به گزارش ایرنا ، برخی از مورخان ساخت مسجد جامع دزفول را قرن سوم هجری و برخی دیگر مصادف با ورود اسلام به ایران و در قرن نخست هجری عنوان كرده اند.
مسجد جامع دزفول بعد از پل قدیم ، برجسته ترین اثر تاریخی كهن شهر دزفول است كه با حفظ حالت اولیه و ویژگی های معماری و نیز تاثیری كه در طول تاریخ بر شهر دزفول داشته در فهرت آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
این مسجد همواره كانون توجهات بوده كه در دوره های مختلف ، بازسازی و مرمت شده است بطوریكه از روی سنگ نوشته های موجود در مسجد می توان به زمان آخرین مرمت این مسجد مربوط به دوره های صفویه و قاجاریه پی برد.
بر روی یكی از سنگ نوشته ها، زمان مرمت این مسجد مقارن با پادشاهی شاه سلطان حسین صفوی قید شده است كه رنگ های آبی و فیروزه و كاشی های آبی كه شاخصه معماری آن دوران است بیانگر این مسئله است.
سبك معماری مسجد جامع دزفول الگو گرفته از معماری كاخ ایوان كرخه و معماری دوره ساسانی است كه با گشتی در این مسجد زیبا و تاریخی خود را به رخ بیننده كشانده و گردشگران را در سفری به قرون گذشته با خود همراه می سازد.
به گفته مورخان ، ساختمان اطاق شرقی مسجد ،قدیمی ترین ساختمان این مسجد است و به غریب خانه معروف است.
مسجد جامع دزفول در یك طبقه بنا و دارای صحنی بزرگ است و كالبد اصلی آن در جبهه جنوبی مسجد كه هسته اولیه می باشد ، سنگی است.
دیوارهای مسجد جامع بسیار قطور و شبستان آن ایستادگی خود را از 20 ستون سنگی می گیرد كه در وسط شبستان مسجد قرار داشته و دارای جای شمعدان است.
مصالح به كار رفته در دیوارها بیشتر آجر و در ستون ها ، سنگ های چهار تراش است و از ملات ماسه و آهك جهت ساخت دیوارها و ستون های باربر استفاده شده است.
محراب مسجد در وسط شبستان واقع است كه دارای گچ بری زیبایی است.
در مجاورت محراب منبری سنگی با ده پله قرار دارد كه در دو طرف آن گلدسته های كوچك و سفید رنگی قامت افراشته اند.
ایوان مسجد كه در وسط واقع شده، در دو طرف خود، گلدسته هایی به ارتفاع 15 متر دارد كه شكوه معماری اسلامی و ایرانی آن را به رخ می كشد و با كاشی كاری های زیبایی مزین شده است.
در گذشته بانگ موذن مسجد از این گلدسته ها نمازگزاران را به راز و نیاز با معبود فرا می خوانده است.
ایرج افشار در كتاب یادگارهای خوزستان باستان در خصوص مسجد جامع دزفول آورده ، این مسجد در سده های هفت و 12 هجری قمری بازسازی و گسترش یافته و ایوان شرقی آن از بناهای دوران صفویه است كه در سال 1110 هجری قمری بنا شده و سر در و گلدسته های آن از سده 12 هجری قمری است.
از دیگر بخش های مسجد جامع دزفول ، شوادانی به مساحت 200 متر مربع است كه دارای 25 پله و اتاق های كوچكی در وسط پلكان است كه درب نداشته و در اصلاح بومی به آنها 'كت ' گفته می شود.
برای تهویه هوای شوادان مسجد دو روزنه وجود دارد كه از ویژگی های معماری دزفول در بناهای تاریخی و بافت قدیم دزفول می باشد.
درب ورودی شوادان مسجد در صحن اصلی آن قرار داشته و از قدیم برای استراحت نمازگزاران در تابستان گرم خوزستان استفاده می شد.
مسجد جامع دزفول در دوران انقلاب پایگاهی مهم برای فعالیت جوانان و انقلابیون علیه رژیم طاغوت بود.
مسجد جامع دزفول به شماره 287 درفهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.7279/648
دزفول- مسجد جامع دزفول به عنوان كهن ترين مسجد اين شهر از نظر ويژگي هاي معماري و نيز ستون ها و شبستان از قدمت تاريخي بالايي برخوردار است.
