اندیشمندان در طول تاریخ به عاشورا و كربلا همواره توجه خاص داشته و پیرامون آن نظرات گوناگونی ارایه كرده اند كه در این نوشتار تلاش شده تا گوشه ای از اندیشه های حضرت امام خمینی (ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه ای كه در این باره بیان شده و می توان آن 'فرهنگ عاشورا' را بر آن نهاد بازخوانی شود:.
** فرهنگ عاشورا در منظر امام خمینی (ره)
* محرم ماهی است كه عدالت در مقابل ظلم و حق در مقابل باطل قیام كرده و به اثبات رساند كه در طول تاریخ، همیشه حق بر باطل پیروز شده است.
* محرم ماهی است كه به وسیله سید مجاهدان و مظلومان اسلام زنده شد و از توطئه عناصر فاسد و رژیم بنی امیه، كه اسلام را تا لبه پرتگاه برده بودند رهایی بخشید.
* این خون سیدالشهداست كه خون های همه ملت های اسلامی را به جوش می آورد.
* ماه محرم برای مذهب تشیع، ماهی است كه پیروزی، در متن فداكاری و خون به دست آمده است.
* محرم ماه نهضت بزرگ سید شهیدان و سرور اولیای خداست كه با قیام خود در مقابل طاغوت، تعلیم سازندگی و كوبندگی به بشر داد و راه فنای ظالم و شكستن ستمكار را به فدایی دادن و فدایی شدن دانست و این، خود سرلوحه تعلیمات اسلام است برای ملت ها تا آخر دهر.
* با حلول ماه محرم، ماه حماسه و شجاعت و ماه فداكاری آغاز شد، ماهی كه خون بر شمشیر پیروز شد. ماهی كه قدرت حق، باطل را تا ابد محكوم و داغ باطله، برجبهه ستمكاران و حكومت های شیطانی زد. ماهی كه به نسل ها، در طول تاریخ، راه پیروزی بر سرنیزه را آموخت، ماهی كه شكست ابر قدرت ها را در مقابل كلمه حق، به ثبت رساند.ماهی كه امام مسلمین،راه مبارزه با ستمكاران تاریخ را به ما آموخت.
* سیدالشهدا را كشتند، اسلام ترقیاتش بیشتر شد.
* سیدالشهدا سلام الله علیه با همه اصحاب و عشیره اش قتل عام شدند، لكن مكتب شان را جلو بردند.
* شهادت حضرت سیدالشهدا، مكتب را زنده كرد.
* زنده نگه داشتن عاشورا، یك مساله بسیار مهم سیاسی - عبادی است.
* انقلاب اسلامی ایران، پرتویی از عاشورا و انقلاب عظیم الهی آن است.
* كربلا، كاخ ستمگری را با خون درهم كوبید و كربلای ما، كاخ سلطنت شیطانی را فرو ریخت.
* كربلا را زنده نگه دارید و نام مبارك حضرت سیدالشهدا را زنده نگه دارید كه با زنده بودن او اسلام، زنده نگه داشته می شود.
* مساله كربلا، كه خودش در راس مسائل سیاسی هست، باید زنده بماند.
* ملت بزرگ ما باید خاطره عاشورا را با موازین اسلامی، هرچه شكوهمندتر حفظ نماید.
* این محرم را زنده نگه دارید، ما هر چه داریم از این محرم است.
* محرم و صفر است كه اسلام را زنده نگه داشته است.
* تمام این وحدت كلمه ای كه مبدا پیروزی ما شد، برای خاطر این مجالس عزا و تبلیغ و ترویج اسلام شد. این مجالس سوگواری واین مجالس بزرگداشت سید مظلومان و سرور آزادگان، كه مجالس غلبه سپاه عقل برجهل، و عدل بر ظلم ، و امانت بر خیانت، و حكومت اسلامی بر حكومت طاغوت است، بهتر است محرم هر چه با شكوهتر و فشرده تر برپا شود و بیرق های خونین عاشورا به علامت حلول روز انتقام مظلوم از ظالم، هر چه بیشتر افراشته شود.
* ماه محرم، ماهی است كه مردم آماده اند برای شنیدن مطلب حق.
* گریه كردن بر عزای امام حسین، زنده نگه داشتن نهضت و زنده نگه داشتن همین معنا كه یك جمعیت كمی در مقابل یك امپراطوری بزرگ ایستاد، دستوراست.
* باید سینه زدن هم محتوا داشته باشد.
* عاشورا روز عزای عمومی ملت مظلوم است، روز حماسه و تولد جدید اسلام و مسلمانان است.
* روضه سیدالشهدا برای حفظ مكتب سیدالشهداست. آن كسانی كه می گویند روضه سیدالشهدا را نخوانید، اصلا نمی فهمند مكتب سیدالشهدا چه بوده و نمی دانند یعنی چه، نمی دانند این گریه ها و این روضه ها حفظ كرده این مكتب را.
الان 1400 سال است كه با این منبرها با این روضه ها و با این مصیبت ها و با این سینه زنی ها ما را حفظ كرده اند. سیدالشهدا را این گریه ها حفظ كرده است مكتبش را، این مصیبت ها و داد و قالها حفظ كرده ، این سینه زنی ها و این دستجات ... اینها حفظ كرده... هیاهو می خواهد، هر مكتبی هیاهو می خواهد، باید پایش سینه بزنند، هر مكتبی تا پایش سینه زن نباشد، تا پایش گریه كن نباشد، تا پایش توی سر وسینه زدن نباشد حفظ نمی شود ... این گریه ها زنده نگه داشته مكتب سیدالشهدا را، این ذكر مصیبت ها زنده نگه داشته مكتب سیدالشهدا را.
ما باید برای یك شهیدی كه از دستمان می رود علم (پرچم) به پا كنیم، نوحه خوانی كنیم، گریه كنیم، فریاد كنیم...این یك میتینگ و فریادی است برای احیاء (زنده نگاه داشتن) مكتب سیدالشهدا... این روضه خوانی ها و مصیبت و گریه است كه كشور شما را حفظ كرده ... با این هیاهو، با این گریه، با این نوحه خوانی، با این شعر خوانی، با این نثر خوانی، ما می خواهیم مكتب را حفظ كنیم، چنانچه تا حالا هم حفظ شده است.
* عاشورا با 'نه' خود، یزیدیان را در طول تاریخ نفی كرد.
* ما ملتی هستیم كه با همین گریه ها یك قدرت 2500 ساله را از بین بردیم.
* اگر قیام حضرت سیدالشهدا نبود، امروز هم ما نمی توانستیم پیروز شویم، تمام این وحدت كلمه ای كه مبدا پیروزی ما شد، برای خاطر این مجالس سوگواری و این مجالس تبلیغ و ترویج اسلام شد.
** فرهنگ عاشورا در كلام رهبر معظم انقلاب اسلامی
رهبر معظم انقلاب نیز در مورد محرم ، كربلا ، قیام عاشورا فرمایشات فراوانی داشته اند كه در ذیل به بخشی از صحبت هایشان پرداخته می شود:
* گذر زمان، حوادث را لحظه به لحظه از انسان دورتر ميكند. بعضي از حوادث فراموش ميشوند، لكن بعضي از حوادث نقطهي عكسند و گذر زمان آنها را ضعیف و كمرنگ نميكند، بلكه برجستهتر ميكند. یك نمونهي آن، حادثهي عاشوراست.
* آنهایي كه در جبههي دشمن بودند، آنقدر مست و آنقدر غافل و آنقدر از خود بیگانه بودند كه نفهمیدند چه اتفاقي افتاد! مستان عالَم، مستان غرور و شهوت و غضب و مستان حیوانیت، نميفهمند در عالم انسانیت چه دارد اتفاق ميافتد؛ بله، زینب (س) خوب فهمید، سكینه خوب فهمید، آن زنها و دخترهاي مظلوم خوب فهمیدند چه اتفاقي افتاد؛ این مال روز عاشوراست.
* اگر حادثهي كربلا نبود، ما امروز از مباني و اصول اسلام هم چندان خبري نميداشتیم و شاید فقط نامي از اسلام به گوش ما ميخورد.
* این خون مقدس و این حادثهي بزرگ، نه فقط كوچك نشد، كمرنگ نشد، ضعیف نشد، بلكه روزبهروز قویتر و برجستهتر و اثرگذارتر شد؛ این یك نمونهي برجسته است.
بیانات در جمع جانبازان و ایثارگران و خانوادههاي شهداي استان فارس13/2/1387
* جناب زینالعابدین و زینبكبري مانع شدن از اینكه این حادثه در صحراي كربلا دفن شود و فراموش گردد
بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اقشار مختلف مردم آذربایجان به مناسبت روز 29 بهمن1386
نیم روز عاشورا
* عاشورا یك نیمهروز بیشتر نبود؛ تاریخ را تكان داد و متحول كرد. یك حادثه، گاهي به قدري عمیق و حكیمانه و بجا در طول زندگي یك ملت اتفاق ميافتد كه تأثیرات آن براي سالهاي متمادي، گاهي براي قرنهاي متوالي باقي میماند.
* میگویند چرا ماتم و گریه و اشك را در بین مردم رواج میدهید؟ این ماتم و اشك براي ماتم و اشك نیست، براي ارزشهاست.
* آنچه پشت سر این عزاداریها، بر سر و سینه زدنها، اشك ریختنها وجود دارد، عزیزترین چیزهائي است كه در گنجینهي بشریت ممكن است وجود داشته باشد.
* ملت اسلام اگر نام حسین را و یاد حسین را زنده نگه بدارد و آن را الگو قرار بدهد براي خود، از همهي موانع و مشكلات عبور خواهد كرد.
* این عزاداریها جنبهي نمادین دارد، جنبهي حقیقي هم دارد؛ دلها را نزدیك میكند، معارف را روشن میكند.
* منبر حسیني، مجلس حسیني، محل بیان حقایق دیني، یعني حقایق حسیني است. شعر در این جهت، حركت در این جهت، نوحه و مدیحه در این جهت باید باشد.
* حسینبنعلي قیامش براي این بود كه بیني حاكمیتهاي علیه ارزشهاي اسلامي و انساني و الهي را به خاك بمالد و نابود كند؛ و همین كار را هم امام حسین با قیام خود كرد.
*مجالس ما؛ مجالس حسیني، یعني مجالس ضد ظلم، مجالس ضد سلطه، مجالس ضد شمرها و یزیدها و ابنزیادهاي زمان موجود، زمان حاضر، معنایش این است. این استمرار ماجراي امام حسین است.
* امامحسین نه فقط براي شیعه، نه فقط براي مسلمانها، بلكه براي احرار عالم درس دارد.
* جنبهي عاطفي آن هم تأثیرگذارِ بر روي عواطف و احساسات همهي مردم است. جنبهي عمقي و معنوي آن، صاحبان فكر و بصیرت را آگاه میكند؛ روشن میكند.
* بنده بارها در طول این سالها این جملهي امیرالمؤمنین (علیهالصّلاةوالسّلام) را عرض كردهام كه فرمود: این پرچم - پرچم انسانیت، اسلام، توحید - را آن كساني كه داراي این دو خصوصیتند، میتوانند بر دست بگیرند و بلند نگه دارند؛ بصیرت و استقامت. امام حسین (علیهالسّلام) مظهر بصیرت و استقامت است.
دیدار جمعي از اقشار مختلف مردم قم به مناسبت سالروز قیام نوزدهم دی‌ماه1386
* عاشورا یك حادثهي تاریخيِ صرف نبود؛ عاشورا یك فرهنگ، یك جریان مستمر و یك سرمشق دائمي براي امت اسلام بود.
* حضرت ابيعبداللَّه (علیهالسّلام) با این حركت - كه در زمان خود داراي توجیه عقلاني و منطقي كاملاً روشني بود - یك سرمشق را براي امت اسلامي نوشت و گذاشت.
* سه عنصر در حركت حضرت ابيعبداللَّه (علیهالسّلام) وجود دارد: عنصر منطق و عقل، عنصر حماسه و عزت، و عنصر عاطفه.
* لذت و راحت و عافیتِ جسماني نباید مانع راهِ انسان شود؛ انسان باید حركت كند. اگر حركت نكرد، اركان ایمان و اسلام او بر جا نیست.
*همهي اقدامهاي مجاهدتآمیز - چه سیاسي، چه تبلیغي، چه آنجایي كه جاي فداكاري جاني است - باید از موضع عزت باشد.
* در خود حادثه و هم در ادامه و استمرار حادثه، عاطفه یك نقش تعیینكنندهاي ایجاد كرده است، كه باعث شد مرزي بین جریان عاشورایي و جریان شیعي با جریانهاي دیگر پیدا شود.
*حادثهي عاشورا، خشك و صرفاً استدلالي نیست، بلكه در آن عاطفه با عشق و محبت و ترحم و گریه همراه است. قدرت عاطفه، قدرت عظیمي است؛ لذا ما را امر ميكنند به گریستن، گریاندن و حادثه را تشریح كردن.
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامي در دیدار روحانیان و مبلغان در آستانهي ماه محرم1384
گزارمیز**9187** 1418
تهران-واقعه كربلا و روز عاشورا موضوعي است كه از زمان وقوع آن تاكنون همواره ديدگاه ها و نظرات انسانها از هر مذهب و مسلكي را به دنبال داشته و همگان متفق القول هستند كه همانند اين واقعه هرگز اتفاق نيافتده است.
