس این دوره بود،
پس از افتتاح مجلس، با تمام قوا، با تصویب اعتبارنامه های وکلانی که با
دسیسه صرفا برای تصویب قرارداد 1919 وثوق الدوله وارد مجلس شدند، به
مخالفت برخاست. در مجلس صف آرایی سیاسی جدی ایجاد شد و مدرس رهبری اکثریت
مجلس را برعهده داشت.
وی افزود که در این دوره مجلس شورای ملی، سوسیالیست ها به رهبری سلیمان
میرزا (حزب اقلیت )، اصلاح طلبان مرکز از دمکرات ها و اعتدالی ها و افراد
بی طرف به رهبری مدرس و حزب دمکرات مستقل (حزب تجدد) طرفداران رضاشاه از
جمله مهمترین جریان های سیاسی مجلس چهارم بودند.
رییس مجلس در ادامه گفت: عمر مجلس چهارم در سال 1302 به پایان رسید و
انتخابات سراسر نیرنک مجلس پنجم با کارگردانی عوامل کودتای 1299 آغاز شد.
رضاخان که در اسفند 1299 شمسی در زمان غیبت مجلس با کمک سید ضیاء حرکت
خود را برای تصرف کامل حکومت آغاز کرد توانست با زور، مجلس به وجود آورد
که اکثر نمایندگان آن هوادار رضاخان باشند؟ در همین دوره بود که شهید
مدرس رویاروی سرطان سلطه رضاخان قرار گرفت رضاخان وزیر جنک بود اما در
تمام امور لشگری و کشوری و مالی بی پروا دخالت می کرد و مانع لغو حکومت
نظامی تهران بود.
لاریجانی به نطق مدرس در انتقاد از سردار سپه اشاره کرد و گفت: این نطق،
رضاخان را به مجلس کشاند و خود را مطیع نشان داد و متعهد شد حکومت نظامی
را لغو کند و در امور مالی دخالت نکند.
رییس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه مجلس ششم ملی نیز در دوره سلطنت
رضاخان شکل گرفت، گفت: در این دوره هم همین روند قلابی ادامه و تشدید شد.
در مجلس ششم کور سویی از آزادی آنهم در اظهارات مدرس و چند نماینده دیگر
علیه دیکتاتوری نمایان بود که آنهم در انتخابات دوره هفتم خاموش شد.
لاریجانی تاکید کرد: نکته مهم در مجلس پنجم، تلاش انگلستان و سردار سپه در
تغییر نظام سلطنتی و تشکیل نظام جمهوری بود که طرفداران روس هم بدانها
پیوستند که مدرس به درستی می دانست هدف انگلیس ایجاد دولت دست نشانده
کامل است نه نظام جمهوری بلکه نوعی بلوای جمهوری است.
رییس مجلس ادامه داد: کشمکش نفس گیری در مجلس پنجم بین مدرس و طرفداران
رضاشاه بود که نهایتا تغییر سلطنت با دسایس رضاخان رخ داد و از این تاریخ
باتلاق استبداد با نقشه استعمار انگلیس شکل جدید یافت.
لاریجانی به توطئه های صورت گرفته علیه مدرس برای ممانعت از حضور وی در
مجلس اشاره کرد و گفت: هنگامی که انتخابات هفتمین دوره مجلس شورا به
پایان رسید، یک رای هم از صندوق به نام مدرس بیرون نیامد و مدرس آن جمله
معروف را بیان کرد که اگر هیچ کس از مردم تهران به من رای نداده باشد،
خودم که یک رای به خودم دادم، این رای چه شد و چرا خوانده نشد.
رییس مجلس اظهار داشت: دو روز پس از افتتاح مجلس هفتم، مامورین نظمیه
وحشیانه به منزل مدرس هجوم بردند و او را شبانه به خواف منتقل نمودند. 9
سال مدرس در حبس بود اما ترس و اضطراب رضاشاه از مدرس در بند کاهش نمی
یافت چرا که مدرس محبوب محبوس بود.
لاریجانی در ادامه گفت: در دوره سلطنت پهلوی ها مجلس و سایر نهادها به
صورت ابزاری نمایشی از سیاست تجدد طلبی دولت خودکامه درآمدند و مجلس در
این دوره طغیان تباهی، تبدیل به یک مجلس فرمایشی و سکانی برای نمایش خیمه
شب بازی دربار پهلوی شد.
رییس مجلس ادامه داد: در این دوره شرط پذیرفته شدن افراد به نمایندگی
مجلس، جلب رضایت دربار با پرداخت رشوه به تیمور تاش وزیر دربار و رای
دادن بی چون و چرا به لوایح دولت بود.
وی به سقوط دیکتاتوری رضاخان اشاره کرد و گفت: با این اتفاق فضای کشور هم
عوض شد و بعضی از نمایندگان توانستند لب به سخن بگشایند و در امورات
کشور که در تسخیر قوای متفقین قرار داشت، اظهارنظر کنند.
انتخابات دوره شانزدهم مجلس در اولین دوره مجلس سنا در سال 1328 آغاز شد
، مداخلات زیاد دولت و دربار به این جهت بود که افرادی به مجلس بروند که
قرارداد الحاقی گس ـ گلشائیان تصویب شد.
