آفریقای جنوبی و آینده پایگاه نظامی آفریکام آمریکا
#
خبرگزاری جمهوری اسلامی 88/02/29
سیاسی.آفریکوم.آمریکا.آفریقای جنوبی
از علی نصیری
پرتوریا - سرنوشت پایگاه نظامی آمریکا موسوم به افریکام - Africom که از
سال 2002 به منظور مبارزه با تررویسم در این قاره شکل گرفته، فراز و
فرودهایی داشته است که از جمله آنها می توان به مخالفت برخی کشورهای
آفریقایی از جمله آفریقای جنوبی با تاسیس این مرکز در کشورشان یاد کرد.
کشورهای آفریقایی تاکنون هر یک با توجه به نوع آسیب پذیری در برابر تحولات
داخلی آفریقا و یا در برابر آمریکا و دیگر کشورهای استعماری موضع گیری
خاص خود را در خصوص تاسیس و یا ادامه کار آفریکام در آفریقا داشته اند.
برخی از این کشورها معتقدند که تاسیس این مرکز فرصتی برای توجه بیشتر و
موثرتر آمریکا به قاره آفریقا است، اما گروهی دیگر همچون آفریقای جنوبی
نگران اتخاذ سیاستی نظامی گرایانه از سوی آمریکا نسبت به کشورهای
آفریقایی هستند.
هر چند آمریکا در سال های اخیر روابط خود را با تعداد رو به افزایشی از
کشورهای آفریقایی بهبود بخشیده است، اما اغلب دولت های آفریقایی در این
باره نظرات محتاطانه ای ارائه کرده اند، چرا که نمی خواهند اقدامی کنند
که دال بر نزدیکی بیش از اندازه آن ها به آمریکا تلقی شود.
شاید به همین دلیل هست که هنوز هیچ کشور آفریقایی بطور کامل میزبانی مقر
فرماندهی جدید آفریکام را در کشورش نپذیرفته است و درحال حاضر مرکز
فرماندهی آفریکام در یک نقطه مرزی در اشتوتگارت آلمان قرار دارد.
پیشتر مرکز فرماندهی نیروهای آمریکا در خاورمیانه و آسیای مرکزی سنتکام -
Centcom و مرکز فرماندهی منطقه اقیانوس آرام پاکام - Pacom به طور مشترک
مسوولیت قاره آفریقا را برعهده داشتند.
وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون )، در این رابطه اعلام کرده بود که مرکز
فرماندهی آفریکام به آمریکا اجازه می دهد که سیاستی موثرتر را در آفریقا
دنبال کند.
این اقدام آمریکا که وزارت امور خارجه و وزارت دفاع آمریکا آنرا پیگیری
می کنند، تغییر مهمی در ترکیب نیروهای نظامی آمریکا به حساب می آید و
نشان دهنده افزایش منافع آمریکا در قاره آفریقا است که می توان آنها را
در سه موضوع نفت، تروریسم و بی ثباتی در منطقه دانست.
طبق تعریف قبلی پنتاگون، نیروهای آفریکام سراسر قاره آفریقا به غیر از
مصر را زیر نظر خواهند داشت، چراکه مصر زیر نظر فرماندهی نیروهای مرکزی
آمریکا در خاورمیانه، شاخ افریقا و آسیای مرکزی قرار دارد.
آفریکام در حال حاضر حدود یک هزار و 300 نیرو دارد که وظیفه آنها هماهنگی
و پیشبرد منافع نظامی و امنیتی آمریکا در آفریقا است و البته سالانه بر
تعداد آنها افزوده نیز می شود.
آمریکا اکنون فقط در کشور آفریقایی جیبوتی نیروهای دایمی مستقر کرده که
تعداد آنها حدود یک هزار و 800 تفنگدار دریایی اعلام شده است و البته
جیبوتی نیز یک منطقه دریایی است که یک چهارم تولید جهانی نفت از آن عبور
می کند.
بودجه سالانه این نیروها از بدو تاسیس 266 میلیون دلار بود که در چند سال
گذشته با تصویب کنگره آمریکا مبلغ کلانی نیز به آن اضافه شد.
بنابر گزارش های دریافتی از منابع خبری هم اکنون حدود یک هزار و 300 نفر
که بیشتر آنها غیر نظامی هستند در پایگاه مرکزی آفریکام (اشتوتگارت )
فعالیت دارند و به رصد فعالیت های آفریقایی ها در قاره شان می پردازند و
همین امر موجب اعتراض برخی کشورهای آفریقایی به ایجاد جو نظامیگری بین
المللی در این قاره شده است.
در این میان اعتراض کشور آفریقای جنوبی برای اجرایی شدن این طرح و نقش
این کشور در میان همه این 54 کشور آفریقایی برای آمریکا بسیار حائز اهمیت
است.
بسیاری از کشورهای آفریقایی سیاستی منتقدانه را در برابر سیاست های خشن
جورج بوش در آفریقا طی هشت سال دوران زمامداری وی اتخاذ کرده بودند و به
همین منظور برخی رهبران آفریقایی به اکراه پیشنهاد آن دولت را برای تقویت
موقعیت افریکام در کشورشان پذیرفتند و یا حتی رهبرانی چون تابو امبکی
رییس جمهوری اسبق آفریقای جنوبی نیز آن پیشنهاد را رد کردند.
ماهیت آفریکام در دوره امبکی حتی از سوی برخی کشورهای عضو اتحادیه آفریقا
نیز مورد تشکیک و تردید قرار گرفته بود و چندی از تاسیس این مرکز نظامی
آمریکا در آفریقا نگذشته بود که خود آفریقای جنوبی به عنوان کشور پیشرو
در سیاست های آفریقایی و عضو جامعه توسعه اقتصادی جنوب آفریقا (سادک ) با
اعلام اینکه سیاست و کمک رسانی آمریکا نوعی نظامیگری آن کشور محسوب می شود
، به عنوان مخالف عملیات های نظامی آمریکا در این قاره قد علم کرد.
اما همه آن مخالفت ها به دوره زمامداری بوش در آن کشور برمی گشت، در حالی
که با کنار رفتن بوش از راس قدرت هم برک های بازی آن کشور در منطقه به
گونه ای دیگر تنظیم شد و هم نگاه آفریقایی ها به باراک اوباما ریس
جمهوری جدید آن کشور که آفریقایی تبار است،
تغییر کرد.
به نظر می رسد که بسیاری از آفریقایی ها در یک حرکت احساسی از زمان
مبارزات انتخاباتی
ریاست جمهوری آمریکا که به انتخاب اوباما منجر شد، یک نوع همزاد پنداری
با وی در خود احساس کردند که همین مهم می تواند یکی از عوامل نفوذ معنوی
آمریکا در آفریقا در دور جدید سیاست خارجی آن کشور باشد، نکته ای که دیگر
کشورهای رقیب آمریکا در منطقه نباید از آن غافل بمانند.
تغییرات در ترکیب تیم سیاستمداران و قدرتمندان آمریکا تبعات مثبتی برای
سیاست خارجی آن به ویژه در آفریقا داشته است و به تبع آن شاهدیم که ترکیب
ساختار قدرت در کشورهای آفریقایی نیز به تدریج تغییر می کند.
برگزاری انتخابات های دیگر در این قاره و یا کودتاهایی که به نوعی چالش
با قدرت های قدیمی تر منطقه مثل فرانسه و یا پرتغال در کشورهایی چون
ماداگاسکار و یا گینه بیسائو است، موارد دیگری از چرخش و گرایش مردمی و
مسوولان به نظم سابق در نوع زمامداری ها در قاره آفریقا است.
از جمله اینکه، تغییرات هفته گذشته در سیاست داخلی آفریقای جنوبی، یعنی
کنار رفتن امبکی و روی کارآمدن رقیب سیاسی او یاکوب زوما نیز نوع نگاه دو
کشور آمریکا و آفریقای جنوبی به یکدیگر و حتی نگاه کشورهای آفریقایی به
آمریکا را تحت الشعاع خود قرار داده و می دهد.
در هرحال تاثیر ظاهری تغییرات در ساختار قدرت آمریکا در سیاست خارجی آن
کشور بر همگان مشهود است و ناگفته هم نماند دیپلماسی آن کشور نیز از این
تغییر رویکرد جهانی به ظاهر قضیه در آمریکا نهایت بهره برداری را می کند.
مثلا از آنجایی که همه آفریقایی ها انتخاب اوبامای رنگین پوست آفریقایی
تبار را به فال نیک گرفتند، دولت اوباما نیز در این خصوص اعلام کرده است
حالا که با روی کار آمدن وی، تصویر خشن دولت بوش و سیاست خارجی وی از ذهن
آفریقایی ها پاک شده است، آفریقایی ها نیز باید بطور کلی رفتار خود با
آمریکا را عوض کنند.
مری ییتس معاون مدیر امور غیرنظامی - نظامی آفریکام که امور مربوط به
برنامه های راهبردی ضد تروریسم و ضد مواد مخدر آمریکا را پیگیری می کند،
هفته گذشته در یک جلسه توجیهی برای خبرنگاران خارجی در کشورش در خصوص
احیا و بازسازی آفریکام گفته بود که این تردیدها مربوط به دوره های قبل
بود و کشورهای آفریقایی باید در این نوع نگاه خود به آمریکا تجدید نظر
کنند.
وی حتی با یک ظاهرسازی و یا ظاهر فریبی استراتژی قبلی آمریکا در آفریقا
را ناکارآمد دانست و گفت: شور و مشورت آمریکا در آفریقا همواره نقش اساسی
در مناسبات سیاسی آن کشور با کشورهای آفریقایی داشته و لذا گفت وگوهایی
که آمریکا با کشورهای آفریقایی راه انداخته است، می تواند بسیاری از
تردیدهای قبلی درباره رابطه کشورهای آفریقایی با آمریکا را برطرف کند.
ییتس در این رابطه گفته بود: آمریکا هنوز باید ثابت کند که سازماندهی
مجدد سیاست خارجی آمریکا بر مبنای ارزش گذاری شریکان آفریقایی این کشور
در قاره آفریقا است، چرا که آمریکا به این کشورها نه به عنوان لقمه چرب،
بلکه به عنوان شرکای آفریقایی خود در سیاست خارجی نگاه می کند و به ویژه
آن دسته از کشورهایی آفریقایی که مسوولیت دفاع از دمکراسی های چند حزبی
را در کشورشان پذیرفته و برای رسیدن قاره آفریقا به رشد و توسعه پایدار
اقتصادی تلاش می کنند، بهتر می توانند شریک سیاسی آمریکا به حساب آیند.
اظهارات ییتس بی منظور نبود، چرا برگزاری انتخابات در آفریقای جنوبی که
به نوعی از نوع دمکراتیک آن در قاره آفریقا به حساب می آید و نفوذ سیاسی
این کشور که یکی از عمده ترین محرک های سیاسی در میان کشورهای آفریقایی
است برای دولت های قبلی و دولت فعلی آمریکا نیز بسیار دارای اهمیت بوده و
هست.
اوباما هم در سخن و هم در عمل سعی می کند در راستای سیاست های کلان و
بلندمدت کشورش از نفوذ آفریقای جنوبی در قاره آفریقا برای جلب حمایت دیگر
کشورهای آفریقایی برای تکمیل ماموریت این مرکز فرماندهی آمریکا در
آفریقا سود ببرد.
آمریکا پیش از این از حمایت های دیگر کشورهای تقریبا صاحب نفوذ آفریقایی
نظیر مصر، کنیا، الجزایر و سنگال بهره لازم را برده بود، چرا که دولت بوش
آن زمان قصد داشت مطامع راهبردی خود را در درجه نخست با اجرای عملیات
نظامی از طریق آفریکام در شمال این قاره به کرسی بنشاند، از اینرو مدعی
بود که این مرکز می تواند پایگاه و سکویی برای اجرایی کردن طرحهای
اجتماعی، اقتصادی و کمک رسانی آمریکا به قاره آفریقا باشد.
محمد بجاوی وزیر امور خارجه الجزایر چهارم تیرماه گذشته در واشنگتن اعلام
کرد که کشورش نه تنها مشکلی با برپایی پایگاه نظامی آمریکا در آفریقا
ندارد، بلکه از آن استقبال نیز می کند.
خانم جنیدی فریزر مدیرکل وزات امور خارجه آمریکا در امور آفریقا نیز 26
فروردین 86 پس از دیدار با احمد ابوالغیط وزیر امور خارجه مصر در
کنفرانسی مطبوعاتی در قاهره، هدف از طرح احداث پایگاه نظامی افریکام در
قاره آفریقا را هماهنگی بیشتر نیروهای آمریکایی دراین قاره عنوان کرد و
در این باره گفته بود که مصر نیز در راستای همکاری با فرماندهی مرکزی
نیروهای آمریکا در خاورمیانه عمل خواهد کرد.
در هر حال آمریکا گرچه به سختی ولی توانسته بود توجه برخی از این کشورهای
مهم آفریقایی را به خود جلب کند اما مهمترین آنها آفریقای جنوبی بود که
کنار آمدن با آن به ویژه به دلیل نفوذ سنتی چین در این کشور کمی مشکل بود
آفریقای جنوبی به دلیل موقعیت راهبردی اش توانست توجه آمریکا را به خود
جلب کند، چون دولت پرتوریا زمانی در دوران جنک سرد، پایگاه های خود را به
روی نیروهای مسلح آمریکا گشود و به این ترتیب واشنگتن می توانست اقیانوس
هند را از آفریقا تا پایگاه دریایی دیه گو گارسیا کنترل کند.
به علاوه اینکه منطقه جنوب آفریقا، برای مبارزه با جنبش های آزادی بخش
آفریقا که مظنون به وابستگی به مسکو بودند منطقه ای مهم به شمار می آمد
به همین منظور در سال 2001 بود که کامرون هیوم سفیر وقت آمریکا در
پرتوریا تاکید می کرد که آفریقای جنوبی و آمریکا دلبستگی مشترکی نسبت به
دموکراسی، اقتصاد بازار و جست وجوی آینده ای بهتر برای همگان دارند.
