مازندران ، خاستگاه تشيع در ايران

مازندران در اذهان بیشتر مردم ایران ، منطقه‌ای خوش آب و هوای و دارای جنگل سرسبز و دریای زیبا است ، در حالی كه علاوه بر این ویژگی ها ، این بخش از كشور به لحاظ تاریخی و فرهنگی نقش موثری در اعصار مختلف ایفاء كرده كه تاسیس نخستین حكومت شیعه در ایران یكی از دلایل این مدعا است.

بر طبق اسناد تاریخی ، مردم ایران از همان ابتدای ورود اسلام ، دوست‌دار اهل بیت بودند و با این‌ كه به تبع حكومت‌های آن دوران ، اغلب آنان به طور رسمی شیعه نبودند ، محبت و احترام عمیقی نسبت به خاندان پیامبر (ص) از خود نشان می‌دادند.

در این بین ، منطقه شمال ایران وضعیتی خاص داشت و به طور كمابیش یكدست حامی اهل بیت (ع) بود ، به نحوی كه شیعیان ، قیام‌های متعددی را از این منطقه بر ضد حكومت عباسی شروع كردند.

طبیعت خاص شمال ایران ، از جمله رشته كوه البرز و جنگل انبوه ، همچون سدی بلند جلوی نیروهای بنی‌امیه و بنی‌عباس را گرفت و شمال ایران را مامنی برای امامزادگان و بزرگان شیعه كرد ، به نحوی كه هم اكنون در استان مازندران بقعه یكهزار و 262 امامزاده وجود دارد.

مردم مازندران كه سرسختانه با لشكریان اموی و عباسی می‌جنگیدند ، با آغوش باز پذیرای فرزندان اهل بیت (ع) شدند و در نیمه قرن سوم هجری ، نخستین حكومت شیعی ایران را برپا كردند.

مطابق منابع معتبر ، سادات علوی و امامزادگان در برابر فشار خلفای ظالم عباسی به شمال ایران كوچ می‌كردند تا در امان باشند و از حمایت مردم تبرستان و دیلم (مازندران و گیلان) بهره‌مند شوند . از جمله یحیی‌بن عبدالله ، نوه امام حسن مجتبی (ع) به دیلم آمد و در سال 176 هجری قمری قیام كرد.

اما ، نخستین حكومت شیعی ایران ، بلكه نخستین دولتی كه در شرق اسلامی به دور از تایید خلفای عباسی تشكیل شد ، در سال 250 هجری قمری و به رهبری حسن‌بن زید ، یكی دیگر از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) بود.

به دلیل اهمیتی كه قیام حسن‌بن زید دارد ، در سال‌های اخیر تصمیم گرفته شد كه تاریخ شروع نهضت وی یعنی 25 رمضان 250 هجری قمری برابر با 14 آبان 243 هجری شمسی به نام مازندران نام‌گذاری شود.

البته مطابق فرمول‌ها و جداول مختلف تبدیل تاریخ ، معادل شمسی این تاریخ ، 13 آبان است نه 14 آبان و با توجه به این ‌كه ماه شعبان سال 250 هجری قمری 29 روزه بود ، مساله‌ زودتر شروع شدن ماه رمضان نیز مطرح نیست و به نظر می‌رسد اعضای شورای فرهنگ عمومی مازندران برای پرهیز از عدد 13، ترجیح دادند روز 14 آبان را برگزینند.

به هر حال ، 14 آبان به نام روز مازندران نامیده شده و انگیزه‌ای است تا نقش مردم این خطه، بویژه غرب مازندران در تكوین نخستین حكومت شیعه روشن‌تر شود.

مدرس دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس در باره پیشینه تاریخی علویان تبرستان به ایرنا گفت : مرزن آباد كه نقطه شروع قیام علویان است در گذشته سعید آباد نامیده می‌شد.

' صفرعلی محمدپور ' افزود : محمد‌بن اوس ، حاكم سعید آباد پس از استقرار در این شهر ظلم و ستم زیادی كرد و از جمله مالیات سه سال را یكجا گرفت.

وی اظهار داشت : تصرف مراتع روستاییان كه مردم برای تعلیف دام‌هایشان از آن استفاده می‌كردند نیز از جمله دیگر عواملی بود كه نارضایتی مردم را برانگیخت.

به گفته محمدپور ، دو نفر از متنفذین منطقه به نام محمد و جعفر ، از پسران رستم كلاردشتی به مخالفت برخاستند و به نزد محمدبن ابراهیم ، معروف به آقا سید محمد دبیر صالحانی ، از نوادگان امام حسن مجتبی (ع) رفتند و از او خواستند بیعتشان را بپذیرد.

این محقق تاریخ گفت : محمدبن ابراهیم دعوت آنان را قبول نكرد ، ولی آن‌ها را به داماد خود ، حسن‌بن زید كه در ری ساكن بود، ارجاع داد و نامه‌ای برای او نوشت.

مدرس دانشگاه آزاد واحد نوشهر و چالوس تاكید ‌كرد : حسن‌بن زید به محض خواندن نامه ، آن را بر دیده گذاشت و در روز بیست و پنجم ماه مبارك رمضان سال 250 هجری قمری وارد سعید آباد یا مرزن آباد كنونی شد.

محمدپور با بیان این‌كه مردم مرزن آباد بلافاصله با حسن‌بن زید بیعت كردند ، یادآور ‌شد : وی در روز 27 رمضان وارد رُویان (كُجُور) شد و مردم آنجا نیز از او استقبال و اطاعت كردند.

وی افزود : بدین ترتیب حكومت علویان تمام منطقه را فرا گرفت و بعدها تا مرز دامغان و سمنان هم گسترش یافت و حسن‌بن زید به ' داعی كبیر ' مشهور شد.

مورخان می‌ نویسند : سعید آباد در حدود یك كیلومتری روستای ' بابوده ' كنونی قرار داشت و آن را ' سعیدبن دَعْلَج ' ، یكی از حاكمان منصور ، خلیفه عباسی بنا كرده بود ، اما بنای شهر تمام نشده بود كه وی از حكومت عزل و عمربن علا جانشین او شد.حاكم جدید ، بنای سعید آباد را تمام كرد و كاخی بزرگ و باشكوه با برج و باروی بلند در آن ساخت كه مركز حكومت رُسْتَمدار (نور و نوشهر و چالوس كنونی ) بود.

اهمیت ویژه این شهر باعث شده است نظر محققان برای بررسی علمی و تاریخی علل و زمینه‌های تاسیس حكومت علویان در مرزن آباد بیشتر جلب شود.

امام جمعه مرزن آباد كه شهر وی نقطه شروع نهضت علویان تبرستان است ، به خبرنگار ایرنا گفت : از هم اكنون در پی برگزاری همایش علمی بزرگی با نام ' تشیع و تبرستان ' در 14 آبان 1391 هستیم.

حجت الاسلام ' محمود علیخانی ' افزود : تاریخ و شرایط اجتماعی مازندران كه زمینه لازم را برای ظهور و بروز حكومت علویان آماده كرده بود ، هنوز به طور مفصل بررسی نشده است.

وی تاكید ‌كرد : جای بررسی دارد كه ببینیم به چه علت مرزن آباد یا به نام آن روزش، سعید آباد، برای شروع قیام علویان انتخاب شد.

به گفته امام جمعه مرزن آباد ، بیعت مردم مرزن آباد با حسن‌بن زید در زمان امام حسن عسكری (ع) انجام شد و دو روز پس از آن ، مردم كلار (كلاردشت) و رُویان (كُجُور) نیز با وی بیعت كردند و او پس از خواندن نماز عید فطر در رُویان ، به آمل رفت و پایگاهش را در آنجا مستقر كرد.

وی یادآور ‌شد : رهبر معظم انقلاب ، مازندران را پناهگاه فرزندان امیرالمؤمنین، (ع) نامیده است و قصد داریم 14 آبان را برجسته كنیم.

حجت الاسلام علیخانی گفت : از اهداف همایش تشیع و تبرستان، بررسی این موضوع است كه چرا حسن‌بن زید به مرزن آباد آمد و چرا مردم مازندران از همان ابتدا شیعه شدند.

امام جمعه مرزن آباد افزود : علاوه بر این موارد ، مسائلی همچون امام‌زادگان مازندران، اشعار و امیرخوانی نیز در این همایش بررسی می‌شود.

همایش تشیع و تبرستان با حضور مسوولان و اندیشمندان كشوری و استانی در شهرك صنعتی مرزن آباد برگزار می‌شود.

حكومت علویان تبرستان از سال 250 تا 316 هجری قمری ادامه داشت.ك/4

7517/621/1654