'احمد حق پرست راد' مشهور به 'سعید راد' از جمله ضد قهرمان های سینمای ایران، در چهارم آبان سال 1325 در محله سنگلج تهران بدنیا آمد.
وی پس از پایان تحصیلات متوسطه و پس از آشنایی با علیرضا زرین دست، به عنوان بازیگر جذب سینما شد و نخستین بار در فیلم 'فاتحین صحرا' جلوی دوربین زرین دست رفت.
سعید راد درباره ورود تصادفی خود به سینما گفت است: ''رشته تخصصی من در ورزش بولینگ بود و این ورزش بیشتر به عنوان یك سرگرمی تلقی می شد. باشگاه بولینگی وجود داشت و تعداد معدودی از افراد عضو آن بودند. اما من همیشه ورزش را دوست داشتم و عضو تیم بسكتبال مدرسه (دبیرستان اندیشه) بودم. محمد زرین دست كارگردان فیلم سینمایی 'فاتحین صحرا' (1350) من را در باشگاه بولینگ دید و از من برای دیدار از پشت صحنه این فیلم دعوت كرد و روزی كه رفتم، یكی از هنرپیشه ها نیامده بود كه دو پلان به جای آن بازیگر غایب بازی كردم. امیر نادری در آن زمان عكاس فیلم سینمایی 'فاتحین صحرا' بود و دنبال چهره ای جدید برای فیلم خود می گشت. نادری مرا تشویق كرد تا در فیلم 'خداحافظ رفیق' او بازی كنم، ضمن اینكه الفبای بازیگری را به من یاد داد و من وارد عرصه هنری شدم.''
'خداحافط رفیق' فیلمی به شدت تلخ و سیاه كه تفاوت های بارزی با فیلمفارسی های آن سال ها داشته و جزو فیلم های موج نوی سینمای ایران دهه پنجاه به حساب می آمد.
راد با همین فیلم شمایل یك ضد قهرمان را به خود گرفت و با فیلم های 'تنگنا' ساخته امیر نادری و 'صادق كرده' به كارگردانی ناصر تقوایی، موقعیت خود را در این رابطه تثبیت كرد.
'سفر سنگ' را می توان نقطه عطف كارنامه بازیگری سعید راد در دهه پنجاه دانست كه با توجه به شكل گیری فضای انقلابی، در زمان اكران خود به موفقیت عظیمی دست یافت.
فیلم داستان مالك تنها آسیاب یك روستاست كه برای تامین منافع خود جلوی ساخته شدن آسیاب دیگر را گرفته كه در نهایت با طغیان مردم آبادی روبرو می شود.
راد در نقش 'كولی' بازی كاملا متفاوتی را ارائه كرده و توانسته از قالب جوان پایین شهری عصیان زده بیرون بیاید.
كیمیایی در 'سفرسنگ' به خوبی از ظرفیت های پنهان مانده بازیگری راد بهره گرفته و با زیركی خاصی مضمون انقلابی فیلم خود را با قیام ضدشاهنشاهی مردم ایران در آن ایام پیوند داده است.
پس از پیروزی انقلاب كه به ممنوع الكاری بسیاری از بازیگران سینمای پیش از انقلاب منتهی شد، برخی از آنها مانند سعید راد از این قاعده مستثنی شده و به كار خود ادامه دادند.
وی با 'برزخی ها' به كارگردانی ایرج قادری پربیننده ترین فیلم كارنامه سینمایی خود را در كنار فوجی از بازیگران مطرح سینما تجربه كرد و پس از آن به یكی از پركارترین بازیگران سینمای ایران تبدیل شد.
فیلم های سینمایی 'مرز'، 'عبور از میدان مین' و 'فرمان' از جمله این فیلم ها بودند كه اغلب مضامینی جنگی و نزدیك به گونه دفاع مقدسی داشتند.
'خط قرمز' فیلم به نمایش درنیامده مسعود كیمیایی كه تنها در نخستین دوره جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد، نقشی فوق العاده را برای وی به همراه داشت كه به واسطه توقیف شدنش شانس دیده شدن توسط عموم را كاملا از دست داد و از دید اغلب منتقدان نیز دور ماند.
نقش مامور امنیتی شاهنشاهی با نام 'امانی'، كه میان عشق به همسر و انجام وظیفه سرگردان شده و در آخر نیز به دست همسر انقلابی خود - لاله - به قتل می رسد.
شخصیت 'امانی' از آن دست نقش هایی است كه در صورت انتخاب غلط بازیگر می توانست كل كار را به مخاطره بیاندازد اما سعید راد این نقش را با مهارت خاصی ایفا كرد و فراز وفرودهای 'امانی' را به شكل مطلوبی به نمایش گذاشته است.
وی پس از این فیلم و در سال های ابتدایی دهه 1360 در دو فیلم پرفروش به نام های 'دادشاه' ساخته حبیب كاوش و 'عقاب ها' به كارگردانی ساموئل خاچیكیان به ایفای نقش پرداخت.
'دادشاه' برگرفته از داستانی واقعی است كه در آن فردی اهل سیستان و بلوچستان به مبارزه با آمریكایی های مستقر در منطقه پرداخته و در آخر نیز به دست آنها كشته می شود.
بازی راد در این فیلم رگه های پررنگی از اغراق را به همراه داشته كه بخشی از آن با توجه به شخصیت برون گرای و حماسی 'دادشاه'، طبیعی جلوه می كند.
اما 'عقاب ها' به لحاظ كیفی در مرتبه ای بالاتر از 'دادشاه' قرار گرفته و كارگردانی استادانه خاچیكیان را با خود داشت كه در اكران عمومی نیز به شدت مورد توجه همگان قرار گرفت.
وی در فیلم یاد شده كه لقب پرمخاطب ترین فیلم تاریخ سینمای ایران را یدك می كشد، نقش خلبانی را ایفا كرد كه پس از سقوط هواپیمایش در خاك عراق، بدنبال راهی برای رسیدن به مرز ایران است كه سرانجام با همكاری تكاوری ایرانی به نتیجه می رسد.
فیلم اكشنی خوش ساخت با تدوینی حرفه ای، كه اصولا جای كار چندانی برای بازیگرانش باقی نگذاشته و فقط برای پیشبرد داستان از آنان بهره گرفته و نه چیزی بیشتر.
راد پس از اكران موفق 'عقاب ها' در فهرست ممنوع الكارها قرار گرفت و پس از كش و قوس های بسیار كه به از دست رفتن نقش ناخدا در فیلم 'ناخدا خورشید' تقوایی انجامید، تصمیم به مهاجرتی طولانی گرفت كه 15 سالی به طول انجامید.
راد در سال های پایانی دهه هفتاد به ایران بازگشت و برای نخستین بار در فیلم 'دوئل' ساخته احمدرضا درویش جلوی دوربین رفت.
نقش 'اسكندر' نقشی مناسب برای راد در بازگشت دوباره وی به سینمای ایران بود.
نقشی منفی كه در تقابل با قطب مثبت داستان(زینال) جان گرفته و قصه را به جلو حركت می داد.
اما این نقش جذاب در ادامه و در بخش های مربوط به زمان حال از نفس افتاده و به شخصیتی الكن تبدیل شده است.
راد در 'دوئل' برای نخستین بار صدای سرصحنه را تجربه كرده و همین امر نیز لطمات جبران ناپذیری به نقش وارد كرده است.
راد پس از 'دوئل' به گروه سازنده مجموعه تلویزیونی 'در چشم باد' پیوست و در نقش 'رضا شاه' به ایفای نقش پرداخت.
نقشی كه چندین بار توسط بازیگران مختلف ایفا شد و كار را برای راد در اجرای آن سخت كرد.
بازی كاملا بیرونی وی در این نقش، تنها وجوه بیرونی 'رضا شاه' را در ماه های پایانی حكومت وی به تصویر كشید و راد در این رابطه موفق نشان داد.
'پروانگی' ساخته قاسم جعفری و 'گیرنده' به كارگردانی مهرداد غفارزاده آخرین فیلم های سینمایی راد در سال های اخیر است كه اولی نمایشی بسیار محدود در چند سینما را در سال گذشته تجربه كرد و دومی نیز در نوبت اكران به سرمی برد.
'گیرنده' نخستین تجربه راد در زمینه كمدی است كه با توجه به فیلم های كارنامه سینمایی وی، كنجكاوی برانگیز جلوه می كند.
سعید راد این روزها در آستانه 66 سالگی در حال ایفای نقش در فیلم 'چ' ساخته ابراهیم حاتمی كیاست كه در آن در نقش سرلشگر 'فلاحی' ظاهر شده است؛ شخصیتی واقعی كه در كنار شهید چمران نقشی پررنگ در سركوب ضد انقلاب ها داشته و حال باید تا جشنواره فیلم فجر منتظر ماند و به تماشای نتیجه كار راد روی پرده نقره ای نشست.
فراهنگ ** 9173 ** م.ج ** 1071
تهران - ضد قهرمان يكي از شخصيت هاي برجسته گونه هاي مختلف سينمايي است كه رگه هاي پررنگي از خاكستري داشته و براي مخاطب همواره از جذابيت زيادي برخوردار است كه نمونه هاي درخشاني از آن در سينماي ايران نيز به چشم مي خورند.
