رويكرد اصلي در مديريت منابع‌ آب بايد دستيابي به توسعه پايدار باشد

هدایت فهمی روز سه شنبه در گفت و گو با خبرنگار اقتصادی ایرنا افزود:دستیابی به توسعه پایدار مستلزم هماهنگ سازی سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی بوده و یكی از زیربناهای اساسی توسعه پایدار، پایداری منابع آب می باشد.

وی ادامه داد: در ایران میزان‌آب تجدید شونده بطور متوسط 130 میلیارد متر مكعب در سال است و با توجه به اینكه جمعیت فعلی ما 75 میلیون نفر می باشد سرانه هر فرد از میزان‌ آب تجدید شونده حدود یك هزار و 730 متر مكعب می باشد.

این كارشناس صنعت‌ آب در ادامه به شاخص‌های موجود برای سنجش میزان بحران آب كشورها اشاره كرد و گفت: معتبرترین شاخص‌ها، شاخص 'فالكن مارك'، شاخص سازمان ملل و شاخص موسسه بین المللی آب می باشد كه تفاوت این شاخص ها در معیارهای مورد استفاده می باشد.

به گفته فهمی بر اساس شاخص 'فالكن مارك' كشورهایی كه دارای سرانه منابع آب تجدید شونده بین یك هزار تا یك هزار و 700 متر مكعب هستند، جزء كشورهای با تنش آبی محسوب می‌شوند در حالی كه با استناد به شاخص سازمان ملل، هر گاه میزان برداشت آب یك كشور بیش از 40 درصد كل منابع آب تجدیدپذیر آن باشد، این كشور با بحران شدید آب مواجه می باشد.

استاد دانشگاه اضافه كرد:بر اساس شاخص موسسه بین المللی آب نیز در صورتی‌كه در كشوری میزان برداشت كنونی نسبت به منابع آب سالانه تجدید پذیر بیشتر از 50 درصد باشد، آن كشور با بحران آبی شدید روبرو است و بر اساس هرسه شاخص مذكور، كشور ایران در وضعیت بحران آبی قرار دارد.

این كارشناس صنعت آب در ادامه میزان ‌آب مصرفی كشور را سالانه 94 میلیارد متر مكعب ذكر كرد و خاطرنشان كرد: اگر‌آب برگشتی را كه حدود 34 میلیارد مترمكعب می باشد از این رقم كم كنیم، مصرف خالص حدود60 میلیارد مترمكعب است كه این رقم معادل 46 درصد منابع آب تجدید شونده می باشد.

بر اساس اظهارات این استاد دانشگاه، میزان برداشت از منابع تجدید شونده در ایران، بیش از 73 درصد و مصرف خالص حدود 46 درصد می باشد و این درحالی است كه حتی كشوری كه از 40 درصد منابع آب تجدید شونده استفاده می كند نیز باید احتیاط كند.

كارشناس صنعت‌آب خاطرنشان كرد: برای تامین مصارف بخش‌های مختلف به ازاء جمعیت آینده 110 میلیونی كشور پیش بینی می شود به 130 میلیارد متر مكعب آب نیاز هست و با الگوی مصرف فعلی، بدون شك برای تامین آب مورد نیاز جمعیت آینده كشور دچار مشكل اساسی خواهیم شد.

فهمی با بیان اینكه بخش اعظم بارش‌های كشور در فصل غیرزراعی رخ می دهد، اظهار كرد: 25 درصد بارش‌ها در ایران در فصل مناسب و 75 درصد در فصل غیرزراعی رخ می دهد و به همین دلیل ایران از نظر كشت دیم، كشوری با قابلیت ضعیف است.

این استاد دانشگاه افزود: تنها هشت درصد تولیدات كشاورزی ما از كشت دیم بوده و بقیه یعنی 92 درصد تولیدات كشاورزی از كشت آبی است، در حالی كه از نظر وسعت اراضی، تفاوت چندانی بین این دو وجود ندارد.

فهمی ادامه داد: وضعیت رودخانه‌ها هم بهتر از این نبوده و توزیع مكانی و زمانی منابع آب سطحی یكسان و هم سو با نیازها نیست. به نحوی كه 70 درصد رودخانه‌های كشور در مناطق خاص و در فصل غیرزراعی دارای آب است و تنها 30 درصد رودخانه‌ها در فصل زراعی آب دارند.

به گفته این كارشناس صنعت آب كشور، راهی كه بشر برای مقابله با مشكلات كم آبی پیدا كرده است، طراحی وساخت سازه‌های ذخیره و اجرای پروژه‌های انتقال آب بین حوضه ای است كه این هم تا حدی پاسخگو است در حالی كه برای حل كامل و پایدار این مشكل، باید با رویكرد توسعه پایدار و مدیریت بهم پیوسته منابع آب موضوع را پیگیری نمود.

**راندمان بخش كشاورزی تنها 34 درصد است

فهمی با تاكید بر لزوم مدیریت تقاضا از طریق كاهش و رعایت الگوی مصرف گفت:راندمان كشاورزی ما در حد 34 درصد است هر چند متولیان بخش كشاورزی این رقم را 41 درصد اعلام می كنند، اما آنچه مسلم است این است كه بیش از 88 میلیارد متر مكعب آب در بخش كشاورزی مصرف می‌شود كه فقط 34 درصد آن بصورت بهینه مصرف می شود.

وی با بیان اینكه بخشی از این میزان مصرف كاهش ناپذیر است،خاطرنشان كرد:تنها با اعمال 20 درصد بهینه‌سازی مصرف، سطح زیركشت، تراكم كشت و عملكرد ، 20 میلیارد متر مكعب آب صرفه جویی خواهد شد.

فهمی افزود:این در حالی است كه ظرفیت تنظیمی سدهای ما 32 میلیارد متر مكعب است و با این صرفه‌جویی و مصرف بهینه 20 درصدی، ظرفیت تامین آب بیش از یك و نیم برابر افزایش خواهد یافت.

وی در خصوص میزان تولید محصولات كشاورزی گفت: تولید محصولات كشاورزی در كشور ما حدود 9/0 تا یك كیلوگرم به ازاء هر متر مكعب است در حالی كه متوسط جهانی دو و نیم كیلو بوده و حتی در كشوری مثل فرانسه این رقم بالاتر هم هست.

این كارشناس صنعت‌آب گفت:با وجود هزینه‌های كلانی كه برای تامین ‌آب بخش كشاورزی صرف می شود و در حالی كه همه مظاهر توسعه در كشور ما وجود دارد، متاسفانه هنوز كشاورزی ما از مرحله معیشتی به سمت صنعتی و تجاری پیش نرفته است.

به گفته استاد دانشگاه، این در حالی است كه دنیا از این مرحله نیز فراتر رفته و به سمت مدیریت كشاورزی پایدار كه با محیط زیست نیز سازگار می باشد، پیش رفته است.

وی افزود: نباید نگاه ما به كشاورزی یك بعدی باشد، بلكه باید در این بخش دارای راهبرد بلندمدت و متكی بر ظرفیت‌ها و قابلیت‌های خود باشیم.

فهمی بار دیگر با تاكید بر اینكه بحران آب در كشور ما جدی است، تصریح كرد: با توجه به نرخ رشد جمعیت در كشور و میزان منابع آب موجود، مطمئنا امنیت غذایی با مفهومی كه در كشور ما معادل خود اتكایی تلقی می شود، به خطر خواهد افتاد و از این رو امروزه صرفه جویی در‌آب و مدیریت تقاضا نه یك انتخاب، بلكه یك الزام است.

اقتصام**2021**1319