مردم در شهر اردبیل كه خواستگاه تشیع و مركز تبلور و تجلی شور و عشق حسینی و میراث‌دار فرهنگ عاشورایی است، در دو ماه محرم و صفر می‌كوشند تا ارادت خالصانه و ناب خود را نثار سید شهیدان كنند.
زنان و مردان این دیار با فرا رسیدن ماه محرم و بلند شدن صدای طبل عزا با آراسته كردن مساجد، تكایا و حسینیه‌ها و پوشیدن رخت عزا به استقبال این ماه ماتم و عزا می‌روند. یكی از مهم‌ترین و ماندگارترن مراسم ویژه این ماه مراسم طشت‌گذاری است كه این آیین در استان اردبیل در 27 ذیحجه و به مدت سه روز در تمام مساجد و حسینیه‌ها برگزار می‌شود كه طی آن سوگواران پس از مدیحه‌سرایی و عزاداری برای سرور و سالار شهیدان، طشت‌هایی را به یاد تشنه‌كامی شهیدان كربلا پر از آب كرده و با زیارت كردن این طشت‌ها، آب آن را به عنوان تبرك روی سر و سینه خود می‌ریزند. بعد از مراسم طشت‌گذاری و در نخستین روزهای ماه محرم، مردم این دیار علاوه بر شركت شبانه در مساجد، تكایا و حسنیه‌ها، برای عزاداری پرشور محلات شش‌گانه اردبیل به ترتیب به بازار سنتی و قدیمی شهر می‌روند و حال و هوای خاصی به زندگی شهری می‌بخشند.
این حضور كه از دومین روز محرم و طبق سنت دیرین آغاز می‌شود با عزاداری محله اونچی
میدان پا می‌گیرد، دسته عزاداری این محله به همراه (خوله‌ها) شاخه‌ها و زیرمجموعه‌هایش در دومین روز ماه محرم به خیابان اصلی شهر می‌آیند و با گذر از بازار سنتی اردبیل (بازار قیصریه) در خیابان‌ها به عزاداری می‌پردازند.
دركنار عزاداری برخی ازاهالی خیر ونیكوكارشهر اقدام به پخش نذری كه بیشتر نوشیدنی‌های گرم و خرماست می‌كنند و در روزهای بعد محلات دیگر اردبیل به ترتیب محله‌های عالی‌قاپو، سرچشمه، پیرعبدالملك، اوچدكان و طوی به همراه شاخه‌ها و زیرمجموعه‌هایشان به بازار می‌آیند تا با نشان عزا، نوحه و مرثیه ارادت قلبی خود را به امام حسین (ع) و یاران كربلایی او اعلام كنند.
در دیگر شهرهای استان نیز هیات‌های عزاداری هر روز در منزل افرادی كه نذری دارند، اقدام به اجرای برنامه‌های زنجیرزنی، سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌كنند و شب‌ها نیز با حضور در مساجد و برپا كردن هیات‌ها و با برداشتن پرچم و تمثال‌های عزا به مساجد محلات نزدیك رفته و در آنجا عزاداری می‌كنند.
برگزاری شبیه‌خوانی امامزاده علی‌اصغر (ع) برای خردسالان كه پارچه سبز حمل می‌كنند و به یاد مظلومیت و تشنگی علی‌اصغر فریاد العطش سر می‌دهند، گرداندن اسب ذوالجناح در شهر و سوار كردن خردسالان بر روی آن و در روز عاشورا اجرای تئاتر در محله عالی‌قاپو و گرداندن دسته‌های اسرا به یاد اسارت خانواده امام حسین (ع) در بعد از ظهر عاشورا، عزاداری هیات‌های حسینی در بازار قیصریه از تاسوعا تا 12 محرم، علم زدن مردم بر سر در خانه‌ها، امامزاده، مساجد و تكایا، احسان و اطعام نیازمندان، برگزاری شام غریبان در مساجد و حسینیه‌ها، احرام‌بندی در آستانه فرا رسیدن ماه محرم در مشكین شهر و خلخال از جمله مراسم‌های رایج شهرهای استان اردبیل است.
در روز تاسوعا دستجات عزاداری اقدام به شمع‌گردانی می‌كنند، كه این مراسم سنتی نه تنها در كشور بلكه در دنیا نیز منحصر به فرد بوده و متعلق به دیار اردبیل است. عشق و ارادت به خاندان عصمت و طهارت در این روز به نقطه اوج خود می‌رسد كه گاه عزاداران و نذركنندگان با پای پیاده اقدام به شمع‌گردانی می‌كنند.
این مراسم كه از صبح روز تاسوعا تا پاسی از شب ادامه می‌یابد و مردم عزادار اردبیل گاه به صورت گروهی و گاه در قالب دستجات عزاداری از یك مسجد به مسجد دیگر و از محله‌ای به محله دیگر رفته و اقدام به روشن كردن شمع می‌كنند.
زنان نیز در روز تاسوعا با حضور در مساجد و شركت در مراسم شمع روشن كردن ارادت خود را به شهیدان كربلا ابراز می‌دارند و با حضور در سقاخانه اردبیل اقدام به ادای نذر كرده و با روشن كردن شمع و گره بستن تكه پارچه‌‌ای خواستار برآورده شدن حاجات خود می‌شوند.
در روز تاسوعا علاوه بر شمع‌گردانی، چند سالی است كه گروه‌های مختلف از جمله هیات ورزشكاران، هنرمندان و فرهنگیان در قالب دستجات در محوطه مسجد جنت‌سرای بقعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی به عزاداری مشغول می‌شوند و سعی می‌شود در این دستجات برای استقبال مردم از ورزشكاران دعوت شود.
شبیه‌خوانی هنر سنتی این دیار در شهرها، محلات و روستاهای اردبیل با استقبال گرم مردم برگزار می‌شود و با وجود سردی و نامساعد بودن اوضاع جوی این مراسم سال به سال با رونق و گرمی خاصی اجرا می‌شود، در این مراسم كه با نوحه خوانی، ذكر مصائب و موعظه همراه است زنان حضور گرمی دارند و به یاد مظلومان دشت كربلا اشك ماتم می‌ریزند. علم‌بندان روز سوم محرم از دیگر آیین های رایج در برخی شهرهای استان اردبیل است، كه در این مراسم علم‌های بزرگ و بلند در میدان اصلی شهر به نشانه عزا برافراشته می‌شود. در برخی شهرهای استان علم‌ها معمولا تا روز اربعین باز می‌مانند و هركس حاجتش روا شد می‌تواند گره‌ای از پارچه‌های علم را باز كند، پارچه‌های دیگر نیز كه با نیتی خاص به علم بسته شده‌اند تا سال بعد نزد صاحب علم می‌ماند.
فراهنگ (2)**1883
تهران- با فرا رسيدن ماه محرم آيين‌هاي سوگواري و عزاداري در اردبيل با حال و هواي خاصي صورت مي گيرد و مردم اين ديار عشق و ارادت خود را به ساحت ابا عبدالله الحسين (ع) و يارانش ابراز مي‌دارند.
