نگاهی به شهرستان گناباد در آستانه سفر رییس جمهور به خراسان رضوی

نگاهی به شهرستان گناباد در آستانه سفر رییس جمهور به خراسان رضوی # گناباد ، خبرگزاری جمهوری اسلامی 16/01/85 داخلی.اجتماعی.اقتصادی.فرهنگی. پیشینه فرهنگی و جغرافیای منطقه .............................. شهرستان گناباد با وسعت 9715 کیلومترمربع در جنوب خراسان رضوی مرکب از سه بخش، پنج نقطه شهری و 270 روستای دارای سکنه است. این شهرستان از پیشینه کهن تاریخی برخوردار می باشد و کوه و دشت آن بر اساس روایات شاهنامه فردوسی عرصه جنک و حماسه دوران اساطیری بوده است. وجود دو محوطه وسیع باستانی "اروک و حصار" مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد نمودی بر این مدعا است. 200 اثر تاریخی شناسایی شده و ثبت 123 اثر تاریخی ثبت شده در فهرست آثار ملی دلیلی دیگر بر تاریخی بودن این خطه است. 1117 رشته قنات و قنات منحصربفرد "قصبه" به عنوان یک شاهکار بشری نیز نمادی از سختکوشی مردم این دیار نیمه کویری برای دست یافتن به مایه حیات است. در خصوص قدمت دقیق حفر این قنات اختلاف نظر وجود دارد ولی بر اساس داستان معروف "دوازده رخ" در شاهنامه حکیم فردوسی بنای قنات در شهر گناباد به قبل از "کیخسرو" می رسد. هم اینک قنات قصبه گناباد که روزگاری از آن هشت رشته آب جاری بود به دو رشته کاهش یافته و در همین دو رشته نیز شگفتی حکففرما است بطوری که آب هر کدام از این دو رشته 10 درجه سانتیگراد با یکدیگر اختلاف دما دارد. مسجد جامع گناباد، امامزاده محمدعابد، یخدان کوثر، قلعه عمرانی و قلعه دختر از دیگر جاذبه های تاریخی و گردشگری منطقه بشمار می روند. در بخش فرهنگی مورد توجه مردم این خطه مرقد علامه محمدتقی بهلول گنابادی رهبر غایله مسجد گوهرشاد مشهد هم اکنون خاموش، غریب و بدون متولی دولتی در مدخل ورودی شهر گناباد رها شده است. عضو هیات امنای مرقد علامه بهلول گفت: هیچ نهاد دولتی مسوولیت تولی محل دفن بهلول را بر عهده نگرفته و این مسوولیت بر عهده مردم شهرستان می باشد.
پیکر این مجاهد نستوه 12 شهریور ماه 1384 بعد از تشییع در تهران و مشهد در زادگاهش شهرستان گناباد به خاک سپرده شد. کشاورزی و دامداری ................. این شهرستان دارای 312 هزار راس دام سبک و 25 هزار راس دام سنگین می باشد و سالانه ظرفیت تولید حدود 50 هزار تن شیر، 7500 تن گوشت مرغ، 2800 تن گوشت قرمز، 2400 تن تخم مرغ و حدود دو تن عسل را دارد. همچنین در بخش کشاورزی این شهرستان دارای 35 هزار هکتار اراضی زیر کشت است که از این سطح سالانه 17 تن زعفران خشک، 14 هزارتن جو، 5500 تن پنبه، 1600 تن پسته خشک و 25 هزارتن گندم حاصل می شود. افزون بر 420 میلیون مترمعکب آب از 1117 رشته قنات و چشمه و 506 حلقه چاه عمیق و نیمه عمیق منطقه نیز برای آبیاری اراضی کشاورزی استحصال می شود.
انار منطقه بجستان گناباد هم به لحاظ طعم و رنک میوه و خاصیت انبارداری عالی شهرت جهانی دارد. ارزش محصول انار بجستان در شرایط خوب اقلیمی سالانه حدود 80 میلیارد می باشد. از سطح 1200 هکتار باغهای انار این شهرستان سالانه افزون بر 20 هزار تن محصول برداشت می شود اما به دلیل خشکسالی و سرمازدگی سالهای گذشته این مقدار به حدود دو هزار تن کاهش یافته است. حدود پنج هزار خانوار در این منطقه از طریق باغداری و تولید محصول انار امرار معاش می کنند که با توجه به مشکلات بوجود آمده این خانواده ها جهت تامین هزینه های جاری زندگی خود با مشکل مواجه می باشند. انار بجستان در سالهای گذشته به کشورهای کره جنوبی، ژاپن، اروپا، حوزه خلیج فارس و آسیای میانه صادر می شد. تبعات تداوم پدیده خشکسالی ......................... بر اثر خشکسالی هشت سال گذشته بیش از دو هزار میلیارد ریال خسارت به زیرساختهای کشاورزی و دامدارای این شهرستان وارد شده که دولت تنها سه درصد آن را جبران کرده است. 1117 رشته قنات و چشمه این خطه بر اثر خشکسالی بین 30 تا 100 درصد آبدهی خود را از دست داده اند. با این وجود در ایستگاه تحقیقات کشاورزی این شهرستان 35 طرح تحقیقاتی در زمینه زعفران، گیاهان دارویی، مرتع، مناطق استپی و خشک، کویر و بیابان، آبخیزداری، آبخوانداری و امور دام انجام شده و 25 طرح تحقیقاتی دیگر نیز در دست اجرا می باشد. آموزش عمومی و عالی .................. در خصوص فعالیتهای آموزش و پرورش گناباد نیز مدیر این مجموعه گفت: در این شهرستان 95 درصد افراد زیر 40 سال باسواد می باشند و حدود 30 هزار دانش آموز در مدارس این خطه مشغول تحصیل هستند. محمدرضا دری افزود: در سالهای اخیر با راه اندازی مدارس شبانه روزی در مقاطع مختلف تمامی دانش آموزان بازمانده از تحصیل تحت پوشش قرار گرفته اند.
وی گفت: با توجه به مهاجرت روستاییان به مناطق شهری هم اینک مناطق شهری جوابگوی نیاز دانش آموزان نیست لذا باید به بخش مدرسه سازی این شهرستان توجه جدی صورت گیرد. در بخش آموزش عالی نیز این شهرستان دارای پنج دانشگاه و مرکز آموزش عالی شامل دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، دانشگاه پیام نور، آموزشکده فنی محمودیه و آموزشکده فنی سما با حدود هشت هزار دانشجو در مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد با گرایشهای علوم پزشکی، مهندسی و علوم انسانی می باشد. 12 درصد جمعیت شهری گناباد را دانشجویان غیربومی تشکیل می دهند که از امکانات خوابگاهی مراکز آموزش عالی استفاده می کنند. کمبود امکانات رفاهی شهری از مهمترین معضلات این دانشجویان است. فقدان فرهنگسرا، سینما و تفرجگاه نیز از کمبودهای محسوس گناباد بشمار می رود. یکی از خواسته های همیشگی مردم و مسوولان این دیار ارتقا دانشکده علوم پزشکی به دانشگاه و راه اندازی دانشگاه دولتی با توجه به امکانات موجود می باشد. در بخش مدارس دینی نیز شهرستان گناباد دارای چهار مدرسه دینی در گناباد، بیدخت، بخش کاخک و بجستان با حدود 200 طلبه است که کمبود استاد و نقصان نیازهای معیشتی طلاب این مدارس از مشکلات آنها می باشد. حمل و نقل و جاده ها .................. در بخش حمل نقل و راه و ترابری نیز با اینکه بزرگترین و جوانترین ناوگان حمل و نقل جاده ای در خراسان رضوی در گناباد با حدود 2500 دستگاه کامیون شکل گرفت ه، محرومیتهایی جدی دیده می شود که از آن جمله می توان به نبود پایانه بار در این شهرستان اشاره کرد. در بخش راه هم گرچه در سالهای اخیر اعتبارات مناسبی به راه سازی این خطه اختصاص یافته ولی هنوز با وضعیت مطلوب فاصله بسیاری دارد. بیش از 70 درصد راههای روستایی شهرستان آسفالته نیست و راه آهن و فرودگاه یکی از نیازها و خواستهای همیشگی مردم این دیار است. معیشت عمومی، اقشار آسیب پذیر، مهاجرت .................................... خانواده های تحت پوشش سازمانهای حمایتی در گناباد نیز طی هشت سال خشکسالی به خصوص برای آنها که از راه دامداری، دامپروری و کشاورزی سنتی امرار معاش می کردند با مشکلات عدیده مواجه بوده اند. به همین خاطر اغلب کشاورزان منطقه به نظام بانکی بدهکار بوده و قادر به بازپرداخت تسهیلات دریافتی نیستند. حجت الاسلام حسن رازی رییس کمیته امداد امام خمینی (ره ) گناباد گفت: بیش از 10 درصد جمعیت شهرستان گناباد تحت پوشش نهادهای حمایتی می باشند و بیکاری، کمبود مسکن روستایی و درآمد پایین از مشکلات اساسی آنها است. دکتر مسعود مختاری رییس اداره بهزیستی گناباد هم گفت: در این شهرستان بیش از چهار هزار نفر از این سازمان خدمات دریافت می کنند که عمده مشکلات آنها فقر مالی و محرومیت منطقه می باشد. خشکسالی هشت سال گذشته درمناطق روستایی شهرستان گناباد باعث تشدید مهاجرت اهالی از روستاها گردید بطوری که برخی از روستاهای خالی از سکنه شده و مدارس این روستاها یا دانش آموز ندارد یا تعداد آنها بسیار اندک است و بعضا مدارس برای کاربریهایی همچون دامداری و مرغداری به فروش می رسد. مهاجرت و سکونت روستاییان در حاشیه شهرستان باعث شده در مناطق شهری، شهرداریها نتوانند آنطور که باید خدمات ارایه دهند. به همین خاطر شهرداریهای منطقه با مشکلاتی از جمله کمبود اعتبار برای جبران هزینه های جاری و اجرای طرحهای عمرانی مورد نیاز شهر و شهروندان دست و پنجه نرم می کنند. نبود ساخت و ساز در مناطق شهری و از طرفی فقدان مراکز اقتصادی قوی که بتواند بازویی برای شهرداریهای این مناطق باشد همگی دست به دست هم داده تا مسوولین نتوانند طرحهای عمرانی، بهسازی و ایجاد فضاهای سبز را رونق دهند. صنعت و معدن ........... بخش صنعت و معدن این شهرستان در منطقه جنوبی خراسان رضوی زمینه اشتغال یک هزارو 870 نفر را فراهم کرده است. 93 واحد صنعتی با اشتغال یک هزارو 468 نفر و سرانه سرمایه گذاری 94 میلیون ریال برای هر نفر در این شهرستان فعال است. رییس اداره صنایع ومعادن گناباد گفت: 153 فقره پروانه صنعتی با اشتغال سه هزار و 935 نفر و حجم سرمایه گذاری 156 میلیارد ریال با رشد متوسط سالانه 16 درصد تاکنون در این شهرستان صادر شده است. محمدرضا رادفر افزود: به رغم نیمه تمام ماندن این طرحها، در آینده نزدیک در صورت پرداخت تسهیلات و کمکهای دولتی شاهد تکمیل و افزایش اشتغال در این بخش خواهیم بود. وی گفت: میزان صادرات تولیدات صنعتی از شهرستان گناباد از 205 هزار دلار در سال 1376 به بیش از یک میلیون دلار در پایان سال 1384 رسیده است. او افزود: سهم بخش صنعت و معدن در اشتغال مستقیم شهرستان گناباد 21 درصد می باشد و رشد متوسط سالیانه این بخش به 3/14 درصد رسیده است. او در خصوص وضعیت معادن این شهرستان هم گفت: 29 معدن با ذخیره 31 میلیون و 450 هزار تن و اشتغالزایی 392 نفر در این فعال است. وی افزود: طی سالهای اخیر معادن فعال این خطه 6/23 درصد، اشتغال مستقیم 9/30 درصد، میزان استخراج 8/63 درصد و میزان صادرات مواد معدنی 6/64 درصد رشد داشته است. او عمده مشکلات صنایع این خطه از کشور را کمبود نقدینگی، سود بالای تسهیلات بانکی، عدم معافیت مالیاتی مناطق محروم، دوری از بازارهای مصرف، نبود نیروی متخصص، کمبود امکانات فنی مهندسی، بالابودن هزینه های کارگری، برق، آب، تلفن، بیمه تامین اجتماعی و از همه مهمتر عدم سرمایه گذاری بخش دولتی در منطقه عنوان کرد. وی اضافه کرد: شهرک صنعتی گناباد با 100 هکتار وسعت از امکانات زیربنایی آب، برق و تلفن برخوردار است. او گفت: در این شهرک تاکنون برای ایجاد 59 واحد تولید کانیهای غیرفلزی، فلزی، ریخته گری، نساجی و پوشاک، شیمیایی و سلولزی، برق و الکترونیک و ماشین سازی مجوز صادر شده است. وی افزود: ارز این تعداد تاکنون 25 واحد با ایجاد اشتغال برای 630 نفر به بهره برداری رسیده است. دو شهرک جدید سنک و صنایع غذایی نیز در این شهرستان در دست مطالعه است که با توجه به استعداد و توانمندیهای گناباد در زمینه سنک و مواد غذایی در صورت تامین اعتبار و تصویب آن توسط دولت عملیات اجرایی آن آغاز می شود.
م.م.ح.ج/663/660