اگرچه در همان ساعات اول بارها اخبار ضد و نقیض از مرگ وی در رسانه ها انتشار یافت، اما وضعیت جسمی اش بگونه ای بود كه جلسات و نشست های فشرده و فوق العاده ای در اربیل، سلیمانیه و بغداد، حكایت هیاهویی بر سر جانشینی وی دارد.
منابع خبری می گویند، لابی ها و تلاش ها برای تعیین جایگزین های چریك پیر ارتفاعات رام نشدنی كردستان عراق، از یك سو برای پست ریاست جمهوری عراق و از سوی دیگر برای رهبری اتحادیه میهنی یكی از دو حزب اصلی و بزرگ كردستان عراق، جریان دارد.
شاید بتوان گفت كه جلال طالبانی نه تنها برای كردستان عراق، بلكه برای كل عراق یك وزنه و یك اعتماد به نفس به حساب می آمد. او تنظیم كننده جریان اعتدالی در مناسبات میان احزاب عراقی و نیز دولت مركزی با دولت اقلیم كردستان بود. طالبانی حتی برای چالش های منطقه ای نیز شخصیت مناسبی به نظر می رسید و البته اگر شرایط منطقه به او اجازه می داد، شاید سیاست جهانی هم چنین ماموریتی را به او محول می كرد.
او در حالی كه با ایرانی ها بسیار گرم و صمیمی بود و از همكاری های سیاسی و نظامی اش با تهران در دوران مبارزات علیه صدام حسین افتخار می كرد، از لابی ها و روابطش با آمریكایی ها نیز دفاع كرده و حتی از اینكه گفته شود او یك مهره آمریكایی است، چندان ابایی نداشت.
طالبانی همانطور كه با بازیگران بین المللی و منطقه ای ، اعم از ایرانی، ترك، عرب و آمریكایی ها و اروپایی ها تعامل و حتی پیوندهایی داشت، در داخل عراق نیز مقبول بیشتر احزاب و جریان های سیاسی و حتی قومی و مذهبی این كشور بود.
شاید به همین دلیل باشد كه تعیین جانشین برای طالبانی در هر دو پست مهم و حساس ریاست جمهوری و ریاست اتحادیه میهنی، كار چندان ساده ای نباشد.
درمورد پست ریاست جمهوری در عراق همواره این ایده وجود دارد كه پست ریاست جمهوری در عراق یك پست تشریفاتی است، اما به چند دلیل جایگاهی فراتر از تشریفات دارد؛ اول اینكه یكی از پست های سهمیه كردها در ساختار حكومتی براساس قانونی اساسی عراق است. دیگر اینكه وجود تنها یك دولت خودگردان (فدرالی) كه در اختیار كردها درعراق است، جایگاه ویژه ای به این پست می بخشد، چرا كه دارای حاشیه های نفوذ فراوانی است.
طالبانی هم در تمام سالهای ریاستش بر پست ریاست جمهوری،در تمامی اختلافات مرتبط با روند سیاسی عراق، به عنوان اصلی ترین كانون حل و فصل عمل می كرد. بیشتر جلسات و نشست های حل اختلافات با حضور طالبانی و دردفتر ریاست جمهوری عراق برگزار می شد كه همین امر نشانگر نقش اساسی و تعیین كننده وی در سیاست های داخلی عراق بود.
حالا طالبانی در كماست و یاران و رقبای قدیم و جدیدش، بویژه یا میدان داری مسعود بارزانی كه حاضر نیست اقلیم كردستان را حتی به قیمت پست ریاست جمهوری عراق رها سازد، درپشت درهای بسته به دنبال تعیین جاشینی او هستند. و در این میان فهرستی از اسامی مردان كرد بر سر زبان هاست تا قرعه به نام كدامین افتد؟!
** كسرت رسول
كسرت رسول از جمله شخصیت های كرد است كه سالها یكی از معاونان طالبانی در اتحادیه میهنی بوده و از نفوذ قابل ملاحظه ای دراین حزب برخوردار است.
او كه اكنون نماینده اتحادیه درحكومت اقلیم و به بیان دیگر جانشین مسعود بارزانی درمنطقه كردستان عراق است، در سالهای اخیر با طالبانی دچار اختلافاتی شد و رفته رفته به یكی از منتقدین اصلی او تبدیل شد.
انتقادات كسرت رسول درسطوح بالا تا جایی پیش رفت كه شایعه سلب اختیارات طالبانی از اتحادیه نیز مطرح شد.
اختلافات كسرت رسول با طالبانی، از همان سالها پیشتر بر سر جانشینی طالبانی در اتحادیه بود. این اختلافات بیشتر پس از كسب پست ریاست جمهوری عراق توسط طالبانی در منطقه كردستان عراق مطرح شد و منتقدین معتقد بودند كه او به خاطر كهولت سن و مسوولیتش در دولت مركزی عراق، آنگونه كه لازم است بر اتحادیه میهنی و مسایل مرتبط با دولت اقلیم اشراف ندارد.
** برهم صالح
برهم صالح از دیگر معاونان طالبانی در اتحادیه میهنی است كه پیش از این مدتی معاون نخست وزیر عراق هم بود و اكنون علاوه بر معاونت طالبانی در اتحادیه میهنی، معاون نخست وزیر اقلیم كردستان نیز هست. كردها او را یك شخصیت دمكرات، لیبرال و سیاستمداری عملگرا توصیف می كنند.
او یكی از اصلی ترین گزینه های خود جلال طالبانی برای جانشینی اش در اتحادیه میهنی و حتی پست ریاست جمهوری عراق است. با اینحال ، برهم صالح مخالفان و رقبای قدرتمند و با نفوذی هم در منطقه كردستان و هم در بغداد دارد.
ازجمله مهمترین مخالفان او،نوری المالكی نخست وزیر عراق است كه اعتقاد دارد، برهم صالح جوان است و از تجربه كافی برخوردار نیست. البته تحلیلگران سیاسی ریشه بخشی از این مخالفت مالكی را به دوران همكاری برهم صالح با وی در كابینه مالكی می دانند.
برخی سایت های خبری گزارش كرده اند كه نوری المالكی تهدید كرده كه در صورت معرفی برهم صالح از سوی كردها به عنوان نامزد پست ریاست جمهوری، پارلمان این كشور را كه عمده كرسی های آن دراختیار ائتلاف قانون ، جریان منتسب به نوری المالكی است، علیه این پیشنهاد بسیج خواهد كرد.
برهم صالح یك جریان مخالف دیگری هم دارد كه در درون مجموعه اتحادیه میهنی است. بطوری كه شخصیت های قدیمی و با نفوذ اتحادیه كه بیشتر عمر خود را در صحنه مبارزه گذرانده اند، معتقدند كه برهم صالح در دوران مبارزه در اروپا مشغول تحصیل بوده و بعد از سقوط صدام به عراق بازگشت و البته یكی از پست های كلیدی از سهمیه كردها دردولت مركزی را هم اشغال كرد.
در محافل نزدیك به اتحادیه میهنی گفته می شود كه جریان قدرتمند و نیروهایی كه در دوران مبارزه علیه صدام در صحنه نبرد بوده اند، با رهبری برهم صالح موافق نیستند.
با اینحال آنطور كه گفته می شود، طالبانی در یك سال گذشته برای تثبیت برهم صالح لابی گسترده ای با طرف های كردی بویژه مسعود بارزانی رهبر حزب دمكرات و رییس فعلی اقلیم و نیز آمریكایی ها داشته است.
** هوشیار زیباری
هوشیار زیباری وزیر خارجه فعلی عراق از شخصیت های با نفوذ حزب دمكرات كردستان عراق به رهبری مسعود بارزانی است كه گفته می شود یكی از نامزدها و گزینه های احراز پست ریاست جمهوری عراق است.
او روابط خوبی با تهران، واشنگتن و آنكارا داشته و روابطش با كشورهای عرب مخالف دولت نوری المالكی نیز بد نیست.
زیباری همچنین از جریان روند سیاسی عراق كه معمولا با دعوا و تنش های بی وقفه از سال 2003 تاكنون روبه رو بوده است، در تمام این سالها دور بوده و در عین حال روابط خوبی با مجلس اعلای اسلامی به رهبری عمار حكیم، ائتلاف قانون به رهبری نوری المالكی و سایر جریان شیعه و سنی و كرد دارد.
برخی منابع عراقی می گویند، توافقاتی میان كردها برای معرفی وی جهت پست ریاست جمهوری عراق وجود دارد.
** نوشیروان مصطفی امین
این یكی ، از قدیمی ترین دوستان و همرزمان جلال طالبانی در دوران مبارزه است و از هنگام تاسیس اتحادیه میهنی در 1975 میلادی تا انشعاب از این حزب و تاسیس حزب 'تغییر' ف پس از سقوط رژیم صدام در 2003 میلادی، همواره مرد شماره 2 اتحادیه میهنی بوده است.
بروز اختلافات نوشیروان و جلال و انشعاب او از اتحادیه ، هیچگاه موجب جدایی كامل این دو از هم نشد و روابطشان همواره گرم بود.
جالب اینكه، در جریان اختلافات درون حزبی در سالهای گذشته كه گروهی از تحول خواهان طالبانی را به چالش كشیده بودند، نوشیروان و كسرت رسول دو منتقد اصلی طالبانی محسوب می شدند.
** دیگر شخصیت های مطرح
قباد طالبانی فرزند جلال، كه حالا مسوول دفتر منطقه كردستان در آمریكاست و نیز عثمان حاج محمود از سیاستمداران با سابقه كرد هم شاید جایی در میان گزینه ها داشته باشند و البته باید منتظر ماند تا مشخص شود آیا بازیگران بین المللی و منطقه ای هم چیزی در آستین دارند؟
از: محمد علی حیدری هایی
تهران- جلال طالباني رييس جمهوري كردتبار عراق، انصافا سياستمداري بود كه تا پاي جان از سياست دست نكشيد. او كمتر از 24 ساعته پيش از اعلام خبر سكته مغزي اش و بستري شدن در بيمارستاني در بغداد، اطمينان داده بود كه براي كاهش تنش ها ميان كردها و دولت مركزي تلاش كند.
