'عَلَم گرداني' سنتي ديرينه در آيين هاي عزاداري محرم مردم روستاهاي شهرستان خاتم

به گزارش خبرنگار ايرنا از خاتم، عزاداران حسيني در روستاهاي اين شهرستان از جمله كرخنگان، چاهك ، فتح آباد ،تركان و هرابرجان و ... دو روز مانده به تاسوعا براي جمع‌آوري نذورات مردم علم گرداني مي‌كنند، ابتدا جمعيتي متشكل از زن و مرد و كودك، مقابل حسينيه محل جمع مي‌شوند و سپس يكي از مردان عزادار، علم را كه در جاي ثابتي وسط حسينيه قرار دارد، از زمين بلند مي‌كند و با نوحه سرايي يك مرد مسن، جمعيت به حركت در مي‌آيد.

نوحه سرا، پشت علم قرا مي‌گيرد و اشعاري مانند «كربلا يا كربلا يا كربلا كربلا قربانگه عبد خدا» و ديگر نوحه‌هاي قديمي را با سوز و گداز عاشورايي مي‌خواند و جمعيت همان اشعار را تكرار مي‌كند و نذورات مردم را براي پخت آش حسين (ع) در روز تاسوعا جمع‌آوري مي‌كنند.

مردم چون زمان علم‌ گرداني را مي‌دانند، از روزهاي قبل، نذورات خود را آماده كرده تا دسته علم گردان معطل نشود و بتواند تا ظهر آن روز به همه خانه‌ها مراجعه كرده و نذورات عاشقان ابا عبدالله الحسين (ع) را جمع‌آوري كند.

دراين منطقه هيئت، علم خاص خود را دارد كه بر روي آن اشعاري از واقعه كربلا نوشته يا ترسيم شده است و علاوه بر آن، نام هئيت هر محله هم درج شده كه حكم همان نشان را دارد و علم در خاتم تنها هنگام راه افتادن دستجات عزاداري در خيابان‌هاي منتهي به تكايا پيشاپيش هيئت به حركت در مي‌آيد.

علم نشان مخصوص از يك تيرك با سازه چوبي است كه بلندي آن بيش از چهار متر است، بر سر آن نشان فلزي به شكل پنجه دست يا ماهيچه هلالي شكل كار گذاشته‌اند.

برخي علم‌ها دو پرده و بعضي چند پرده دارند و در فاصله‌هاي معين، دو يا سه حلقه فلزي نصب كرده‌اند و روي هر يك از حلقه‌ها، پارچه‌هايي به درازاي دو متر همچون پرده يا طاقه پَهن شده، آويخته‌اند.

از علم‌ها معمولا پارچه‌هايي از جنس و رنگ ديگر نيز آويخته مي‌شوند.

علم را نمادي از علم حضرت ابوالفضل العباس (ع)، علمدار كربلا، پنجه يا انگشتان باز دست را نشان پنج تن آل عبا، همچنين مظهر دست بريده حضرت عباس و ماهيچه را مظهر رخسار قمر بني‌هاشم مي‌دانند كه نماد قداست و قدرت است.

هنوز چند روزي به فرا رسيدن ماه محرم الحرام مانده كه اعضاي هيئت امناي مساجد روستايي جلسه‌اي تشكيل مي‌دهند و ضمن بررسي مشكلات سال‌هاي قبل و ارائه راهكارهاي مناسب برگزاري بهتر آيين عزاداريِ محرم پيش رو، روي پاكت‌هايي خالي اسم سرپرست خانوار را مي‌نويسند و به منزل آنها ارسال مي‌كنند تا هر كس هر مقدار نيت كرده، درون پاكت قرار داده و به هيئت امنا بازگرداند.

آنهايي كه كه در دسترس نيستند و در شهرهاي دور سكونت دارند، هنگام شركت در مراسم روز عاشوراي روستاي خود، وجه مورد نظر را پرداخت مي‌كنند، برخي نيز نذر دارند كه هزينه يك وعده غذا را در در روز تاسوعا و يا عاشورا پرداخت كنند و عده‌اي هم در نيت خود مقداري برنج، گوشت يا مرغ، براي اطعام عزاداران حسيني دارند كه به هيئت امنا تحويل مي‌دهند.

مخارج ماه محرم در برخي از روستاها از شب اول محرم با دادن شام، نهار و صبحانه شروع مي‌شود و تا شام غريبان امام حسين (ع) ادامه دارد.

عزاداري روز عاشورا در روستاهاي اين شهرستان از صبح با جوش دوره آغاز مي‌شود و با سينه‌زني، زنجيرزني و روضه خواني ادامه مي‌يابد و نزديك ظهر، دسته‌هاي عزاداري به احترام شهيدان به درب خانه خانواده آنها مي‌روند و در آنجا پس از سينه زني و زنجير زني، ياد و خاطره شهيد را گرامي مي‌دارند.

آنگاه به مزار شهيدان و گورستان محل رفته و براي گلگون كفن‌هاي دوران دفاع مقدس، مراسم عزاداري ويژه و براي درگذشتگان فاتحه قرائت مي‌كنند.

اجراي آئين تعزيه و مرثيه سرايي همزمان در سوگ شهادت سيد و سالار شهيدان و اقامه نماز جماعت، ظهر عاشورا در جوار قبر شهدا و عزاداري شب شام غريبان، پايان بخش سوگواري و عزاداري مردم در دهه نخست ماه محرم در اين روستاهاست.

آيين عزاداري در روستاها با سبك‌هاي قديمي، هنوز پررنگ‌تر است ،گرچه بسياري از آيين نظير سينه‌زني و روضه خواني در سراسر كشور به يك شيوه و به يك گونه است اما نحوه برگزاري مراسم، طبخ نذري، جمع‌آوري نذورات مردمي و … در هر منطقه با آييني خاص انجام مي‌شود و حتي در يك شهرستان، آداب يك روستا با روستاي ديگر متفاوت است.

هدف اصلي از همه اين مراسم‌ها، زنده نگه داشتن قيام امام حسين (ع) و اهداف اين قيام بزرگ و تاريخي است و اميد است با برگزاري اين مراسم‌ها به دور از بدعت‌ها، معرفت واقعي نسبت امام حسين (ع) و قيام بزرگ ايشان حاصل شود.ك4

7538-1968