تعيين آينده روابط امريكا- افغانستان در سايه سفر كرزاي به واشنگتن

"حامد کرزای" رییس جمهور افغانستان هجدهم دی (8 ژانویه) برای انجام سفری سه روزه کابل را به مقصد واشنگتن ترک کرد. کرزای در این سفر با مقامات مختلف امریکایی از جمله "باراک اوباما" رییس جمهور این کشور دیدار و در خصوص موضوعات گسترده ای همانند مباحث اقتصادی، سیاسی - امنیتی به خصوص بحث خروج نیروهای امریکایی و مصونیت نیروهای امریکایی در افغانستان و دیگر موارد گفتگو می کند.

قبل از آنکه حامد کرزای افغانستان را به مقصد امریکا ترک کند تعدادی از زندانیان افغان توسط مقامات این کشور آزاد شدند و این امر به نشانه استقلال افغانستان در برابر امریکایی ها تفسیر شد زیرا موضوع واگذاری زندان های افغانستان به نیروهای این کشور از موضوعات چالشی بین امریکا و افغانستان بوده است. همچنین برخی از رسانه ها سفر کرزای به امریکا را پیامی از سوی رییس جمهور افغانستان به نیروهای طالبان تفسیر کرده اند.

سفر حامد کرزای به امریکا را می توان در چند طبقه تفسیری مختلف قرار داد اما دو طبقه تفسیری مهم این سفر که بیش از سایر ابعاد قابل توجه است زمان و اهمیت این سفر است.



* برش زمانی سفر کرزای به امریکا

--------------------------------------------

وقتی سفر کرزای به امریکا را در برش زمانی ویژه یعنی محدوده ای که در زمان حاضر موضوعات قابل توجهی در حال شکل گیری است قرار می دهیم به نکات جالبی می رسیم که برخی از این نکات به شرح زیر است:

- زمان خروج نیروهای خارجی از افغانستان سال 2014 میلادی تعیین شده است و تا کنون سه مرحله انتقال مسئولیت های امنیتی به نیروهای افغان انجام شده و قرار است طی هفته های آینده دور چهارم انتقال مسئولیت امنیتی آغاز شود. برای کاخ سفید و کابل ادامه این روند اهمیت دارد و مهم تر از ادامه روند نتیجه این روند است. توافقاتی که بتواند نتایج دلخواه کابل و واشنگتن را تامین کند مطلوب کرزای و اوباما خواهد بود.

در این رابطه "بسم‌الله محمدی" و "مجتبی پتنگ" وزرای دفاع و کشور و همچنین "اشرف غنی احمدزی" رییس کمیسیون انتقال مسئولیت‌ها، به پارلمان فراخوانده شده اند. نمایندگان افغان این سه مقام دولتی را برای پاسخگویی در خصوص واگذاری مسئولیت‌های امنیتی به نیروهای افغان و ناتوانی وزارت کشور افغانستان برای تامین امنیت کشور، به مجلس احضار کردند.

- اوباما با پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری امریکا برای چهار سال دیگر کاخ سفید را در تصرف دموکراتها قرار داد و همانند چهار سال گذشته ایده های اوباما و افکار ساختارمند شده دموکراتها بر کاخ سفید و سیاست خارجی حکم فرما خواهد بود لذا برای دولت هایی که به همکاری با ایالات متحده می اندیشند نزدیکی و همگرایی با دولت حاکم بر این کشور یک ارزش موثق است. تعامل با رهبران کاخ سفید می تواند زمینه را برای همگرایی و نزدیک کردن بینش ها تسهیل نماید.

- با توجه به دولت پیروز در انتخابات امریکا آنچه برای مردم این کشور و کشورهای خارجی قابل تفکیک است سیاست خارجی و سیاست داخلی این کشور است. کشورهای خارجی بیش از سیاست داخلی به بر سیاست خارجی امریکا تمرکز می کنند. با توجه به این که قرار است در این دوره زمامدار سیاست خارجی امریکا تغییر یابد و همچنین سیاست ها در امریکا بیش از آن که فرد محور باشد ساختار محور است دولت های دیگر نمی توانند نسبت به ادامه روندهای گذشته در سیاست خارجی مطمئن باشند. موجی از تحلیل ها در مورد سیاست خارجی که "جان کری" وزیر خارجه امریکا در دور دوم ریاست جمهوری اوباما اعمال خواهد کرد آغاز شده است. اغلب این تحلیل ها بر اساس بینش های احتمالی، بررسی ابعاد روانشناسی و توجه به رویه های شخصیتی – تاریخی جان کری در قبال تصمیماتی است که وی در کمیته روابط خارجی سنای امریکا اتخاذ کرده است. به هر حال برای کشورهایی که از سیاست خارجی امریکا تاثیر بیشتری می پذیرند اهمیت تعیین وزیر خارجه جدید بیش از تجدید دوره اوباما برای دوره چهار ساله دیگر است. بر همین اساس جان کری بر خلاف هیلاری کلینتون در مورد افغانستان و پاکستان صاحب نظر است و از نزدیک با مسائل آن درگیر بوده است.

- نکته دیگری که به لحاظ زمانی قابل توجه است بحث انعقاد قرارداد همکاری امنیتی امریکا و افغانستان است . این روزها هر دو طرف امریکایی و افغانی درگیر این قرار هستند. تاکنون دو دور از مذاکرات بین دو کشور برقرار شده است. در حقیقت طرف امریکایی به دنبال تحمیل این قرارداد و با کمی اغماض به دنبال توجیه قرارداد امنیتی است اما در مقابل طرف افغان هنوز در گیرو دار مواضع دولت، مباحث پارلمان و جهت گیری نیروهای طالبان قرار دارد.

نکته ای که بیش از هر موردی توجه سایرین را به قرارداد همکاری امنیتی امریکا و افغانستان جلب کرده است بحث مصونیت قضایی نیروهای امریکایی در افغانستان است. این امر عامل ایجاد کشاکشی بین استقلال افغانها و تامین امنیت قضایی برای نیروهای امریکایی است . طالبان با انتقاد شدید از امضای پیمان امنیتی بین افغانستان و آمریکا معتقد است " توافق در خصوص حضور نظامیان آمریکایی در افغانستان یک معامله شخصی بوده و ملت افغانستان آن را رد می‌کند." طالبان با تاکید بر این که پیمان امنیتی کابل- واشنگتن اعتبار قانونی و حقوقی ندارد، اعلام کرده است که در مقابل این پیمان به مبارزه ادامه خواهد داد چنانچه در 11 سال گذشته مبارزه آنان ادامه داشته است.

- نکته دیگری که همزمانی آن با سفر حامد کرزای به امریکا قابل توجه است بحث نوع برخورد و موضع گیری دولت کابل در قبال دفتر سیاسی طالبان در کشور قطر است . دولت افغانستان پذیرش اعتبار این دفتر را منوط به درگیر شدن طالبان در مذاکرات صلح کرده، یعنی موضعی که در قیاس با گذشته تغییر چشمگیری یافته است.



* اهمیت سفر کرزای به امریکا

---------------------------------------

در کنار عامل "زمان"، سفر کرزای به امریکا دارای اهمیت ویژه ای است و مواردی که بر اهمیت این سفر دلالت می کند شامل نکات زیر است:

- تحلیل ها از افول قدرت ایالات متحده در سال های اخیر حکایت دارد این امر را می توان علاوه بر مشاهدات آزمون پذیر در داده های آماری منتشر شده ای که حتی منبع آن یک موسسه یا نهاد وابسته با دولت امریکا است جستجو کرد. اما واقعیت آن است که حتی این تحلیل ها و آمارها نیز افول قدرت محسوس و چشمگیر قدرت امریکا را محدود به یک یا چند سال آینده نمی دانند بلکه از نظر آنها تا سال 2025 و بعد از آن قدرت های دیگری جای امریکا را خواهند گرفت و این کشور با یک یا دو پله سقوط قدرت سوم یا چهارم دنیا خواهد بود. به هر حال امریکا تا سال 2025 و حتی پس از آن یکی از قدرت های تعیین کننده نظام بین الملل خواهد بود زیرا در پنج بعد قدرت اقتصادی، نظامی، سیاسی، فرهنگی و فناوری – اطلاعاتی پیشرو خواهد بود. برای کشوری همچون افغانستان که به دنبال آرزوهای کوتاه و بلند مدت است به لحاظ عمل گرایی همکاری با امریکا یک فرصت مطلوب است که نباید آنرا از دست داد.

- اهمیت دیگر این سفر در آنست که نه تنها قدرت امریکا در عرصه جهانی برای افغانستان اهمیت دارد بلکه در عرصه داخلی افغانستان بیش از قدرت جهانی این کشور حایز اهمیت است. هر چند از نفوذ برخی کشورهای همسایه همانند پاکستان در افغانستان مطالب بسیاری بیان و تولید شده است اما بدون هیچ اغراقی اکنون قدرت عملیاتی امریکا در افغانستان که در رقابت با طالبان قرار دارد بیش از دولت افغانستان است. افغان ها قوی ترین و عملیاتی ترین همکاری استراتژیک را با امریکایی ها امضا کرده اند زیرا از بین تمامی کشورهایی که با افغانستان قرارداد همکاری استراتژیک امضا کرده اند، دست امریکا برای اجرای این قرارداد بیش از دیگر کشورها باز است. به لحاظ ابعاد منفی قدرت امریکا در افغانستان نیز باید گفت که امریکایی ها از خاک افغانستان برای تجاوز به خاک پاکستان و جاسوسی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده می کنند، سربازان امریکایی غیر نظامیان افغان را می کشند، به اجساد قربانیان توهین می کنند و حتی نسخه هایی از قرآن کریم را آتش می زنند بدون آنکه در افغانستان محاکمه شوند.

امریکا در مقایسه با دیگر کشورهایی که در افغانستان نیرو دارند نیز قوی تر است. اکنون ریاست نیروهای خارجی در افغانستان در اختیار امریکایی ها قرار دارد یعنی استراتژی نظامی در افغانستان استراتژی امریکایی است. به همین تناسب امریکایی ها در عرصه های غیر نظامی یعنی آموزشی، فرهنگی و اقتصادی فعالیت دارند لذا حامد کرزای و هر شخص و یا نهاد رسمی که منتصب به دولت افغان باشد حساب جداگانه ای برای امریکا باز می کند.

- نکته مهم دیگر در مورد مذاکرات صلح افغانستان است . امریکایی ها که ابتکار مذاکرات قطر و پس از آن بحث افتتاح دفتر سیاسی طالبان در قطر را در دست داشتند اکنون با تکروی شورای عالی صلح افغانستان در مذاکره با طالبان و همچنین ایفای نقش فرانسه در این طیف از مذاکرات مواجه شده اند. این نشست به دعوت کشور فرانسه از نمایندگان اپوزیسیون، شورای عالی صلح، گروه طالبان و حزب اسلامی به رهبری گلبدین حکمتیار صورت گرفت.

به هر حال با توجه به بی اعتنایی شورای عالی صلح به امریکا در امر مذاکره و ابتکار کشورهایی همچون فرانسه یا پیش دستی های عربستان و پاکستان، ایالات متحده امریکا باید تکلیف خود را در مذاکرات صلح مشخص کند. سفر کرزای می تواند مقدمه ای برای تعیین تکلیف امریکا در مذاکرات صلح باشد.

- مهمترین نکته سفر کرزای به امریکا بر اساس اظهارات مقامات افغان تعیین تکلیف رابطه امریکا و افغانستان خواهد بود. یعنی مشخص خواهد شد که چه جنسی از روابط دو کشور پایدار خواهد بود. در این سفر، مذاکرات در مورد پنج موضوع مهم روند انتقال مسئولیت های امنیتی، موافقتنامه امنیتی بین دو کشور، موضع امریکا در قبال پروسه صلح و تاکید بر افغانی ساختن این روند، نحوه کمک های اقتصادی بعد از 2014 و همچنین مسایل منطقه‌ای است.

برون مرزي **‌1064 **‌