سوزن دوزی زنان بلوچ، هنری منحصر به فرد اما نیازمند حمایت
..................................................
خبرگزاری جمهوری اسلامی 87/12/10
فرهنگی.میراث فرهنگی.صنایع دستی.سوزندوزی
زاهدان - نقش و نگاره های جامه های زنانه بلوچی با بهره گیری از ساده
ترین ابزار همچون پارچه، نخ و سوزن، ذوق و خلاقیت و هنر بی بدیل زنان این
دیار را به نمایش می گذارد و نظر هر بیننده ای را به خود جذب می کند.
ه گزارش خبرنگار ایرنا، اشکال هندسی که در رنگ های متنوع بر لباس زنان
محلی و بومی سیستانی و بلوچستانی سوزن دوزی شده ، نقش سجاده ای را در ذهن
تصویر می کند که به عیان، اعتقاد و باورهای مردمان قدیم این سرزمین مبنی
بر قداست زن در نظر جلوه گر می شود.
افزون بر این، مردان و زنان این خطه کویری با پوشیدن لباس های سنتی و
حفظ اصالت های گذشتگان خود بجد ثابت کرده اند که برای صیانت از میراث
فرهنگی کهن این سرزمین پایبند به آداب و رسوم پیشینیان خویش هستند.
صنایع دستی رایج در این دیار که از روزگاران قدیم همچنان به ارث مانده
هم تامین کننده نیازهای خانواده و هم راهی برای امرار معاش محسوب می شود.
در این میان برخی هنرهای سنتی و دستی بیشتر از سایر صنایع راه خود را
در بازار گشوده است و مشتاقان افزون تری دارند.
سوزن دوزی که در سیستان و بلوچستان بیشتر با نام بلوچ دوزی مشهور است،
هنری زیبا و جذاب محسوب می شود که به یاری دستان هنرمند و ماهر زنان و
دختران بر پارچه شکل می گیرد و بعضا به فراخور اوضاع اقتصادی خانواده،
تنها راه معیشتی برخی زنان این استان به شمار می رود.
اهمیت سوزن دوزی در زندگی روزمره مردم این سامان بدان حد است که دختران
از سنین بسیار پایین، نقش ها و طرحهای این هنر ارزنده که قدمتی هزار
ساله دارد را توسط مادران می آموزند و از تهیه پارچه تا دوخت و تزیین
پوشاک و تهیه کارهای سوزن دوزی شده برای آراستن خانه را بر عهده می گیرند
هنر سوزن دوزی در تار و پود زندگی عشیره ای و شهری زنان این منطقه رخنه
کرده است و فقیر و غنی، کوچک و بزرگ از طرحهای بلوچ دوزی برای آراستن
جامه خود بهره می گیرند.
پوشاک زنان بلوچ از یک پیراهن بلند و شلوار گشادی تشکیل می شود که سوزن
دوزی بر روی پیش سینه و سر آستین پیراهن و همچنین حاشیه پاچه شلوار
خودنمایی می کند.
سوزن دوزی زن بلوچ در صدها طرح و نقشه بر روی لباس، از جمله صنایع دستی
مهم ایران زمین به شمار می رود و منحصر به فرد بودن این هنر زیبا شهرت
جهانی یافته است.
متاسفانه این هنر دستی نیز از آسیب زندگی ماشینی بی نصیب نبوده و از
چند سال پیش با ورود چرخ های صنعتی ، سوزن دوزی به صورت ماشینی و با
تولید انبوه و عرضه در بازار، باعث رکود تولیدهای دستی شده و نسل جوان
نیز علاقه چندانی به این هنر نشان نمی دهد و کسانی نیز که به دوختن اشتغال
دارند انگیزه خود را تنها امرار معاش و تامین مخارج زندگی می دانند.
این هنر ارزنده، سند هویت و پشتوانه زنان بلوچ است و برخی از آنان که
امروزه از این صنعت به لحاظ معیشتی بهره می گیرند، مقابل دشواری ها و
طولانی بودن کار، دستمزد ناچیزی دریافت می کنند.
یکی از سوزن دوزان بلوچ در این باره گفت: دلالان محلی یک لباس زنانه
بلوچی پرکار با پارچه مرغوب که دوختن آن سه ماه به طول می انجامد را به
نرخ 100 هزار تومان می خرند و آن را به دو برابر قیمت می فروشند.
مهرناز ریگی افزود: مشتریان این دلالان خانواده های مرفه هستند که این
نوع لباس را به قیمت بالایی خریداری می کنند، در حالی که واسطه گران و
دلالان لباس بلوچ دوزی مدعی اند که سود چندانی از دلالی عاید شان نمی شود.
او اظهار داشت: کارهای سوزن دوزی ماشینی که فاقد نقش های بلوچی هستند
نیز به سبب قیمت پایین، در بازار خریدار زیادی دارد و بیشتر خانواده ها
با بضاعت مالی متوسط، فقط برای مجالس و مهمانی های خاص، حاضر به خریدن
کار دست می شوند.
هنرمند سوزن دوز دیگری نیز گفت: واردات بی رویه سوزن دوزی پاکستانی،
هندی و افغانی که بیشتر آنها نیز صنعتی است و در بازار به وفور یافت می
شود، بازار صنایع دستی زنان این منطقه را کساد کرده است.
بهناز سالاری بیان کرد: فقدان پارچه مناسب با کیفیت بالای نخ، تار و پود
مشخص و یافتن مشتری دغدغه همیشگی سوزن دوزان این منطقه است.
او ادعا کرد:زنان سوز دوز استان از سوی نهادهای دولتی حمایت چندانی
نمی شوند و اینگونه نهادها مواد اولیه به ویژه پارچه مناسب را در اختیار
آنان قرار نمی دهد و نیز از مدت ها قبل سفارش کار بلوچ دوزی از سوی
سازمان میراث فرهنگی متوقف شده است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان نیز
در این باره اظهار داشت: در گذشته سیاست های کلی سازمان صنایع دستی بر
مبنای تصدی تولید و عرضه محصولات در بازار بوده است.
حسنعلی شهرکی افزود: در دهه 70این نهاد به 11 شرکت تقسیم شد که این
شرکت ها به منظور کسب درآمد و تامین هزینه های جانبی خود، دامنه
فعالیتشان را گسترش دادند و صنایع دستی زنان روستایی را خریداری و برای
فروش در بازار عرضه می کردند.
او بیان کرد: در پایان سال 1377 دولت اقدام به انحلال این شرکت ها کرد و
رویکرد این سازمان در راستای آموزش و ترویج صنایع دستی در کشور تغییر
یافت.
وی گفت: با ادغام این نهاد با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران در
سال 1385، مراکز آموزشی فعالیت خود را گسترش دادند و با صدور گواهینامه
معتبر برای هنرجویان، زمینه راه اندازی کارگاهها، تعاونیها و اتحادیه ها
به منظور تولید انبوه و توسعه صنایع دستی در کشور را فراهم کردند.
او اضافه کرد: از سال 1377 که تولید پارچه های مناسب بلوچ دوزی و
واردات آنها به استان توسط کارخانه نساجی مازندران کاهش یافت و نیز
تولیدات کارخانه بافت بلوچ ایرانشهر متوقف شد، سوزن دوزان این منطقه نیز
در تهیه مواد اولیه خود دچار مشکل شدند.
وی علت کاهش و توقف تولید پارچه توسط این واحدهای تولیدی را کمبود
متقاضی برای آن عنوان کرد.
شهرکی خاطر نشان کرد: سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی وظیفه آموزش،
ارائه تسهیلات به صنعتگران، تبلیغات و بازاریابی را بر عهده دارد و تامین
مواد اولیه، سفارش، تولید و عرضه آن در بازار از وظایف تعاونیها، اتحادیه
ها و صنعتگران است.
وی افزود: اگر کارگاه یا تعاونی خواهان پارچه مناسب بلوچ دوزی یا هر
نوع مواد اولیه دیگری باشد، سازمان میراث فرهنگی هماهنگی های لازم را در
این زمینه با واحدهای تولیدی انجام یا مواد اولیه موجود در انبارها را در
اختیار صنعتگرانی که توانایی لازم برای تامین آن را ندارند، قرار می دهد.
او اظهار داشت: اکنون ارائه آموزش های پیشرفته صنایع دستی در همه نقاط
استان، افزایش تولیدات تعاونی ها، ایجاد کارگاهها، راه اندازی فروشگاه از
طریق اتحادیه ها و پرداخت تسهیلات به صنعتگران، به طور جدی در حال پیگیری
است.
وی اضافه کرد: متاسفانه امسال بانکها در زمینه پرداخت تسهیلات همکاری
لازم را با این سازمان نداشتند در حالیکه اگر دولت در زمینه صنایع دستی
سرمایه گذاری کند به تبع آن زندگی مردم این منطقه به طور کلی تغییر یافته
و برای هزاران نفر شغل ایجاد خواهد شد.
او ادامه داد: پرداخت تسهیلات به صنعتگر در مقابل تولید بالا و راه
اندازی کارگاه، زمینه لازم را برای بازاریابی و فروش صنایع دستی در داخل و
خارج از کشور فراهم می کند.
شهرکی بیان کرد: هر سال سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
نمایشگاههایی را در نقاط مختلف کشور برگزار می کند تا صنعتگران بدون
دخالت واسطه گران و دلالان با شرکت در این نمایشگاهها نسبت به یافتن مشتری
و فروش تولیدات خود به قیمت اصلی اقدام کنند.
وی افزود: متاسفانه دانش آموختگان صنایع دستی، با خرید کارهای ارائه
شده در نمایشگاهها و فروش آنها از طریق اینترنت به سایر کشورها، درآمد
هنگفتی به دست می آورند در حالیکه صنعتگران از این مهم غافل مانده اند و
حتی از شرکت در نمایشگاهها سر باز می زنند.
او تاکید کرد: بازگشایی نمایشگاه فقط به منظور حمایت از صنعتگر است تا
از فرصت به دست آمده، نهایت بهره را برده و مشتری مورد نظر را برای
تولیدات خود بیابد.
وی درباره کسادی بازار بلوچ دوزی در سیستان و بلوچستان گفت: تولیدات
کشورهای پاکستان، هندوستان و به ویژه کارهای دستی افغانها در بازار
زاهدان به سبب قیمت پایین تر آنها در مقایسه با تولیدات صنعتگران استان
فروش بالاتری را به خود اختصاص داده است.
او اظهار داشت: نرخ سوزن دوزی بلوچی این منطقه بسیار بالاست و بسیاری از
خانواده ها توان خرید آنها را ندارند، لذا صنعتگران باید تولیدات سوزن
دوزی را متناسب با نوع کار با قیمتهای مختلف در بازار عرضه کنند.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت
: در این منطقه سرمایه گذاری در زمینه هر نوع صنعت دستی نیازمند حمایت
دولت است و ارائه تسهیلات بانکی بهتر است به صورت قرض الحسنه و بدون
دریافت سود باشد.
وی تاکید کرد: برای رونق و تقویت هنر سوزن دوزی استان، باید ارتباط بین
صنعتگران و بازار تقویت شود که متاسفانه هنوز هنرمندان این منطقه شناخت
و تبحر کافی در زمینه بازاریابی و یافتن مشتری را کسب نکرده اند.
او اضافه کرد: تاکنون صنایع دستی این منطقه به ویژه سوزن دوزی و سفال
کلپورگان بسته بندی مناسبی که در جذب مشتری موثر باشد، نداشته است.
وی ادامه داد: این سازمان در راستای رونق و تقویت صنایع دستی استان،
بسته بندیهای مناسبی را برای آنها طراحی کرده که به طور رایگان در اختیار
صنعتگران قرار خواهد گرفت.
شهرکی بیان کرد: صنایع دستی استان به ویژه سوزن دوزی از کیفیت بسیار
بالایی برخوردار است لذا برای رونق آنها باید در زمینه تنوع تولید، قیمت و
جامعه متقاضی از جمله خریدار و یا سرمایه دار تحقیق و بررسی بیشتری
انجام گیرد که این مهم در دراز مدت تحقق خواهد یافت.
او بیمه هنرمندان صنایع دستی را از جمله اقدامات بسیار مهم دولت نهم در
زمینه تقویت و حمایت صنعتگران برشمرد.
وی گفت: با عنایت رئیس جمهوری و ارائه طرح بیمه صنعتگران به مجلس شورای
اسلامی ، 100 نفر از زنان سوزن دوز استان طی دو مرحله به معاونت هنرهای
دستی و صنعتی تهران معرفی شده اند.
او افزود: تاکنون تنها مهتاب نوروزی زن سوزن دوز برجسته و مشهور کشور
که در قاسم آباد ایرانشهر زندگی می کند، زیر پوشش بیمه تامین اجتماعی
قرار گرفته است.
رئیس سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی سیستان و بلوچستان
اظهار امیدواری کرد که با تصویب بیمه صنعتگران توسط مجلس همه زنان سوزن
دوز استان از مزایای بیمه بهره مند شوند. ک/4
7315/ 653/569/659
شماره 221 ساعت 16:47 تمام
