این فرآیند كه بواسطه تخریب خاك به وسیله باد، باران، هرز آبها، رودخانه ها، یخچال های طبیعی، برداشت بی رویه از آبهای زیرزمینی، زمین لغزش و فقر یا نبود پوشش گیاهی صورت می گیرد، خاك را از مواد معدنی و آلی تهی می كند و به تدریج استعداد رویش در آن تنزل می یابد.
مناطق مختلف استان سمنان به دلیل شرایط ویژه اقلیمی، بادهای ویرانگر، نبود پوشش گیاهی مناسب و ... از این بلای طبیعی در امان نبوده و فرسایش خاك بر مناطق بیابانی این استان افزوده و خاك های مستعد و حاصلخیز آن را كاهش می دهد.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان در این زمینه می گوید: فرسایش خاك سالانه حجم زیادی از خاك حاصلخیز مزارع كشاورزی را از انتفاع خارج می كند.
'محمدهادی نوچه' گفت: فرسایش خاك سالانه حجم زیادی از خاك حاصلخیز مزارع كشاورزی را با خود حمل و از انتفاع خارج می كند.
وی افزود: حركت و از دست رفتن این خاك با ارزش گذشته از تاثیر منفی كه در كم شدن پتانسیل بهره وری اراضی دارد، مشكلات عدیده ای نیز برای مردم و ساكنان مناطق دیگر پدید می آورد كه از آن جمله می توان به بالا رفتن بار رسوبی رودخانه ها و آلودگی آنها از نظر محیط زیست آبزیان و نیز پرشدن زودتر از موعد مخازن سدهای مخزنی و تخریب اراضی و تغییر شكل ظاهری مناطق و از بین بردن یكپارچگی زمین های كشاورزی و...اشاره كرد.
معاون آبخیزداری اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان با اشاره به شدت فرسایش خاك در این استان، تصریح كرد: متأسفانه در استان سمنان فرسایش خاك به هر دو شكل آبی و بادی در بسیاری از مناطق به رغم برنامه های پشگیرانه زیادی كه انجام شده است، به خصوص عملیات متنوع آبخیزداری در مناطق مختلف، همچنان ادامه دارد.
یك كارشناس خاك در استان سمنان نیز به مشكل افزایش برداشت آب از چاههای آب در این استان اشاره كرد و گفت: استفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی باعث ترك خوردگی، نشست خاك و ایجاد گسل در برخی مناطق استان می شود.
'ابوالقاسم رحیمی' نشست زمین در مراتع و عرصه های طبیعی این استان را یك معضل جدی دانست و گفت: وقوع این پدیده در بخش هایی از استان،آسیب های جبران ناپذیری را به دنبال دارد.
وی گفت: استفاده بی رویه از آبهای زیر زمینی باعث پائین رفتن سطح آب های زیر زمینی و در نتیجه ایجاد ترك خوردگی و یا نشست و جابجایی عرصه و ایجاد گسل می شود.
این كارشناس جنگلها و مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان اظهار داشت: فرسایش خاك در این استان به دو طریق آبی و بادی صورت می گیرد كه در مناطق كوهستانی و پرشیب بیشتر فرسایش خاك از نوع آبی است.
وی اضافه كرد: فرسایش خاك در این مناطق به علت شیب زیاد و نفوذ پذیری كم در اراضی اتفاق می افتد.
وی افزود: فرسایش بادی بیشتر در مناطق دشتی و بیابانی به دلیل پوشش كم عرصه و بادهای شدید ایجاد می شود و در نواحی بیابانی استانی بادهای شدید باعث جابجایی شن و ماسه می شود.
كارشناس جنگلها و مراتع منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان خاطرنشان كرد: این نوع فرسایش باعث به زیر شن رفتن خانه های مسكونی، راهها و جاده ها، راه آهن و اراضی مزروعی شده كه این مهم باعث ایجاد خسارت شدید در منطقه شده و می شود.
معاون فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان نیز گفت: بیش از یك میلیون هكتار از عرصه های استان ، تحت تأثیر فرسایش بادی است.
'سیدنقی عزیزی' افزود: از منظر علمی، فرسایش به معنای جابجایی خاك سطحی از محل اصلی خود توسط یكی از عوامل انتقال دهنده آب یا باد است.
وی اظهار كرد: فرسایش آبی به شكل های مختلفی اتفاق می افتد و مهمترین شكل بیرونی آن ،پدیده سیلاب است كه معمولا در اثر بارندگی زیاد و در زمانی محدود رخ می دهد و باعث جابجا شدن حجم زیادی از خاك های حاصلخیز می شود كه می توانند پیامدهایی مانند ، كاهش كیفیت خاك های زراعی، پر شدن مخزن سدها، آلودگی آبها، از بین رفتن پوشش گیاهی و ... را به دنبال داشته باشد.
معاون فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان،اضافه كرد: یكی دیگر از مهمترین عوامل فرسایش در استان سمنان، باد است كه در مناطقی از این استان، بدلیل نبود وجود موانع طبیعی مانند پستی و بلندی و نیز پوشش گیاهی مناسب در سطح خاك ، كمبود رطوبت در خاك، جنس حساس خاك به فرسایش و ... آثار شدیدتری را بر جای می گذارد.
عزیزی افزود: در استان سمنان بیش از یك میلیون هكتار از عرصه های استان، تحت تأثیر فرسایش بادی است و 22 منطقه نیز به عنوان كانون بحرانی فرسایش بادی در استان شناسائی شده است كه توسط اداره كل منابع طبیعی و آبخیز داری استان مطالعات شناسایی و اجرایی برای احیاء و حفاظت آنها تهیه و در بخشی از این عرصه ها نیز فعالیت های اجرایی در حال انجام است.
وی با اشاره به پایین آمدن سطح آب های زیر زمینی و پیامدهای ناشی از آن، خاطرنشان ساخت: با توجه به رشد سریع جمعیت و نیاز بیشتر و توسعه كشاورزی، افزایش سطح زیر كشت و نیاز روز افزون به آب شیرین مشاهده می شود با حفر چاه های عمیق، اقدام به استخراج آب از زیر زمین می شود و در نتیجه افت سطح آب های زیر زمینی در گستره ای از استان اتفاق می افتد.
این كارشناس ادامه داد: بر مبنای مطالعاتی كه توسط آب منطقه ای استان سمنان انجام شده نزدیك به 90 درصد از آبهای زیر زمینی استان به مصرف كشاورزی می رسد كه رقم بالایی است و باید برای كاهش آن تلاش كرد.
معاون فنی اداره كل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان اظهار داشت: حدود 190میلیون متر مكعب در سال افت مخزن در آبهای زیر زمینی وجود دارد كه نشان می دهد حدود هفت دهم متر افت در سال در سطح ایستایی این آبها را در استان سمنان شاهد هستیم و در نتیجه این امر، تعدادی از چاه های آب در استان نیز خشك شده اند.
این كارشناس ارشد، مهمترین پیامد افت آبهای زیر زمینی در استان سمنان را كاهش میزان آبدهی چاه ها و نشست زمین عنوان كرد و افزود: این اتفاق، پیامدهایی نظیر افزایش عمق چاه ها، نیاز به كف شكنی چاه ها، افزایش هزینه استحصال آب، تغییر و جابجائی محل چاه ها و افزایش مصرف سوخت را در پی داشته است.
وی با اشاره به زیان های ناشی از فرسایش خاك در استان سمنان و تاثیر آن خاطرنشان ساخت: از نظر تخریب سرزمین می توان به وقوع پدیده هائی نظیر تبدیل اراضی كشاورزی به بیابان، خشك شدن پوشش گیاهی موجود در مناطق تحت تأثیر، كاهش رطوبت خاك و افزایش فرسایش بادی، تهدید روستاها و شهرها در اثر حركت شنهای روان، كاهش بازدهی مزارع و باغات و در نهایت مهاجرت روستائیان به شهر ها و آلودگی شهرهای بزرگ ، اشاره كرد كه همگی آنها بطور مستقیم بر زندگی و سلامت مردم تاثیر دارد.
عزیزی با اشاره به راههای مقابله با این معضل، تصریح كرد: بهترین و مؤثرترین راه مقابله با این معضل صادر نكردن پروانه حفر چاه جدید، استفاده بهینه از آبهای موجود ،جلوگیری و برخورد قانونی با متخلفان حفر چاه های غیر مجاز و تغییر الگوی كشت در اراضی كشاورزی استان سمنان و ... است.ك/4
599/608/506
سمنان - فرسايش و تخريب طبيعي خاك كه پيوسته در طبيعت و توسط باد، آب و ... صورت مي گيرد عواقب جبران ناپذيري بدنبال دارد و استان سمنان به دليل برخي عوامل همواره با اين معضل روبرو است.
