خراسان و به خصوص مشهد با توجه به پيشينه و ظرفيت فرهنگي خود يكي از خاستگاههاي عمده هنر به ويژه هنرهاي نمايشي در كشور محسوب مي شوند.
نخستين گروه نمايشي كه در زمان مشروطيت به مشهد وارد و به اجراي برنامه پرداخت 'آذريهاي مهاجر' بود كه اعضاي آن از طريق باجگيران و درگز به مشهد آمده و به كار تجارت مشغول بودند. اين افراد كه با آثار نمايشي روسيه، اروپا و هنرهاي منطقه قفقاز آشنايي نسبي داشته و با آن زندگي كرده بودند تجربيات خود را در راه تحول تئاتر نمايشي سنتي مشهد به 'تئاتر مدرن' بكار بستند و نيروهايي را تربيت كرده و آموزش دادند.
در همين مسير 'اعتبار السلطنه غفاري' يكي از حكام خراساني در سال 1290 شمسي سالني را براي اجراي گروههاي نمايشي قفقازي در مشهد تاسيس كرد. نمايشهاي متداول آن زمان اغلب به صورت كمدي موزيكال اجرا مي شد.
همچنين يكي از عاشقان هنر تئاتر در آن زمان 'كلنل محمدتقي خان پسيان' بود كه از ساخت دومين سالن نمايش در 'باغ ملي' مشهد حمايت و پشتيباني كرد.
سرآغاز تئاتر نمايشي در مشهد به شكل نوين آن نخست از سالن مخبرالدوله گمرك شروع شد كه اغلب متون نمايشي آن به زبان فرانسه بود كه به فارسي ترجمه مي شد.
به بركت انقلاب اسلامي هنرها و از جمله هنرهاي نمايشي در ايران دگرگون شد و اصول و ارزشهاي نظام جمهوري اسلامي به هنرهاي كشور اصالت بخشيد و ابتذال و بي هويتي قبل از انقلاب در اين هنرها به تدريج جاي خود را به هويت بخشي مبتني بر ارزشها داد.
جمعي از دست اندركاران هنرهاي نمايشي مشهد در اين زمينه به خبرنگار ايرنا گفتند كه اين هنر با سابقه ديرينه فرهنگي و تاريخي در خراسان براي رشد و شكوفايي نيازمند توجه بيشتر مسوولان ذيربط است.
يكي از پيشكسوتان بازيگري تئاتر مشهد كه 30 سال در اين زمينه فعاليت دارد مي گويد: هنرهاي نمايشي اين شهر به رغم توان بسيار با مشكلاتي از جمله كمبود بودجه مواجه است.
'احمد ريحانه' ادامه داد: مسوولان بايد با نگاه جامع و اختصاص رديفهاي اعتباري لازم به توسعه كمي و كيفي و تقويت هنرهاي نمايشي در مشهد عنايت بيشتري داشته باشند.
وي افزود: ايجاد مجموعه تئاتر شهر كه يك سال گذشته در مجتمع فرهنگي امام رضا(ع) مشهد داير شد نقش مهمي براي معرفي ظرفيتهاي اين هنر به مردم و جامعه دارد ولي به دليل برخي موانع و مشكلات از جمله در زمينه تامين اعتبار شاهد اجراهاي ضعيف هستيم.
او گفت: با حمايت بيشتر مسوولين مي توان از ظرفيت مراكزي نظير مجموعه تئاتر شهر مشهد براي گسترش كيفي اين هنر بهره گرفت.
اين هنرمند پيشكسوت تئاتر مشهد در ادامه افزود: مضامين قومي و محلي به رغم ظرفيتهاي بسيار در آثار نمايشي جايي ندارند.
وي فقدان آشنايي كافي هنرمندان تئاتر با مضامين بومي و محلي و فرهنگ و آداب و رسوم مردم خراسان و مشهد را از جمله دلايل اين امر دانست و گفت: بايد با فرهنگ سازي و آموزش بيشتر به مضامين مزبور در هنرهاي نمايشي بيشتر توجه و در جشنواره ها از اينگونه آثار حمايت شود.
يك نويسنده و كارگردان تئاتر در خراسان رضوي نيز كه 30 سال در اين بخش فعاليت مي كند گفت: اعتباراتي كه طي دو سال گذشته براي هنرهاي نمايشي و تئاتر استان منظور شده جوابگوي نياز موجود نيست لذا در اين مدت هيچ حمايت در خور توجهي از گروههاي نمايشي استان نشده است.
'فرشيد تمري' افزود: گروههاي نمايشي اين استان به دليل كمبود اعتبارات نتوانستند در جشنواره هاي كشوري حضور موثري داشته باشند و در برخي موارد به ناچار با هزينه هاي شخصي در اين برنامه ها شركت كردند.
وي گفت: نمايش نامه 'اتللو به روايت بخشي' توسط من نويسندگي و كارگرداني شده و به عنوان تنها اثر شاخص شرق كشور به جشنواره سراسري راه يافته است ولي مسوولين به رغم قولهاي مساعد، هزينه حضورم در جشنواره را تامين نكردند.
او افزود: اعتبارات لازم براي هنرهاي نمايشي در كشور و خراسان وجود دارد ولي تخصص نداشتن مسوولين دست اندركار و متولي اين بخش موجب شده اين اعتبارات در رديفهاي مربوطه خود هزينه نشود.
وي در ادامه اظهار داشت: راه اندازي مجموعه تئاتر شهر مشهد يك اقدام ضروري براي افزايش آشنايي مردم با قابليتهاي اين هنر است ولي به تنهايي نمي تواند در رشد و شكوفايي اين بخش موثر باشد.
او گفت: اگر هنرهاي نمايشي را به يك پيكر تشبيه كنيم مي توان گفت قلب و دست و پاي اين پيكره با راه اندازي مجموعه تئاتر شهر به تپش و حركت در آمده ولي در طراحي و تامين و برنامه ريزي لازم براي اجراي تئاترهاي هنري قوي در آن ضعف داريم.
تمري افزود: به دليل كمبود اعتبارات لازم گروههاي نمايشي نتوانستند آثار خوبي را توليد و در مجموعه هايي نظير تئاتر شهر مشهد به نمايش در آورند لذا بايد با حمايت بيشتر مسوولين شاهد تقويت و رشد و شكوفايي اين بخش باشيم.
'كيوان صباغ' نيز كه طي 14 سال گذشته تاكنون در زمينه نويسندگي و كارگرداني و بازيگري در تئاتر مشهد فعاليت دارد گفت: هنرهاي نمايشي در خراسان رضوي و از جمله شهر مشهد نيازمند سياستگذاري و برنامه ريزي منسجم و مدون است.
وي اظهار داشت: به رغم ظرفيتهاي بسيار تئاتر اين منطقه در اجراي عمومي اين هنر با كمبود شديد فضاي تمرين مواجهيم.
او طرح شناسنامه دار شدن گروههاي تئاتر كشور و مشهد را اقدام بسيار خوبي براي انسجام بخشي اين هنر ذكر و بيان كرد: از مجموع 30 گروه نمايشي شاخص اين شهر تاكنون تنها چهار گروه در اين طرح ثبت شده اند.
صباغ افزود: راه اندازي مجموعه تئاتر شهر نيز به تنهايي نمي تواند براي توسعه كمي و كيفي هنرهاي نمايشي در مشهد موثر باشد لذا بايد در كنار زيرساختهاي لازم نظير سالنهاي نمايش، روابط عمومي، شوراي فني و كميته تبليغات قوي در اين مجموعه راه اندازي شود.
وي گفت: نويسندگان و كارگردانان تئاتر مشهد به مضامين بومي و محلي هم در كنار مضامين ملي و مذهبي توجه دارند لذا بايد با برنامه ريزي لازم انگيزه هنرمندان براي توليد آثار تئاتر در اين بخش افزايش يابد.
اين نويسنده، كارگردان و بازيگر تئاتر افزود: توجه به منابع مطالعاتي و به روز شدن دانش و تخصص فعالان عرصه هنرهاي نمايشي نقش مهمي در توسعه كيفي اين هنر دارد.
صباغ فقدان آموزش و تخصص فعالان عرصه هنرهاي نمايشي استان خراسان رضوي را از جمله مشكلات اين بخش برشمرد و گفت: بيشتر فعالان اين بخش به صورت تجربي در آن فعاليت مي كنند در حالي كه 50 درصد عامل رشد اين هنر آموزش و اطلاعات است.
سرپرست اداره هنرهاي نمايشي اداره كل فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي نيز گفت: كمبود نويسنده و كارگردان با تجربه از مشكلات مهم اين هنر در استان است لذا سعي مي كنيم با برگزاري جشنواره هاي عمومي و آزاد تئاتر موقعيت مناسبي براي شناخت استعدادها و شكوفايي آنها فراهم شود.
'صدرا يوسفي' افزود: به رغم وجود توان و ظرفيتهاي لازم، در بخش تئاتر كودك و نوجوان در استان كمتر كار شده و شاهد توليد آثار اندك در اين بخش بوده ايم.
وي اظهار داشت: براي انسجام بخشي و ارائه توليدات قوي در اين بخش كانون تئاتر كودك و نوجوان خراسان با حضور مسوولين و سياستگذاران ذيربط طي سالهاي اخير تشكيل شده كه نتايج خوبي به دنبال داشته است.
مديركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي هم گفت: هنر تئاتر از شاخصهاي توسعه فرهنگي است و از جايگاه ارزشمندي برخوردار مي باشد.
'سيدسعيد سرابي' افزود: خراسان رضوي از ظرفيت و پيشينه ديرينه اي در بخش هنرهاي نمايشي برخوردار است و از ديرباز هنرمندان برجسته و گروههاي تئاتر قدرتمند و صاحب نام در اين استان فعاليت داشتند و بر اين اساس توجه به هنر تئاتر از اولويتهاي اصلي كار ما محسوب مي شود.
وي احيا انجمن نمايش خراسان رضوي را از جمله اين اقدامها برشمرد و از هنرمندان هنرهاي نمايشي استان خواست اين انجمن را در انجام وظايف محوله ياري دهند.
مديركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي ادامه داد: رشد و اعتلا تئاتر اين استان نيازمند فرهنگ سازي بيشتر و عزم عمومي است، حمايت از تئاتر تنها وظيفه ما نيست بلكه بايد حامي اصلي و دستگاه اصلي هدايتگر آن ما باشيم و تمام بخش‌هاي دولتي و خصوصي نيز ياري بخش اين هنر ارزشمند باشند.
وي گفت: تئاتر يك فرصت بينظير براي القا مفاهيم گوناگون و از جمله مفاهيم ارزشمندي نظير فرهنگ ايثار و شهادت و ارزشهاي بي بديل نظام جمهوري اسلامي است.
سرابي در ادامه راه اندازي مجموعه تئاتر شهر مشهد با سه سالن تخصصي اجراي نمايش را ظرفيت مهمي براي گسترش اين هنر در خراسان رضوي و به ويژه مشهد دانست و افزود: بايد با توسعه كمي و كيفي زيرساختهاي اين مجموعه بر غناي هرچه بيشتر هنر افزود.
وي اظهار داشت: طرح شناسنامه دار شدن و استعداديابي گروههاي نمايشي استان خراسان رضوي در قالب 'گروه استقرار' در دست اجرا است و از مجموع 18 گروه تئاتر كه بطور حرفه اي در استان فعاليت مي كنن، تاكنون چهار گروه پروانه فعاليت دريافت كرده و بقيه در دست اقدام است.
مديركل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامي خراسان رضوي اظهار داشت: اجراي طرح استقرار و شناسنامه دار كردن گروههاي تئاتر خراسان رضوي و راه اندازي خانه تئاتر مشهد طي يك سال گذشته نقش مهمي در شكوفايي و توسعه كمي و كيفي اين هنر در استان داشته است.
وي اجراهاي عمومي هنرهاي نمايشي و تئاتر خياباني را از اقدامهاي مهم براي فرهنگ سازي و تبيين اين هنر دانست و گفت: در نيمه دوم امسال و در مناسبتهاي مختلف 130 اجراي عمومي با مضامين مناسبتي و مذهبي در مشهد اجرا مي شود.
او افزود: برگزاري بيست و سومين دوره جشنواره تئاتر رضوان خراسان رضوي با موضوعات اجتماعي، حماسه سياسي و اقتصادي، فرهنگ رضوي، بومي، ملي، ارزشهاي اسلامي و دفاع مقدس نيز از پانزدهم تا هجدهم مهر ماه جاري در مشهد اقدام بسيار مهمي براي معرفي ظرفيتهاي تئاتر استان است.ك/4
7490/664
مشهد - دست اندركاران هنرهاي نمايشي در مشهد رشد و شكوفايي اين عرصه را در گرو توجه بيشتر از سوي مسوولان مي دانند.
