قلعه هاي تاريخي آذربايجان شرقي

* قلعه آوارسین

قلعه آوارسین منسوب به دوره ساسانی تا قرن سوم هجری قمری است كه در 5/22كیلومتری سمت جنوب خداآفرین و 11كیلومتری جاده ی اهر - كلیبر واقع شده است. 'حمداله مستوفی' بنای این قلعه را به 'بكر بن عبداله' از اصحاب حضرت رسول اكرم(ص) نسبت می دهد كه به امر عمر خلیفه دوم در سال 22 هجری به آذربایجان لشگر كشید.

آثار به دست آمده نشان می دهد كه این قلعه در دوره اشكانی یا اوایل دوره ساسانی ساخته شده و در دوره اسلامی نیز مورد استفاده قرار گرفته است.

این قلعه دارای پنج برج مدور برای نگهبانی است و بلندترین برج آن به ارتفاع بیش از 800 متر از ته دره، در جبهه غربی هنوز پابرجاست.

این قلعه به احتمال زیاد از استحكامات دفاعی 'بابك خرمدین' در منطقه قره داغ آذربایجان بود.

* قلعه 'انداب جدید'

قلعه انداب جدید در دو كیلومتری جنوب روستای 'قلعه باشی' در بخش مركزی اهر واقع است.

روستای قلعه باشی، در داخل یك قلعه قدیمی بنا شده و از دیوارهای باقی مانده آن مشخص است كه خود این روستا در زمان های گذشته قلعه بوده است.

نام روستا خود موید این امر است.

* قلعه بابك

قلعه 'جاویدان'، قلعه 'جمهور' یا 'دژبد' معروف به قلعه بابك در سه كیلومتری جنوب غربی كلیبر قرار دارد.

این قلعه بر فراز كوهستانی به نام جمهور واقع شده و دره هایی به عمق 400 تا 600 متر از هر سو آن را در برگرفته است.

برای رسیدن به این قلعه تنها یك راه مال رو وجود دارد.

در كاوش های باستان شناسی آثار بسیاری از این قلعه به دست آمده است؛ از آن جمله می توان به سفالینه های منقوش و لعاب دار مربوط به قرن سوم و سكه های مربوطه به دوره اتابكان آذربایجان و هزار اسپیان( قرون ششم و هفتم هجری) و تنورهای متعدد پخت نان اشاره كرد.

* قلعه 'پشتو'

قلعه تاریخی پشتو روی یكی از كوه های بلند به نام 'هشته سر' (هشت سر) در 12كیلومتری بخش هوراند و 50 كیلومتری شمال شرقی اهر قرار دارد.

این قلعه تنها یك راه باریك برای ورود دارد و در سه سمت دیگر آن پرتگاه های مخوفی دیده می شود كه قلعه را نفوذ ناپذیر ساخته است.

قلعه پشتو بسیار قدیمی است و قدمت آن به دوره های اشكانی و ساسانی می رسد. این قلعه یكی از دژهای مورد استفاده بابك خرمدین بود.

* قلعه 'جوشین'

این قلعه در 26 كیلومتری غرب ورزقان و شش كیلومتری روستان 'جوشین' واقع شده و راه دسترسی آن بسیار سخت و كوهستانی است.

سفال هایی كه در محوطه این قلعه پیدا شده، آثاری از ادوار قبل از اسلام و دوران اسلامی تا قرن ششم هجری قمری را شامل می شود.

* قلعه 'سن سارود'

این قلعه در 26 كیلومتری شمال مرند در روستای هرزند و روی تپه ای سنگی و مرتفع قرار دارد.

در بخش شرقی قلعه، تخته سنگ های بزرگی وجود دارد كه آثار باقی مانده از جمله قسمت هایی از حصارهای دفاعی قلعه و برج های نیم استوانه ی پیش آمده آن و بقایای بنای قلعه، قرون هفتم و هشتم را نشان می دهد.

در جنوب قلعه نیز گورستانی از ادوار اسلامی وجود دارد.

* قلعه ضحاك(آژدهاك) عجبشیر

قلعه ضحاك یا داش قلعه در 28 كیلومتری عجبشیر در ساحل شرقی دریاچه ارومیه و در 95 كیلومتری جنوب تبریز قرار دارد.

آثار برجای مانده از برج های نیم استوانه ای به نام دروازه قلعه و پوشش دیوارها كه از سنگ های مكعب مستطیی است، قدمت آن را تا دوره ساسانی می رساند اما سفال های به دست آمده از این قلعه مربوط به سده های ششم و هفتم هجری است.

* قلعه ضحاك(آژدهاك) هشترود

این قلعه به فاصله 28 كیلومتری جنوب هشترود بر بالای تونل راه آهن تهران – تبریز در وسط دو رودخانه 'قرانقو' و 'شورچای' واقع شده است.

با توجه به سفال های سطحی و آثار معماری به جای مانده، قدمت این قلعه را می توان به هزاره دوم پیش از میلاد نسبت داد.

این قلعه تا دوره تیموریان مورد استفاده بود.

قلعه ضحاك همان قلعه اژدهاك دوره ماد است و آثار دیوارهای اورارتویی در نقاط مختلف این قلعه به چشم می خورد.

ابعاد این قلعه به وسعت 11در دو كیلومتر، آن را در شمار یكی از بزرگ ترین قلعه های تاریخی ایران قرار داده است.

پاویون قلعه كه تا حدودی سالم به جای مانده، مربوط به دوران اشكانیان است و دیوارهای دو لایه با پیشامدگی های مدور و برج و باروهای دوره اسماعیلیه در قسمت غربی قلعه پابرجاست.

حفاری های باستان شناسی سال های 79 و 80 پرده از رموز این قلعه افسانه ای برداشت و آثار دوره اشكانی را آشكار كرد.

* 'قیز قالاسی'

این قلعه و غار مجاور آن از آثار تاریخی دیدنی مراغه محسوب می شود كه در 20كیلومتری جنوب غرب مراغه و در جنوب دره عمیق كوه های گوی داغ( كوه كبود) قرار دارد.

طول غار مجاور قلعه قیز قالاسی حدود 35 متر، عرض آن 24 متر و ارتفاع آن حدود 20 متر است.

ارتفاع كلی این غار و قلعه نسبت به دره عمیقی كه در مقابل آن وجود دارد، حدود یك هزار و 800متر تخمین زده می شود.

در ارتفاعات پشت قلعه، باقی مانده حصاری خشتی دیده می شود.

* قلعه 'كردشت'

یكی از قلعه های تاریخی آذربایجان كه در حاشیه رود ارس و در روستای كردشت جلفا واقع شده، قلعه كردشت نام دارد.

این قلعه از نظر اهمیت نظامی و تاریخی بویژه در دوره حكومت عباس میرزای قاجار نایب السلطنه فتحعلی شاه در آذربایجان بسیار مورد توجه و یكی از مراكز فرماندهی سپاهیان وی در جریان جنگ های ایران و روس بود.

این قلعه در بالای تپه ای صخره ای ساخته شده و در ارتفاعات آن شش برج نگهبانی وجود داشت كه هنوز بخشی از این برج ها و حصارهای آن پابرجاست.

* قلعه 'گاوور گوهر'

بقایای این قلعه كه مربوط به دوره ی اورارتویی است در 45 كیلومتری شرق جلفا و در كنار رود ارس دیده می شود.

بخشی از دیوارهایی كه از قلعه باقی مانده در بعضی از نقاط دارای برجستگی های مضاعفی در گوشه ی آنهاست.

ارتفاع این قسمت ها تا چهار متر هم می رسد.

تعدادی سفال نیز از این قلعه به دست آمده كه به اواخر دوره اورارتویی تعلق دارد.

تعدادی اشیای گلی مربوط به قرن ششم پیش از میلاد و برخی نیز مربوط به دوره های ساسانی و اسلامی یا ارمنی از این قلعه به دست آمده است.

قلعه گوهر كوچك ترین تك بنایی است كه از دوره اورارتو تاكنون در ایران شناخته شده است، با توجه به بنای قلعه در بالای تپه، گمان می رود كه این قلعه در اصل پایگاهی نظامی بوده است.

* قلعه نقدوز(نودوز)

این قلعه بر فراز قله مرتفعی مشرف به رودخانه ی اهرچای در روستای نودوز در فاصله 35 كیلومتری شرق اهر جای دارد.

برج های دیده بانی برجای مانده از قلعه، 9تا 11متر ارتفاع دارند و از سنگ های رسوبی آجری ساخته شده اند.

برای تامین آب آشامیدنی ساكنان قلعه، تعدادی حوضچه در بدنه سنگی كوه تعبیه شده بود كه از آب باران پر می شد و به مصرف ساكنان می رسید.

* قلعه هلاكو(آق گنبد)

این قلعه در جزیره اسلامی(شاهی سابق) بزرگ ترین جزیره مسكونی دریاچه اورمیه واقع است.

قلعه هلاكو بالای كوهی در این جزیره ساخته شده و به احتمال زیاد قبر هلاكو و برخی از سرداران مغول در این قلعه جای گرفته است.

به هر حال با توجه به اینكه استان آذربایجان شرقی در گذشته بخشی از سرزمین تاریخی ماد بوده آثار و ابنیه تاریخی فراوانی دارد.

آذربایجان شرقی با 45هزار و 481 كیلومتر مربع مساحت، حدود ۲٫۸ درصد از وسعت ایران را به خود اختصاص داده‌ است.

7232/645/587