محله چرنداب تبریز در چهاردهم تیر ماه، سال 1230 هجری خورشیدی شاهد تولد كودكی بود كه بعدها پیشگام آموزش نوین در ایران شد. این كودك میرزا حسن تبریزی معروف به 'رشدیه' فرزند میرزا مهدی تبریزی یكی از مجتهدین بزرگ تبریز بود.
میرزا حسن علوم مقدماتی كه شامل صرف و نحو، فقه، احكام، عربی و ادبیات بود را نزد پدر آموخت و سپس به مكتب خانه رفت. معلم مكتب شیخ تند خویی بود و با شاگردان رفتار ناپسندی داشت. لذا میرزا حسن كه شاگرد فعال و باهوشی بود، برای آنكه همكلاسی هایش مورد تنبیه قرار نگیرند هر روز صبح زودتر به مكتب‌خانه می‌آمد و درس آن روز را به آنان یاد می‌داد.
وی پس گذراندن تحصیلات مقدماتی و عالی در 22 سالگی امامت جماعت یكی از مسجدهای تبریز را عهده دار شد.
در آن زمان سه روزنامه حبل المتین در كلكته، اختر و ثریا در اسلامبول به زبان فارسی منتشر می شدند. میرزا حسن كه به خواندن این روزنامه ها علاقه بسیاری داشت روزی، در یكی از شماره های روزنامه ثریا مطلبی تحت این عنوان خواند: 'در اروپا از هر هزار نفر، یك نفر بی سواد است و در ایران از هر هزار نفر، یك نفر با سواد و این از بدی اصول تعلیم است...'. این مطلب وی شگفت زده كرد؛ این امر سبب شد تا مسیر زندگیش را تغییر دهد.
او كه پیش از این قصد داشت تا برای ادامه تحصیل به نجف برود، در یك تصمیم جدید برای فراگرفتن شیوه‌های نوین آموزشی به بیروت رفت و در دارالمعلمین آن شهر مشغول تحصیل شد.
وی سپس به منظور بنیان نهادن مدارس به شیوه نوین به شهر استانبول در تركیه رفت و از مدارس این شهر بازدید كرد و با ابداع شیوه های آموزش نوین الفبای فارسی تصمیم گرفت تا آن را جایگزین روش های كهنه آموزشی نماید.
وی در سال 1262 هجری خورشیدی نخستین مدرسه به سبك نوین را در ایروان بنیاد نهاد و با استفاده از الفبای صوتی كه شیوه ابداعی خودش بود تدریس كودكان مسلمان قفقاز را آغاز كرد. او با چاپ كتاب 'وطن دیلی' (زبان وطن) به تركی توانست با روش جدید خود، درمدت كوتاهی به نوآموزان، خواندن و نوشتن را بیاموزد.
ناصرالدین شاه در مسیر بازگشت از سفر خود به اروپا، پس از بازدید از مدرسه رشدیه در ایروان، از وی خواست برای ایجاد مدرسه‌هایی به شیوه نو به ایران بازگردد.
سرانجام میرزا حسن رشدیه بین سال های 1266 تا 1267 نخستین مدرسه ابتدایی را در محله ششگلان در مسجد مصباح الملك تبریز افتتاح كرد. اما این مدرسه و پنج مدرسه دیگر كه او در تبریز و مشهد بنیاد نهاد، با مخالفت و كارشكنی كسانی روبرو شد كه با افتتاح مدارس به شیوه نوین، مصالح و منافع خود را در خطر می دیدند. بنابراین حكم به تكفیر رشدیه دادند و خواستار انهدام مدارس جدید شدند و با حمله به این مدارس آنها را به تعطیلی كشاندند.
رشدیه از ایران خارج شد و به قفقاز رفت، اما با انتخاب امین الدوله به عنوان والی آذربایجان، وی از رشدیه خواست تا به تبریز بازگردد و مدرسه ای جدید را در این شهر بنیان گذارد؛ او این مدرسه را تاسیس كرد اما این بار به سبب حمایت های امین الدوله، مخالفین نتوانستند كاری از پیش برند.
وقتی میرزاعلی‌خان امین‌الدوله به مقام صدراعظمی ایران رسید، میرزاحسن رشدیه نیز با پشتوانه او به تهران آمد و مدارسی را تحت عنوان مدارس رشدیه در تهران بنیانگذاری كرد. اما بعد از عزل امین الدوله و قدرت یافتن امین السلطان مدرسه های او دوباره تعطیل شدند. او برای در امان ماندن از مخالفان به قم رفت و تا آخر عمر در آنجا ماند.
میرزا حسن رشدیه را پدر فرهنگ نو ایران نیز خوانده اند. از وی 27جلد كتاب به یادگار مانده است كه از آن میان می توان به نهایه التعلیم، هدایت التعلیم فی اصول تدریس بدایه التعلیم، تاریخ شفاهی، شرعیات ابتدایی، جغرافیای شفاهی، تحفه الصبیان و صد درس اشاره كرد.
میرزا حسن رشدیه علاوه بر كار آموزش و پرورش كودكان، روزنامه‌هایی به نام 'مكتب' و 'طهران' را هم منتشرمی كرد.
او در یكی از واپسین روزهای پاییزی یعنی بیست و نهم آذر ماه سال 1322 هجری خورشیدی پس از سالها ممارست در پایه گذاری شیوه آموزش نوین در ایران و ترویج نگاهی نو به تعلیم و تعلم در كشور، در قم دارفانی را وداع گفت.
اطلاع**2059**9131**1717
گروه اسناد و اطلاع رساني-ميرزا حسن تبريزي مشهور به رشديه، بزرگ معمار آموزش نوين در ايران بود كه فصلي تازه را پيش روي جويندگان علم و دانش گشود و با پايه ريزي فرهنگ نوين در ايران، عنوان پدر فرهنگ نو را از آن خود كرد.